6. SINIF KİMYA KONULARI

1. 6. SINIF KİMYA KONULARI

2. Maddeyi Oluşturan Tanecikler • Maddeler katı,sıvı ve gaz olmak üzere üç halde bulunur. • Katıları oluşturan tanecikler arasında boşluk olmadığı için akma özelliği yoktur. • Sıvılar ve gazları oluşturan tanecikler arasındaki boşluk,taneciklerin hareket etmesine ve yer değiştirmesine sebep olur.

3. Maddeyi Oluşturan Tanecikler • Bu nedenle gazlar ve sıvılar akma özelliğine sahiptir. Sıvılar ve gazlar öteleme hareketi yapar.Öteleme hareketi:Taneciklerin birbirini iterek hareket etmesi,yer değiştirmesidir

4. 1.Katı • Tanecikler arasında boşluk yoktur.Genleşir.Sıkıştırılamaz . • Katı haldeki maddelerin belirli kütle hacim ve şekilleri vardır. • Katı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler birbirlerine sıkıca bağlıdır ve taneciklerin arasındaki boşluk çok azdır. • Katı tanecikleri birbirlerine sıkıca bağlı oldukları için oldukça düzenli taneciklerdir.

5. 1.Katı • Katı tanecikleri arasındaki boşluk çok az olduğu için katılar sıkıştırılamazlar. • Katı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler sadece oldukları yerde titreşme hareketi yaparlar • Katı tanecikleri birbirlerine sıkıca bağlı oldukları için belirli şekilleri vardır ve sert cisimlerdir. (Molekül Çekimi=Kohezyon Kuvveti) • Akışkan değildirler.

6. 2.Sıvı • Tanecikler arasında boşluk azdır.Konulduğu kabın şeklini alır.Azda olsa sıkıştırılabilirGenleşir • Sıvı haldeki maddelerin belirli kütle ve hacimleri olup konuldukları kabın şeklini alırlar. • Sıvı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler (arasındaki boşluk katılara göre fazladır) katılara göre birbirlerine daha zayıf bağlarla bağlıdır ve tanecikler birbirlerine daha uzaktır.

7. 2.Sıvı • • Sıvı tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazla olmasına rağmen sıvılar sıkıştırılamaz kabul edilirler.• Sıvı tanecikleri hem titreşme hem de birbirleri üzerinden kayarak dönme hareketi yaparlar.• Sıvı tanecikleri birbirleri üzerinden kayarak dönme hareketi yaptıkları için sıvılar akışkan maddelerdir.• Sıvı tanecikleri katılara göre daha düzensizdir.

8. 3.Gaz Tanecikler arasında büyük boşluklar vardır.Yayılır.Genleşir.Konulduğu kabın şeklini alır.Sıkıştırılabilir • • Gaz halindeki maddelerin belirli kütleleri olup konuldukları kabı tamamen doldurarak kabın hacmini ve şeklini alırlar..

9. 3.Gaz • Gaz halindeki maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki boşluk katı ve sıvılara göre daha fazladır ve gaz tanecikleri birbirlerinden tamamen bağımsız olup gelişigüzel (rast gele) hareket ederler • Gaz tanecikleri arasındaki boşluk çok fazla olduğu için gazlar sıkıştırılabilirler. • Gaz tanecikleri katı ve sıvılara göre daha düzensiz taneciklerdir. • Gaz tanecikleri hem titreşme, hem birbiri üzerinden kayarak dönme hem de bulunduğu kabın duvarlarına çarparak sıçrama (difüzyon=yayılma) hareketi yaparlar. • Gazlar da sıvılar gibi akışkan maddelerdir

10. Katı, sıvı ve gazların karşılaştırılması: • 1- Katı, sıvı ve gazların belirli kütleleri vardır.2- Katı ve sıvıların belirli hacimleri olup, gazlar konuldukları kabın hacmini alırlar.3- Katıların belirli şekli olup, sıvı ve gazlar konuldukları kabın şeklini alırlar.4- Katı ve sıvı tanecikleri sıkıştırılamayıp gazla sıkıştırılabilirler.

11. Katı, sıvı ve gazların karşılaştırılması: • 5- Taneciklerin düzensizliği katılardan sıvılara, sıvılardan da gazlara gidildikçe artar.6- Taneciklerin hareket enerjisi katılardan sıvılara, sıvılardan da gazlara gidildikçe artar.7- Maddeler ısıtıldıklarında ya da soğutulduklarında maddelerde üç türlü değişiklik gözlenebilir

12. Katı, sıvı ve gazların karşılaştırılması: Bunlar;• Sıcaklıkları değişimi.• Hal değişimi.• Boyut değişimi (Genleşme veya büzülme).8- Katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin ısı enerjisi etkisiyle bir halden diğerine dönüşmesine hal değişimi denir.

13. Maddelerin Ortak Özellikleri • Bütün maddeler için ortak olan ve maddeleri ayırt etmek için kullanılamayan özellilerdir. Kütle, hacim, eylemsizlik ve tanecikli yapı maddeler için ortak özelliklerdir. a) Kütle : Maddenin değişmeyen miktarına kütle denir. Kütle m sembolü ile gösterilir.

14. Maddelerin Ortak Özellikleri b) Eylemsizlik : Bir cismin hareketine devam etme isteğine eylemsizlik denir. Bir cisim başlangıçta duruyorsa durmaya, hareket halinde ise hareketine devam etmek ister. c) Tanecikli Yapı: Bütün maddeler atom (veya bazen molekül) denilen taneciklerden oluşmuştur. d) Hacim : Bir maddenin boşlukta kapladığı yere hacim denir.

15. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • Doğada bulunan maddeler göründüğü gibi bütünsel (bütün gibi görünen) yapıda değildir. Doğada bulunan bütün maddeler taneciklerden oluşur ve bu taneciklerin arasında boşluk bulunur • Maddedeki tanecikler arasında bulunan boşluk miktarı maddenin haline göre değişir. • Katı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler birbirlerine sıkıca bağlıdır ve taneciklerin arasındaki boşluk çok azdır. Katı tanecikleri arasındaki boşluk çok az olduğu için katılar sıkıştırılamazlar.

16. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • Sıvı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler katılara göre birbirlerine daha zayıf bağlarla bağlıdır ve tanecikler birbirlerine daha uzaktır. • Sıvı tanecikleri arasındaki boşluk katılara göre daha fazla olmasına rağmen sıvılar sıkıştırılamaz kabul edilirler.

17. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • Gaz halindeki maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki boşluk katı ve sıvılara göre daha fazladır ve gaz tanecikleri birbirlerinden tamamen bağımsız olup gelişigüzel (rast gele) hareket ederler. • Gaz tanecikleri arasındaki boşluk çok fazla olduğu için gazlar sıkıştırılabilirler

18. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • Maddelerin sıkışma özelliği taneciklerinin arasında bulunan boşluk miktarına göre değişir. • Maddenin taneciklerinin arasında bulunan boşluk miktarı da maddenin haline göre değişir. • Katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin taneciklerinin arasında boşluk bulunmasına rağmen gazların taneciklerinin arasındaki boşluk miktarı fazla olduğu için sadece gazlar sıkıştırılabilirler

19. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • . Katı ve sıvı haldeki maddelerin taneciklerinin arasındaki boşluk miktarı fazla olmadığı için katı ve sıvılar sıkıştırılamazlar. • Gaz halindeki maddeyi oluşturan tanecikler sıkıştırılabildikleri için tanecikler serbest kaldıklarında tekrar genleşebilirler (eski hallerine geri dönerler). • Katı ve sıvı haldeki maddeyi oluşturan tanecikler sıkıştırılamadığı için tanecikler serbest bırakıldıklarında tekrar genleşemezler.

20. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri • NOT : 1- Sünger, pamuk, yün gibi maddeler sıkıştırılabilmelerine rağmen bu maddeler katı haldedir. Maddelerin sıkıştırılabilmelerinin nedeni ise bu maddelerin yapısında bulunan boşluklarda havanın bulunması ve havanın sıkıştırılmasıdır. Hava sıkıştırıldığı için madde sıkıştırılmış gibi görünür.

21. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri 2- Katı ve sıvı haldeki maddeler hal değiştirerek gaz haline geçebildikleri için katı ve sıvı haldeki maddeler de taneciklerden oluşur. 3- Günlük hayatta kullanılan yangın söndürücüler, mutfak tüpleri, toplar, deodorantlar sıkıştırılmış gaz içerirler.

22. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri 4- Maddeler bütünmüş gibi görünmesine rağmen bütünsel yapıda değildir. Bina tuğlalardan, tuğlalar kum yığınlarından, kum yığınları kum taneciklerinden, kum tanecikleri atomlardan oluşurlar. 5- Katı iyodun alkol çözeltisi mikrop öldürücü özellik taşır ve tentürdiyot olarak kullanılır. Ayrıca, iyot denilen madensel tuz vücut için gereklidir. Fakat iyot, kimyasal madde olduğu için doğrudan tüketilemez. Vücuda besinler yoluyla alınması gerekir.

23. Maddelerin Sıkışma - Genleşme Özellikleri 6- İyot - alkol çözeltisinde, alkolü oluşturan tanecikler iyodun çevresini sarar ve iyodun alkole dağılmasını sağlar. Çözünme olayında iyot, taneciklerine ayrılarak alkolün her tarafına yayılır ve böylece alkol renklenir. Alkolün renklenmesi, renkli iyot taneciklerinin alkolün her tarafına yayılmasının sonucudur ve katılar da bu nedenle taneciklerden oluşurlar

24. Atom • Boşlukta yer kaplayan, hacmi, kütlesi ve eylemsizliği olan her şeye madde denir. • Maddeyi oluşturan ve maddenin kendi özelliğini taşıyan en küçük yapı birimin atom denir. • Katı, sıvı ve gaz halindeki maddeler atom denilen taneciklerden oluşmuşlardır. Atomun içerisinde de daha küçük tanecikler bulunur.

25. Atom • Canlı ve cansız varlıkların tamamı atomlardan oluşmuştur. • Canlıların en küçük yapı birimleri olan hücreler, çok sayıda atomdan oluşan protein, karbonhidrat ve yağlardan oluşmuştur. • Atom küre şeklindedir ve elektrikli yapıya sahiptir. • Atom, kelime anlamı olarak bölünemez, parçalanamaz anlamındadır. • Atom, çıplak gözle ya da en gelişmiş elektron mikroskobu ile bile görülemez.

26. Atom • Atom, bir maddenin sahip olduğu bütün özellikleri taşır. Bu nedenle maddenin kütlesi varsa atomun kütlesi de vardır. • Madde sürtünme, dokunma ya da etki yoluyla elektriklenirken elektron alıp verebiliyorsa atomda elektron alıp verebilir.

27. Madde ve Isı • Maddeye dışarıdan ısı verilir yada alınırsa maddenin sıcaklığı değişir. • Dışarıdan ısı alan maddenin Kinetik Enerjisi dolayısıyla taneciklerinin titreşim hızı artar. • Tanecikleri bir arada tutan kuvvetler yenilerek birbirinden uzaklaşmaya başlar. Buna genleşme denir.

28. Madde ve Isı • Maddenin ısı kaybetmesi durumunda taneciklerinin Kinetik Enerjisi azalır. Madde soğur ve tanecikler birbirine yaklaşır. • Sıcak bir cisim ile soğuk bir cisim birbirine değdirildiğinde aralarında ısı alışverişi yaparak ısısal dengeye ulaşırlar ve sonunda karalı bir durumda kalırlar

29. Isı ve Sıcaklık • Isı : Maddeleri oluşturan molekül ve atomların hareket veya Kinetik ve Potansiyel enerjilerinin toplamına ısı denir. • Isı Q ile gösterilir. Isı bir enerji şeklidir. Isı birimi kalori (cal. ) veya Joule (J) dir.1 Cal = 4,18 J veya 1j=0,24 Cal. 1kCal = 1000Cal

30. Isı ve Sıcaklık • Kalori: Bir gram saf suyun sıcaklığını 1 atm basınç altında 1oC ( 14,5 oC den 15,5 oC ye ) yükselten ısı miktarıdır. • Sıcaklık : Bir maddenin yapısındaki molekül veya atomların ortalama Kinetik enerjilerinin ölçümüne sıcaklık denir.Sıcaklık t veya T ile gösterilir. Sıcaklık termometre ile ölçülür. Bazı termometreler şunlardır : Celsius ( C ) , Fahrenheit ( F ) Kelvin ( K ) ve Reomor ( R ) vb. gibi.

31. Isı ve Sıcaklık • Celsius ve Kelvin Termometreler Arası DönüştürmeK = C + 273Örnek : 50 C kaç oK dir ? Çözüm : K=C + 273 =50 + 273 =323Örnek : 300 K kaç oC dir ? Çözüm : C=K – 273 =300 – 273 =270oK veya -273 oC ye Mutlak Sıfır denir. • Celsius ve Fahrenheit Termometreler Arası DönüştürmeF = 1,8 . C + 32

32. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi • Aynı miktar ısı eşit kütleli farklı maddelere verildiğinde sıcaklıklarındaki değişmeler farklı olur. Isı miktarının ölçülmesinde Kalorimetre Kabı kullanılır.  Öz Isı ( c ) : Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1oC yükseltmek için gerekli ısı miktarına öz ısı veya Isınma ısısı denir.Öz ısı c ile gösterilir. Öz ısı birimi Cal. / g.oC dir. Öz ısı ile kütlenin çarpımına (m . c ) Isı Sığası veya Isı kapasitesi denir. Isı sığası ayırt edici özellik değildir. Öz ısı maddeler için ayırt edici özelliktir.

33. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi Maddeler birbirine dokundurulduğunda ve karıştırıldığında aralarında ısı alışverişi olur. Sıcaklığı yüksek olan madde sıcaklığı düşük olan maddeye ısı verir. Isı alışverişi maddelerin sıcaklığı eşit oluncaya kadar sürer. Bu sıcaklığa denge sıcaklığı denir.

34. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi NOT : Isı alışverişinde cisimlerden birinin aldığı ısı miktarı diğer cismin verdiği ısı miktarına eşittir. • Alınan ısı = Verilen ısı QAlınan = Qverilen • Sıcaklık Değişmelerinde Isı formülü • Q = m . c . Δt Δt = t2 – t1 Q = ısı m= kütle c = öz ısı Δt = sıcaklık farkı

35. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi Örnek : 100 gram cıvanın sıcaklığını 20 oC den 30 oC ye çıkarmak için ne kadar ısı gerekir. ( ccıva = 0,033 Çözüm : Q = m . c . Δt =100 . 0,033 . (30 – 20) =3,3 . 10 = 33 cal.

36. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi Örnek : 10 gr suyun sıcaklığını 30 oC den 50 oC ye çıkarmak için (csu =1 )a ) Kaç kalori ısı gerekir.b ) Kaç Joule ısı gerekir. ( 1J = 4,18 Cal ) Çözüm :Q = m . c . Δt =10 . 1 . (50 – 30 ) = 10 . 20 = 200 cal.b) 1 cal. 4,18 J ise X =200 . 4,18 = 836 J200 cal X J’dir

37. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi Örnek : 20 gram buzun sıcaklığını - 70ºC den - 20ºC ye çıkarmak için ne kadar ısı gerekir. ( cbuz = 0,5 ) Çözüm :Q =m . c . Δt = 20 . 0,5 . [ -20 – ( - 70 ) ] =10 . ( - 20 + 70 ) =10 . 50 =500 Cal.

38. Isı Miktarı Ve Ölçülmesi Örnek : 90oC deki 30 gram su ile 10 gr soğuk su karıştırıldığında karışımın son sıcaklığı 72,5oC olduğuna göre soğuk suyun karışımdan önceki sıcaklığı kaç oC dir. (csu = 1) Çözüm : Alınan ısı = Verilen ısı QAlınan = QVerilenm1 . csu . ( t – t1 ) =m2 . csu . ( t2 – t )10. 1 . ( 72,5 – t1 ) =30 . 1 . ( 90 – 72,5 )10 . ( 72,5 – t1 ) =30 . 17,5725 – 10 . t1 =525 725 – 525 = 10 . t1 t1 =200 / 10 = 20oC

39. Isının Yayılması • İletim Yolu ile Yayılma :Isının madde içinden fakat onun hareketi ile ilgili olmadan yayılmasıdır. Katılarda moleküller birbirlerine çok yakın olduklarından sıvılara göre daha iyi iletkendir. Gaz molekülleri birbirlerinden çok uzakta olduklarından iletim yolu ile ısıyı iyi iletmezler.

40. Isının Yayılması 2. Madde Taşınması ( Konveksiyon ) ile Yayılma :Isının harekette bulunan madde parçacıkları ile yayılmasıdır. Gaz molekülleri çok hareketli olduğundan ısıyı taşıyarak yayarlar. 3. Işıma ( Radyasyon ) ile yayılma :Isının arada herhangi bir madde olmaksızın yayılmasıdır. Ör: Güneş enerjisi

41. Erime ve Donma • Isı etkisi ile maddenin fiziksel yapısında değişiklikler oluşur. Bir maddenin katı , sıvı veya gaz fazında yada durumunda oluşuna o maddenin hali denir. Bir halden diğer bir hale geçmesine de hal değiştirme denir. Erime : Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesine erime denir.

42. Erime ve Donma Donma : Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hale geçmesine donma veya katılaşma denir. Erime Sıcaklığı : Katı bir maddenin sıvı hale geçtiği sıcaklık derecesine erime noktası veya erime sıcaklığı denir. Ör : buz 0ºC erir. • Saf bir maddenin sabit basınç altında belli bir erime sıcaklığı vardır. Aynı maddenin erime ve donma sıcaklıkları aynıdır.

43. Erime ve Donma Endotermik : Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen olaylara denir.Ekzotermik : Dışarıya ısı vererek gerçekleşen olaylara denir. Erime Isısı (Le ) : Erime sıcaklığındaki katı bir maddenin birim kütlesinin ( 1 gr ) sıvı hale geçmesi için gereken ısı miktarıdır. Erime ısısı Le ile gösterilir. Birimi Cal / g dır. Q = m . Le

44. Erime ve Donma Örnek : Erime sıcaklığındaki 10 g buzun tamamen erimesi için ne kadar ısı gerekir. ( Le( buz ) = 80 cal./g.C) Çözüm : Q = m . Le = 10 . 80 = 800 cal.

45. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme Buharlaşma : Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir. Buharlaşma sıvının yüzeyinde gerçekleşir ve genelde her sıcaklıkta olur. Yoğunlaşma : Gaz halindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmesine yoğunlaşma denir.Kaynama : Sıvı bir maddenin kabarcıklar çıkararak gaz haline geçmesine kaynama denir.

46. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme Kaynama Sıcaklığı : Her sıvının belli bir basınç altında kaynadığı sıcaklığa kaynama noktası veya kaynama sıcaklığı denir. Ör : Su 100ºC de kaynar. Kaynama sıcaklığı maddeler için ayırt edici özelliktir. Saf bir sıvı belli bir basınçta belirli bir sıcaklıkta kaynar. Sıvının kaynaması süresince sıcaklık sabit kalır. Kaynama sıcaklığındaki sıvının buhar basıncı sıvı üzerine etkiyen dış basınca eşittir.

47. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme Buharlaşma Isısı ( Lb ) : Kaynama sıcaklığındaki bir sıvının birim kütlesinin (1 g) tamamen gaz haline geçmesi için gereken ısıya buharlaşma ısısı denir. Buharlaşma ısısı Lb ile gösterilir. Birimi Cal / g dır. Q = m . Lb

48. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme Örnek : Kaynama sıcaklığındaki 10 g suyun tamamen gaz haline geçmesi için ne kadar ısı gerekir. (Lb(buhar)=540) Çözüm : Q = m . Lb = 10 . 540 =5400 cal.

49. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme • Erime ve buharlaşma ısılarına hal değiştirme ısısı denir. Hal değiştirme ısıları ayırt edici özelliktir. • Erime ve kaynama noktaları maddelerin türüne , saf yada karışım halinde olmasına ortamın açık hava basıncına bağlıdır. • Saf maddelerin erime ve kaynamaları süresince sıcaklık sabit kalırken karışımların erime ve kaynamaları süresince sıcaklık değişimi devam eder.

50. Kaynama , Buharlaşma ve Süblimleşme • Saf sıvılar üzerine etkiyen dış basınç azaldıkça kaynama noktası düşer. Dış basınç artıkça da kaynama noktası yükselir. • Bir sıvının donma noktası üzerine etkiyen basınçla değişir. Donma sırasında büzülen veya sıkışan sıvılar için basıncın artması donma noktasını yükseltir. • Su gibi donma sırasında genleşen sıvılar için basıncın artması donma noktasını düşürür.