Solunum yolu hastalıklarının tedavi ve korunmasında vitamin, mineral ve diğer besleyicilerin rolü

1. Solunum yolu hastalıklarının tedavi ve korunmasında vitamin, mineral ve diğer besleyicilerin rolü Prof. Dr. Ahmet AYDIN İÜ Cerrahpaşa Tıp Fak. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ABD Metabolizma ve Beslenme Bilim Dalı (www.beslenme.bulteni.com) E-posta: besahmet@yahoo.com

2. Kronik Hastalıklar Yirminci yüzyılda enfeksiyon hastalıkları azalırken, müzmin (kronik) hastalıklarda bu arada astımdada büyük bir patlama olmuştur.

3. Astım Romatizmal hastalıklar Diabet Polikistik over sendromu Depresyon Prostat hipertrofisi Hipertansiyon Osteoporoz Diş çürükleri Reflü, ülser Obezite Multipl skleroz Hiperaktivite Kanser Miyokard enfarktüsü Otizm

4. Dünyada astım prevalansı (yaygınlığı) • ABD, Kanada, Britanya, İrlanda, Yeni Zelanda ve Avusturalya 13-14 yaş çocuklarındaki reaktif havayolu hastalığı sıklığı %22 ile %32 arasında değişmektedir. • 20-30 yıl önce bu oranlar yaklaşık %50 daha azdı. Worldwide variations in the prevalence of asthma symptoms: the International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC). Eur Respir J 1998; 12: 315–35.

5. Dünya’da 13-14 yaş çocuklarındaki reaktif havayolu hastalığı sıklığı • Sanayileşmiş ülkelerdeki fazlalık, az gelişmiş ülkelerdeki ve Akdeniz’deki sanayileşmiş ülkelerdeki düşüklük dikkati çekiyor. • Diğer sanayileşmiş ülkeler kadar antibiyotik kullanmalarına rağmen Akdeniz ülkelerinde astımın daha az görülmesi diyet ile açıklanabilir. Worldwide variations in the prevalence of asthma symptoms: the International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC). Eur Respir J 1998; 12: 315–35.

6. Az gelişmiş ülkelerdeki astım prevalansı • Astım sıklığı Etopyanın kentsel bölümünde (Jimma şehri) % 3.6 iken kırsal yörelerde neredeyse hiç yoktur. • 100 yıl önce astım, koroner kalp hastalığı gibi son derece nadir rastlanılan yeni bir hastalıktı. Yemaneberhan H, Bekele Z, Venn A, Lewis S, Parry E, Britton J. Prevalence of wheeze and asthma in relation to atopy in urban and rural Ethiopia. Lancet 1997;350:85-90.

7. Ankara’da alerjik hastalıklar prevalansı Demir AU, Karakaya G, Bozkurt B, Sekerel BE, Kalyoncu AF.Asthma and allergic diseases in schoolchildren: third cross-sectional survey in the same primary school in Ankara, Turkey.Pediatr Allergy Immunol. 2004;15(6):531-8.

8. Son yıllarda Astım tedavisi ve korunmasında kullanılan başlıca ilaçlar • İnhale kortikosteroidler • Kısa etkili beta-2-agonistler • Uzun etkili beta-2-agonistler • Lökotirien inhibitörleri Mickleborough TD, Lindley MR, Ionescu AA, Fly AD. Protective effect of fish oil supplementation on exercise-induced bronchoconstriction in asthma. Chest. 2006;129(1):39-49.

9. Bu kadar yeni ilaçlara rağmen astım niçin müthiş bir şekilde artıyor? Son bir yüz yılda neler değişti de böyle oldu?

10. Astım kalıtsal mı? Edinsel mi? • Son elli yıldır sanayileşmiş ülkelerde astım yaygınlığı baş döndürücü bir hızla artarken, gelişmekte olan ülkelerdeki artış sınırlı kalmıştır. • Ülkeler arasındaki bu fark astımın gelişmesindeki ana nedenin genetik değil, çevresel faktörlerdeki değişiklikler olduğunu kuvvetle düşündürmektedir. Mannino DM, Homa DM, Pertowski CA et al. Surveillance for asthma – United States, 1960–1995. MMWR CDC Surveill Summ 1998; 47: 1–27. Beasley R, Crane J, Lai CK, Pearce N. Prevalence and etiology of asthma. J Allergy Clin Immunol 2000; 105: S466–72. Burney PG, Luczynska C, Chinn S, Jarvis D. The European Community Respiratory Health Survey. Eur Respir J 1994; 7: 954–60. Asher MI, Keil U, Anderson HR et al. International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC): rationale and methods. Eur Respir J 1995; 8: 483–91. McKeever TM, Britton J.Diet and asthma.Am J Respir Crit Care Med. 2004;170(7):725-9.

11. Son bir yüz yılda çevresel faktörlerimiz ve bu arada diyetimiz büyük ölçüde değişmiştir. • Canlılık tarihinde, yiyeceklerdeki değişiklikler hiçbir zaman son bir yüzyıldaki kadar hızlı olmamıştır.

12. Son yüzyılda diyetimizde meydana gelen en önemli değişiklikler nelerdir?

13. Rafine (glisemik endeksi yüksek)şekerler, beyaz unvetuztüketiminin artması • Taze sebze-meyve (vitamin-mineral) ve fermente ürünlerin (probiyotikler) tüketiminin azalması. • Anne sütü tüketiminin azalması • Sezaryen doğumların artması (%80!!!) • Omega-3tüketimi ve D vitamini (güneş) üretiminin azalması • Katkı maddeleri, toksinler, hava kirliliği

14. Astım- hijyen teorisi-bağırsak florası-probiyotikler

15. “ İntrauterin dönemde fetüste Th2hakimiyeti vardır ” Th 1 Th 2 Normal şartlarda doğumdan sonra, sağlıklı bir ba- ğırsak florasının oluşmasıyla Th2 hakimiyeti azalır ve Th1 ileTh2 arasında yeniden bir denge kurulur.

16. Mikroflorayı koruyarak Th2/Th1 dengesini sağlayan faktörler Treg Vaginal doğum Anne sütü Th2 Th1 • Doğal gıdalar • Probiyotikler • Bazı enfeksiyonların geçirilmesi • Viral aşıların kullanılmaması • Antibiyotik kullanılmaması Noverr MC, Huffnagle GB. The microflora hypothesis of allergic diseases.Clin Exp Allergy. 2005;35(12):1511-20. Rook GA, Brunet LR. Old friends for breakfast. Clin Exp Allergy 2005; 35: 841–2 Fanaro S, Chierici R, Guerrini P, Vigi V. Intestinal microflora in early infancy: composition and development. Acta Paediatr 2003; 91 (Suppl.): 48–55.

17. Yenidoğanda flora-doğum şekli • Vaginal doğum/anne sütü Bifidobacterium Lactobacilli Streptococcus • Sezaryen doğum ve/veya formula mama Eschericha coli Clostridia Staphylococcus

18. Hijyen teorisi- Mikroflora hipotezi • Hayatın erken dönemlerinde başta virüsler olmak üzere çeşitli mikroorganizmalara maruz kalma mukozal bağışıklık sistemininolgunlaşması için önemlidir. • Sadece bazı patojen mikropların varlığı değil, bağırsak mukozasında bulunan normal flora mikroplarının varlığı da mukozadaki normal immün toleransın sağlanmasında ve şekillenmesinde önemli roller oynarlar. Noverr MC, Huffnagle GB. The microflora hypothesis of allergic diseases.Clin Exp Allergy. 2005;35(12):1511-20. Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, Kero P, Koskinen P, Isolauri E. Probiotics in primary prevention of atopic disease: a randomised placebo-controlled trial. Lancet 2001; 357(9262): 1076-9. Message SD, Johnston SL. Viruses in asthma. Br. Med. Bull. 2002; 61(1): 29-43.

19. Bazı enfeksiyonların olmaması ve floranın bozulması T2 yardımcı hücrelerinin, T1 yardımcı hücrelerine olan hakimiyetini artırarak mukozal bağışıklığı bozar ve birçok alerjik hastalığın ve astımın sıklığını artırır. • Bunun tersine bazı enfeksiyonların olması ve bağırsak florasının bozulmaması başta astım olmak üzere çeşitli alerjik hastalıklardan korur.

20. Bağırsak florası-bağırsak geçirgenliği • Bağırsak florasının bozuk olması bağırsaktaki koruyucu bariyeri yıkarak geçirgenliği artırır. • T2 cevabı şiddetlenir. Ortaya çıkan çeşitli sitokinler IgE yapımını artırırlar.

21. Non spesifik immünite • Mide asiditesi • Mukus • Enzimler • Peristaltizm Flora Mikro- organizmaları S IgA T hücre cevabı Epitel içi lenfositler Lamina propria Peyer plakları Sitokin üretimi Son ürünler Mezenterik lenf bezleri

22. Karbohidrattan ve rafine gıdadan zengin diyet • Probiyotiklerden fakir diyet • Omega-3’ten fakir diyet • Anne sütü almama • Sezaryen doğum • Erken yaşta antibiyotik kullanma Bağırsak florasının bozulması • Viral enfeksiyonların azlığı • Aşılar Enflamatuvar cevabın artması (serbest radikaller, T2/T1 cevabının artması,sitokinler, IgE) Allerjik hastalıklar

23. Düzenleyici T hücreleri-immün tolerans • Mikroflorası sağlıklı olan kişilerde, mükerrer olarak alerjenlere maruz kalma reaktiviteyi artırmaz; tam tersine reaktiviteyi azaltarak immün toleransın gelişmesini sağlar. • Düzenleyici (regulatuar) T hücreleri(Treg) salgıladıkları antienflamatuar maddeler (IL-10 ve transforme edici büyüme faktörü-β) ile immün toleransının gelişmesini sağlayan en önemli ögelerdir. Hall G, Houghton CG, Rahbek JU, Lamb JR, Jarman ER. Suppression of allergen reactive Th2 mediated responses and pulmonary eosinophilia by intranasal administration of an immunodominant peptide is linked to IL-10 production. Vaccine 2003; 21: 549–61.         Takabayashi K, Libet L, Chisholm D, Zubeldia J, Horner AA. Intranasal immunotherapy is more effective than intradermal immunotherapy for the induction of airway allergen tolerance in Th2-sensitized mice. J Immunol 2003; 170: 3898–905.      Akbari O, Stock P, DeKruyff RH, Umetsu DT. Role of regulatory T cells in allergy and asthma. Curr Opin Immunol 2003; 15: 627–33.        Herrick CA, Bottomly K. To respond or not to respond: T cells in allergic asthma. Nat Rev Immunol 2003; 3: 405–12.

24. Bu maddeler yardımcı T-1 hücreleri, ve özellikle de yardımcı T-2 hücrelerinin aşırı uyarılmasını baskılayarak allerjik hastalıkları azaltırlar. • Yardımcı T-2 hücrelerinin aşırı uyarılmasınının azaltılması astımın önlenmesi ve tedavisinde çok önemli bir unsurdur.

25. Antikor yanıtı IgE üretimi Eozinofili Mast hücresi Bazofil hücresi İmmün tolerans Th1 ile Th2 arasındaki denge Makrofaj aktivasyonu NK aktivasasyonu Gecikmiş tipte aşırı duyarlılık IL-4 IL-5 IL-9 IL-13 IFN γ TNF-α IL-2 TGF-β IL-10

26. Bozuk mikroflora-hava yolu reaksiyonu • Hayatlarında ilk kez bir alerjene maruz kaldıklarında mikroflorası bozulmuş olan farelerde hava yollarında reaksiyon gelişmekte iken, sağlıklı bir mikrofloraya sahip farelerde böyle bir reaksiyon görülmemektedir. Noverr MC, Falkowski NR, McDonald RA, Huffnagle GB. The development of allergic airway disease in mice following antibiotic therapy and fungal microbiota increase: role of host genetics, antigen and IL-13. Infect Immun 2005; 73: 30–8.

27. Mikroflora bozukluğu-Atopi • Yapılan çeşitli araştırmalar atopik kişilerin bağırsaklarındaki mikrofloranın normalden farklı olduğunu göstermiştir. • Bu kişilerin mikrofloralarında aerobik mikroplar artmış, anerobik mikroplar (başta laktobasiluslar olmak üzere) ise azalmıştır. Bjorksten B, Naaber P, Sepp E, Mikelsaar M. The intestinal microflora in allergic Estonian and Swedish 2-year-old children. Clin Exp Allergy 1999; 29: 342–6.Bjorksten B, Sepp E, Julge K, Voor T, Mikelsaar M. Allergy development and the intestinal microflora during the first year of life. J Allergy Clin Immunol 2001; 108: 516–20.Bottcher MF, Nordin EK, Sandin A, Midtvedt T, Bjorksten B. Microflora-associated characteristics in faeces from allergic and nonallergic infants. Clin Exp Allergy 2000; 30: 1590–6.Kalliomaki M, Kirjavainen P, Eerola E, Kero P, Salminen S, Isolauri E. Distinct patterns of neonatal gut microflora in infants in whom atopy was and was not developing. J Allergy Clin Immunol 2001; 107: 129–34.Kirjavainen PV, Apostolou E, Arvola T, Salminen SJ, Gibson GR, Isolauri E. Characterizing the composition of intestinal microflora as a prospective treatment target in infant allergic disease. FEMS Immunol Med Microbiol 2001; 32: 1–7.Kirjavainen PV, Arvola T, Salminen SJ, Isolauri E. Aberrant composition of gut microbiota of allergic infants: a target of bifidobacterial therapy at weaning? Gut 2002; 51: 51–5.Adlerberth I, Carlsson B, de Man P et al. Intestinal colonization with Enterobacteriaceae in Pakistani and Swedish hospital-delivered infants. Acta Paediatr Scand 1991; 80: 602–10.

28. Probiyotik kullanımı-atopik hastalıklar • Çok sayıda çalışma probiyotik kullanımının atopik hastalıkları riskini önemli ölçüde azalttığını göstermiştir. • Bu araştımalardan birinde (Kirjavainen)erken yaşta probiyotik kullanımının etkisi erişkin yaşa kadar devam ettiği belirlenmiştir(4). Bu çalışma bebek beslenmesinde doğal ve probiyotik içeren besinlerin ne kadar önemli olduğunu altını çizmektedir. Kalliomaki M, Salminen S, Poussa T, Arvilommi H, Isolauri E. Probiotics and prevention of atopic disease: 4-year follow-up of a randomised placebo-controlled trial. Lancet 2003; 361: 1869–71.Lodinova-Zadnikova R, Cukrowska B, Tlaskalova-Hogenova H. Oral administration of probiotic Escherichia coli after birth reduces frequency of allergies and repeated infections later in life (after 10 and 20 years). Int Arch Allergy Immunol 2003; 131: 209–11.Viljanen M, Savilahti E, Haahtela T et al. Probiotics in the treatment of atopic eczema/dermatitis syndrome in infants: a double-blind placebo-controlled trial. Allergy 2005; 60: 494–500.Bjorksten B. Evidence of probiotics in prevention of allergy and asthma. Curr Drug Targets Inflamm Allergy. 2005;4(5):599-604. Isolauri E, Arvola T, Sütas Y, Salminen S. Probiotics in the management of atopic eczema. Clin Exp Allergy 2000; 30: 1605-10 Majamaa H, Isolauri E. Probiotics: a novel approach in the management of food allergy. J Allergy Clin Immunol 1997; 99: 179-85 Osenfeldt V, Benfeldt E, Dam Nielsen S et al. Effect of probiotic lactobacillus strains in children with atopic dermatitis. J Clin Allergy 2003;111:389-95 Kirjavainen PV, Salminen SJ, Isolauri E. Probiotic bacteria in the management of atopic disease: underscoring the importance of viability. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2003; 36: 223–7.

29. Hamilelik- probiyotik-atopi • Hamileliklerinde probiyotik verilen ve atopik hastalığı olan annelerin bebeklerinde atopi oranının belirgin azaldığı görülmüştür. Rosenfeldt V, Benfeldt E, Nielsen SD et al. Effect of probiotic Lactobacillus strains in children with atopic dermatitis. J Allergy Clin Immunol 2003; 111: 389–95. Kalliomaki M, Salminen S, Arvilommi H, et al. Probiotics in primary prevention of atopic disease: a randomised placebo-controlled trial. Lancet 2001; 357: 1076-1079.

30. Probiyotiklerin alerji önleyici özellikleri • Probiyotikler alfa 1-antitripsin ve tümör nekroze edici faktör düzeylerini düşürerek bağırsaktaki iltihabı baskılarlar. • Probiyotikler sekretuvar IgA antikor yapımını artırarak mukoza bağışıklığını artırırlar • Probiyotikler salgıladıkları proteazlarla intestinal protein sindirimini kolaylaştırarak antijenik uyarıyı azaltırlar.

31. Diyet ile normal bağırsak florası nasıl sağlanır? • Un ve şekerden fakir, sebze, meyve, et ve yumurta gibi doğal gıdalardan zengin bir diyetbağırsak florasının koruyuculuğunu artırır. • Fermantasyon ürünleri (turşu, yoğurt, peynir, şarap, boza, sirke, tuzlama yiyecekler, bira mayası) bağırsak florasında bulunan probiyotikleri artırırlar.

32. Süt-Astım

33. Süt işleme teknolojisi-Atopi • Pastörizasyon ve UHT teknolojisi uygulanan süt ve süt ürünlerindeki probiyotikler büyük ölçüde ortadan kalkar!! • Böylece bu ürünlerin raf ömrü uzar. Sizinki ise azalır!! • Homojenizasyon süt moleküllerini tahrip ederek bir allerjen haline sokar.

34. Süt-astım • Birçok çalışmada sütün astım ya da astım benzeri belirtilere yol açtığı gösterilmiştir. Rumsaeng V, Metcalfe DD: Asthma and food allergy.Nutr Rev1998; 56 :S153 –S160 Novembre E, de Martino M, Vierucci A: Foods and respiratory allergy.J Allergy Clin Immunol 1988; 81 :1059 –1065. Bernaola G, Echechipia S, Urrutia I, Fernandez E, Audicana M, Fernandez de Corres L. Occupational asthma and rhinoconjunctivitis from inhalation of dried cows milk caused by sensitization to alpha-lactalbumin.Allergy 1994; 49 :189 –191 Senti G, Leser C, Wal JM, Bernard H, Wüthrich B: Severe asthma and anaphylaxis in a cow’s milk-allergic patient. Sheep’s, goat’s or horse’s milk as an alternative for milk-protein-allergic persons.Allergologie 2002; 25 :333 –337. Rancé F, Dutau G: Asthme et allergies alimentaires: à propos de 163 observations pédiatriques. Arch Péd 2002; 9 (Suppl 3):402S –407S, . Wüthrich B: Zur Nahrungsmittelallergie. Häufigkeit der Symptome bei 402 Patienten— Kuhmilchallergie — Nahrungsmittel und Neurodermitis atopica.Allergologie 1993;16 :280 –287. Nagel G, Linseisen J: Dietary intake of fatty acids, antioxidants and selected food groups and asthma in adults.Eur J Clin Nutr 2005; 59:8 -15 Haas F, Bishop MC, Salazar-Schicchi J, Axen KV, Lieberman D, Axen K: Effect of milk ingestion on pulmonary function in healthy and asthmatic subjects. J Asthma 2001; 28 :349 –355

35. Süt-astım • Ankara’da yapılan bir çalışmada süt tüketiminin astım ve saman nezlesini artırdığı ortaya konmuştur (1). • Sütün astımı artırmadığına dair çalışmalar da mevcuttur (2-4). • Demir AU, Karakaya G, Bozkurt B, Sekerel BE, Kalyoncu AF.Asthma and allergic diseases in schoolchildren: third cross-sectional survey in the same primary school in Ankara, Turkey.Pediatr Allergy Immunol. 2004;15(6):531-8. • Wuthrich B, Schmid A, Walther B, Sieber R. Milk Consumption Does Not Lead to Mucus Production or Occurrence of AsthmaJ. Am. Coll. Nutr., December 1, 2005; 24(suppl_6): 547S - 555S. Haas F, Bishop MC, Salazar-Schicchi J, Axen KV, Lieberman D, Axen K: Effect of milk ingestion on pulmonary function in healthy and asthmatic subjects. J Asthma 1991; 28 :349 –355 • Nguyen M. Effect of cow milk on pulmonary function in atopic asthmatic patients.Ann Allergy Asthma Immunol 1997;79:62 –64 • Woods RK, Weiner JM, Abramson M, Thien F, Walters EH. Do dairy products induce bronchoconstriction in adults with asthma?J Allergy Clin Immunol 1998; 101 :45 –50

36. Protein hidrolizatı-Astım • Alerji riski olan çocuklarda protein hidrolizatı içeren mamaların kullanılması atopi gelişimini azaltmış, astım gelişimini ise etkilememiştir. Mallet E, Henocq A. Long-term prevention of allergic diseases by using protein hydrolysate formula in at-risk infants. J Pediatr 1992; 121: s95-s100.

37. Anne sütü-astım • 12 çalışmaya dayanarak yapılan bir toplu analizde anne sütünün astım gelişmesini en az %30 azalttığı görülmüştür. • Ailede atopi hikayesi olanlarda bu oran %50’dir. Gdalevich M, Mimouni D, Mimouni M. Breast feeding and the risk of bronchial asthma in childhood: a systematic review with meta-analysis of prospective studies. J Pediatr 2001; 139: 261-266

38. Kefir

39. KEFİR • Kefir bir probiyotiktir. • Barsak florasının yeniden düzenlenmesini sağlar. • Th2/Th1 dengesinin sağlanmasında immün modülatördür. • TGF-β ve IL-10 düzeyini artırır. • Barsakta düşük pH sağlar • Sekretuar IgA nın sentezini artırır.

40. Astım-antibiyotik • Alerjik hastalıkların altında yatan önemli bir faktör antibiyotiklerdir. • Çeşitli epidemiyolojik araştırmalar erken yaşta antibiyotik kullanılması ile astım arasında güçlü bir bağın olduğunu göstermiştir. McKeever TM, Lewis SA, Smith C et al. Early exposure to infections and antibiotics and the incidence of allergic disease: a birth cohort study with the West Midlands General Practice Research Database. J Allergy Clin Immunol 2002; 109: 43–50.Farooqi IS, Hopkin JM. Early childhood infection and atopic disorder. Thorax 1998; 53: 927–32.Droste JH, Wieringa MH, Weyler JJ, Nelen VJ, Vermeire PA, Van Bever HP. Does the use of antibiotics in early childhood increase the risk of asthma and allergic disease? Clin Exp Allergy 2000; 30: 1547–53.Wickens K, Pearce N, Crane J, Beasley R. Antibiotic use in early childhood and the development of asthma. Clin Exp Allergy 1999; 29: 766–71. Eldeirawi K, Persky VW. History of ear infections and prevalence of asthma in a national sample of children aged 2 to 11 years: the Third National Health and Nutrition Examination Survey, 1988 to 1994. Chest 2004; 125: 1685–92.

41. Astım mikroflora bozukluğu sonucu gelişen kronik enflamatuvar bir hastalıktır.

42. Omega-6 (Diyet ve Doku yıkımı) Fosfolipaz A2 Araşidonik asit Lipooksijenaz Sikloooksijenaz IV. Grup Lökotirienler II. Grup prostaglandinler Proenflamatuvar mediatörler

43. omega-3 (Diyet ve Doku yıkımı) Fosfolipaz A2 Araşidonik asit Lipooksijenaz Sikloooksijenaz V. Grup Lökotirienler III. Grup prostaglandinler Antienflamatuvar mediatörler

44. Omega-6 (Diyet ve Doku yıkımı) Kortikosteroid (-) Omega-3 (-) Araşidonik asit (-) (-) Lökotirien inhibitörleri (-) COX1+COX2 inhibitörleri (-) Omega-3 C vit E vitZeytin yağı Zerdeçal Resveratrol IV. Grup Lökotirienler II. Grup prostaglandinler İltihabi mediatörleri azaltan ya da dengeleyen ilaç ve besin maddeleri

45. Omega-6 tüketimi-astım • Batı topluluklarında astım sıklığının artmasının en önemli nedenlerinin başında enflamatuvar(iltihap yapan) yiyecekler gelmektedir(1). • Normalde w-6: w-3 oranı yaklaşık 1:1 ile 4:1 arasında olması gerekir. Fakat son 50-100 yılda serum kolesterol düzeylerini düşürmek (!!!) amacı ile (mısır, soya, pamuk, ayçiçeği gibi yağların aşırı kullanılması, buna karşılık balık ve yeşil yapraklı sebzelerin (lahana, marul, semizotu gibi) daha az tüketilmesi ile bu oran 20-50:1’e kadar çıkmıştır (2). • Aşırı w-6 yağ asiti tüketimi sonucunda vücutta aşırı miktarda prostaglandinler (II. Grup) ve lökotirienler (IV. Grup) üretilir. Bu maddeler kronik iltihaba yol açarlar. Black, PN, Sharpe, S Dietary fat and asthma: is there a connection? Eur Respir J 1997;10,6-12 Simopoulos, AP Omega-3 fatty acids in inflammation and autoimmune diseases. J Am Coll Nutr 2002;21,495-505

46. Omega-3-astım • Gözlemsel çalışmalara göre balık tüketimi (omega-3 tüketimi) fazla olan çocuklarda astım %30-50 oranında daha az görülmektedir. Peat JK, Hodge L, Salome CM and Woolcock AJ. Dietary fish intake and asthma in children. Am J Respir Crit Care Med 1995;151 (supp 1): A469. Arm JP, Horton CE, Spur BW, Menica-Huerta JM, Lee TH, The effects of dietary supplememtation with fish oil lipids on the airways response to inhaled allergen in bronchial asthma. Am Rev Respir Dis1989;139:1395–1400. J Dry and D Vincent, Effect of a fish oil diet on asthma: results of a 1-year double blind study. Int Arch Allergy Immunol1991;95:156–7. C M Kirsch, D G Payan and MY S Wong, Effect of eicosapentaenoic acid in asthma. Clin Allergy1988;18:177–187.Stenius-Aarniala B, Aro A, Hakulinen A, Ahola I, Seppaelae E, Vapaatalo H, Evening primose oil and fish oil are ineffective as supplementary treatment of bronchial asthma. Ann Allergy1989; 62:534–537. Arm JP,Horton CE, Mencia-Huerta JM, Effect of dietary supplementation with fish oil lipids on mild asthma. Thorax43 (1988), pp. 84–92. FC K Thien FCK, J M Mencia-Huerta JM and T H Lee TH, Dietary fish oil effects on seasonal hay fever and asthma in pollen-sensitive subjects. Am Rev Respir Dis1993;147:1138–1143. L Hodge, C M Salome, J M Hughes, D Liu-Brennan, J Rimmer, M Allman, D Pang, C Armour and A J Woolcock, Effect of dietary intake of omega-3 and omega-6 fatty acids on severity of asthma in children. Eur Respir J11 (1998), pp. 361–365. Picado C, Castillo JA, Schinca N, Effects of a fish oil enriched diet on aspirin intolerant asthmatic patients: a pilot study. Thorax1988;43:93–97. Takemura Y, Sakurai Y, Honjo S, Tokimatsu A, Gibo M, Hara T, Kusakari A, Kugai N.The relationship between fish intake and the prevalence of asthma: the Tokorozawa childhood asthma and pollinosis study. Prev Med. 2002 Feb;34(2):221-5.

47. Prostaglandinler-Lökotirienler-Astım • Astımda eozinofiller, bazofiller ve mast hücreleri iltihap artırıcı II. Grup prostaglandinleri ve 4. grup lökotirienleri(LTB4, LTC4, LTE4), üretirler. • Bu maddeler damar geçirgenliğini artırır ve düz kasları kasar. Sonuçta damarlar (vazokonstriksiyon) ve bronş kasları (bronkokonstriksiyon) kasılır. • 4. grup lökotirienler özellikle de LTB4, interlökin-1ß (IL-1ß) ve alfa-tümör nekroze edici faktör (TNF-а) gibi sitokinlerin üretimini atrırır. Bu sitokinler kollajenazları uyarırlar ve adhezyon moleküllerini artırırlar. Laitinen, LA, Laitinen, A, Haahtela, T, et al Leukotriene E4 and granulocytic infiltration into asthmatic airways. Lancet 1993;341,989-990 Thien, FC, Hallsworth, MP, Soh, C, et al Effects of exogenous eicosapentaenoic acid on generation of leukotriene C4 and leukotriene C5 by calcium ionophore-activated human eosinophils in vitro. J Immunol 1993;150,3546-3552 Brightling, CE, Ward, R, Woltmann, GT, et al Induced sputum inflammatory mediator concentrations in eosinophilic bronchitis and asthma. Am J Respir Crit Care Med 2000;162,878-882 Calder, PC, Grimble, RF Polyunsaturated fatty acids, inflammation and immunity. Eur J Clin Nutr 2002;56(suppl 3),S14-S19Moser, R, Schleiffenbaum, B, Groscurth, P, et al Interleukin 1 and tumor necrosis factor stimulate human vascular endothelial cells to promote transendothelial neutrophil passage. J Clin Invest 1989;83,444-455

48. Balık yağında bulunan eikozopentoenoik asit ve dokozahekzoenoik asit 4. grup lökotirienlerin üretimini azaltırlar, buna karşılık iltihap azaltıcı 5. grup lökotirienlerin üretimini ise artırırlar. • Eikozopentoenoik asit ve dokozahekzoenoik asidin toplam tüketim miktarı 2.5 gramdan az olmamalıdır. Lee, TH, Hoover, RL, Williams, JD, et al Effect of dietary enrichment with eicosapentaenoic and docosahexaenoic acids on in vitro neutrophil and monocyte leukotriene generation and neutrophil function. N Engl J Med 1985;312,1217-1224 Endres, S, Ghorbani, R, Kelley, VE, et al The effect of dietary supplementation with n-3 polyunsaturated fatty acids on the synthesis of interleukin-1 and tumor necrosis factor by mononuclear cells. N Engl J Med 1989;320,265-271

49. Laitinen, LA, Laitinen, A, Haahtela, T, et al Leukotriene E4 and granulocytic infiltration into asthmatic airways. Lancet 1993;341,989-990 Thien, FC, Hallsworth, MP, Soh, C, et al Effects of exogenous eicosapentaenoic acid on generation of leukotriene C4 and leukotriene C5 by calcium ionophore-activated human eosinophils in vitro. J Immunol 1993;150,3546-3552 Brightling, CE, Ward, R, Woltmann, GT, et al Induced sputum inflammatory mediator concentrations in eosinophilic bronchitis and asthma. Am J Respir Crit Care Med 2000;162,878-882 Kirsch, CM, Payan, DG, Wong, MY, et al Effect of eicosapentaenoic acid in asthma. Clin Allergy 1988;18,177-187 Payan, DG, Wong, MY, Chernov-Rogan, T, et al Alterations in human leukocyte function induced by ingestion of eicosapentaenoic acid. J Clin Immunol 1986;6,402-410 Broughton, KS, Johnson, CS, Pace, BK, et al Reduced asthma symptoms with n-3 fatty acid ingestion are related to 5-series leukotriene production. Am J Clin Nutr 1997;65,1011-1017 Arm JP, Horton CE, Spur BW, et al The effects of dietary supplementation with fish oil lipids on the airways response to inhaled allergen in bronchial asthma. Am Rev Respir Dis 1989;139,1395-1400 Hodge L, Salome, CM, Hughes JM, et al Effect of dietary intake of omega-3 and omega-6 fatty acids on severity of asthma in children. Eur Respir J 1998;11,361-365 Calder, PC, Grimble, RF Polyunsaturated fatty acids, inflammation and immunity. Eur J Clin Nutr 2002;56(suppl 3),S14-S19 Moser, R, Schleiffenbaum, B, Groscurth, P, et al Interleukin 1 and tumor necrosis factor stimulate human vascular endothelial cells to promote transendothelial neutrophil passage. J Clin Invest 1989;83,444-455 Lee TH, Hoover RL, Williams JD, et al Effect of dietary enrichment with eicosapentaenoic and docosahexaenoic acids on in vitro neutrophil and monocyte leukotriene generation and neutrophil function. N Engl J Med 1985;312,1217-1224 Endres S, Ghorbani R, Kelley VE, et al The effect of dietary supplementation with n-3 polyunsaturated fatty acids on the synthesis of interleukin-1 and tumor necrosis factor by mononuclear cells. N Engl J Med 1989;320,265-271

50. Balık yağı- Egzersize bağlı bronkospazmı • Egzersize bağlı bronkospazm astımlıların %80’ninde, normal kişilerin ise %10’unda görülür. • Egzersize bağlı bronkospazmı olan 8 kişiye 3 hafta süre ile balık yağı (3.2 g of eikosapentaenoikasit+ 2.0 g of dokozaheksaenoik asit), diğer 8 kişiye ise plasebo verilmiş. • Çalışma grubunun egzersiz sonrası solunum fonksiyonlarında %64 düzelme olmuş. İnhale ilaç kullanma oranlarında ise %31 azalma olmuş. Mickleborough TD, Lindley MR, Ionescu AA, Fly AD. Protective effect of fish oil supplementation on exercise-induced bronchoconstriction in asthma. Chest. 2006;129(1):39-49.