Ochrona Własności Intelektualnej

1. Ochrona Własności Intelektualnej dr inż. Andrzej KIJ 1

2. TEMAT 2: Normalizacja i jej prawne podstawy ZAGADNIENIA: Początki normalizacji Cele, zasady i korzyści płynące z normalizacji Pojęcia związane z normalizacją Szczeble normalizacji Typologia norm Etapy normalizacji Normalizacja w Unii Europejskiej Polskie prawo normalizacyjne 2

3. TROCHĘ HISTORII Pierwsze działania normalizacyjne to zadanie przypisywania znaczenia dźwiękom, tak aby coraz większe grupy ludzi mogły posługiwać się zrozumiałą dla siebie nawzajem mową. Później odnotowane osiągnięcia normalizacyjne to normalizacja wymiarowa w branży garncarskiej., poświadczenie miary i wagi, ustalenie miary długości – jard, jednostki wagi – funt. W początkach obecnego stulecia znaczące osiągnięcia normalizacyjne na skalę światową zawdzięczamy działalności międzynarodowego gremium normalizacyjnego – Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO. Dziś normalizacja to nie tylko zaspokojenie potrzeb klienta, ale także środowiska, unikanie niepożądanych skutków ubocznych, bezpieczeństwo użytkowania, niezawodność. 3

4. Racjonalizacja produkcji i usług poprzez stosowanie uznanych reguł technicznych lub rozwiązań organizacyjnych. Usuwanie barier technicznych w handlu i zapobieganie ich powstawaniu. Zapewnienie ochrony życia, zdrowia, środowiska i interesu konsumentów oraz bezpieczeństwa pracy. Poprawa funkcjonalności, kompatybilności i zamienności wyrobów, procesów i usług oraz regulowania ich różnorodności. Zapewnienie jakości i niezawodności wyrobów, procesów i usług. Działania na rzecz uwzględnienia interesów krajowych w normalizacji europejskiej i międzynarodowej. Ułatwianie porozumiewania się przez określanie terminów, definicji, oznaczeń i symboli do powszechnego stosowania. CELE NORMALIZACJI 4

5. Normy sprzyjają komunikowaniu się i likwidowaniu barier w handlu Normy przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa pracy i użytkowania Normy są uznawane za gwarancję odpowiedniej jakości Normy przyczyniają się obniżenia kosztów ochrony zdrowia lub środowiska Normy ułatwiają eksport Normy sprzyjają swobodnemu przepływowi towarów i wpływają korzystnie na poziom ich cen Normy pozwalają na upowszechnianie postępu technicznego Normy sprzyjają utrwalaniu osiągnięć techniki Normy ułatwiają eksport globalny Normy ułatwiają porozumiewanie się i dają gwarancję porównywalnego standardu wyrobów i usług KORZYŚCI ZE STOSOWANIA NORM 5

6. Jawności i powszechnej dostępności, Uwzględniania interesu publicznego, Dobrowolności uczestnictwa w procesie opracowywania i stosowania norm, Zapewnienia możliwości uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania norm, Konsensu jako podstawy procesu uzgadniania treści norm, Niezależności od administracji publicznej oraz jakiejkolwiek grupy interesów, Jednolitości i spójności postanowień norm, Wykorzystywania sprawdzonych osiągnięć nauki i techniki, Zgodności z zasadami normalizacji europejskiej i międzynarodowej. ZASADY STOSOWANE W NORMALIZACJI KRAJOWEJ 6

7. Rozumie się przez to działalność zmierzającą do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalanie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów NORMALIZACJA 7 USTAWA Z DNIA 12 WRZEŚNIA 2002 R. O NORMALIZACJI. (DZ. U. Z DNIA 11 PAŹDZIERNIKA 2002 R.)

8. NORMA dokument przyjęty na zasadzie konsensu i zatwierdzony przez upoważnioną jednostkę organizacyjną ustalający – do powszechnego i wielokrotnego stosowania – zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników i zmierzający do uzyskania optymalnego stopnia uporządkowania w określonym zakresie UWAGA - Zaleca się, aby normy były oparte na osiągnięciach zarówno nauki, techniki, jak i praktyki oraz miały na celu uzyskanie optymalnych korzyści społecznych. (PN-EN 45020:2000 Normalizacja i dziedziny związane – Terminologia ogólna) 8

9. KONSENS ogólne porozumienie, charakteryzujące się brakiem trwałego sprzeciwu znaczącej części zainteresowanych w odniesieniu do istotnych zagadnień, osiągnięte w procesie rozpatrywania poglądów wszystkich stron zainteresowanych i zbliżenia przeciwstawnych stanowisk UWAGA - Konsensus nie musi oznaczać jednomyślności. (PN-EN 45020:2000 Normalizacja i dziedziny związane – Terminologia ogólna) 9

10. CECHY NORMY • Dobrowolność stosowania • Powszechna dostępność • Zapewnienie wszystkim zainteresowanym możliwości powszechnego uczestniczenia w procesie opracowywania normy • Konsens osiągnięty w procesie opracowywania normy • Gwarancja niesprzeczności z obowiązującymi przepisami • Akceptacja przez uznaną jednostkę normalizacyjną • Brak ingerencji ze strony organów władzy w treść normy

11. Norma wyrobu - norma określająca wymagania, które powinny • być spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia • ich funkcjonalności. • Uwagi • 1. Norma wyrobu oprócz wymagań dotyczących funkcjonalności może zawierać - bezpośrednio lub przez powołanie się na inne dokumenty - wymagania dotyczące takich aspektów jak terminologia, pobieranie próbek, badania, pakowanie i znakowanie oraz, w niektórych przypadkach, wymagania dotyczące procesów. • Norma wyrobu może być pełna lub niepełna, w zależności od tego, czy określa wszystkie, czy tylko część niezbędnych wymagań. Z tego względu można wyróżnić normy wymiarów, normy materiału i normy warunków technicznych dostawy.

12. SZCZEBLE NORMALIZACJI • Szczebel normalizacji - geograficzny, polityczny lub ekonomiczny zasięg normalizacji • Normalizacja międzynarodowa - normalizacja, w której mogą uczestniczyć odpowiednie jednostki organizacyjne wszystkich krajów • Normalizacja regionalna - normalizacja, w której mogą uczestniczyć odpowiednie jednostki organizacyjne z krajów tylko jednego geograficznego, politycznego lub ekonomicznego regionu świata • Normalizacja krajowa - normalizacja, która jest prowadzona na szczeblu danego kraju • Uwaga - w danym kraju lub na obszarze jednostki administracyjno-terytorialnego podziału kraju, normalizacja może być prowadzona również w poszczególnych branżach lub sektorach gospodarki (np. przez ministerstwa), na szczeblu lokalnym, na szczeblu stowarzyszeń lub przedsiębiorstw przemysłowych oraz w poszczególnych fabrykach, zakładach i urzędach. • Normalizacja administracyjno-terytorialna - normalizacja, która jest prowadzona na szczeblu jednostki administracyjno-terytorialnego podziału kraju

13. NORMALIZACJA KRAJOWA rozumie się przez to normalizację prowadzoną na szczeblu krajowym, nie obejmującą działań prowadzonych: w poszczególnych branżach lub sektorach gospodarki, na szczeblu lokalnym, na szczeblu stowarzyszeń lub przedsiębiorców i urzędów 13

14. NORMALIZACJA MIĘDZYNARODOWAMIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna International Electrotechnical Commission http://www.iec.ch Commission Electrotechnique Internationale Międzynarodowe stowarzyszenie podległe prawu szwajcarskiemu z siedzibą w Genewie. Języki oficjalne: angielski, francuski, rosyjski. Utworzona w 1906 r. w Londynie w wyniku rezolucji podjętej przez delegatów rządów na Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w St.Louis (USA) w 1904 r. Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna International Organization for Standardizationhttp://www.iso.ch OrganisationInternationale de Normalisation Międzynarodowe stowarzyszenie podległe prawu szwajcarskiemu z siedzibą w Genewie. Języki oficjalne: angielski, francuski, rosyjski. Utworzona 23. 02.1947 r. po decyzji delegatów z 25 krajów (w tym Polski) podjętej na konferencji w Londynie w 1946 r.

15. AIDMO Arab Industrial Development and Mining Organization • AMN MERCOSUR Association for Standardization • ARSO African Regional Organization for • Standardization • COPANT Pan American Technical Standards Commission • INSTA Inter Nordic Standardization Agreement • PASC Pacific Area Standards Congress • CEN European Committee for Standardization • CENELEC European Committee for Electrotechnical Standardization • ETSI European Telecommunications Standards Institute • EASC Ewro-Azjatickij Mieżgosudarstwiennyj Sowiet po Standardizacji, Mietrołogii i Siertifikacji NORMALIZACJA MIĘDZYNARODOWAREGIONALNE ORGANIZACJE NORMALIZACYJNE

16. DOKUMENT NORMALIZACYJNY rozumie się przez to dokument ustalający zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, nie będący aktem prawnym; podstawowym dokumentem normalizacyjnym jest norma 16

17. 17

18. PN-HD 60364-5-559:2006 (U) Oprawy i instalacje oświetleniowe Sufitowy wpust oświetleniowy wtykowy DCL: 1-sposób montażu puszki przyłączeniowej, 2-wtyczka żeńska wyciągnięta z puszki, 3-przyłączenie i załączenie żyrandola, 4-puszka przyłączeniowa, 5-wtyczka męska żyrandola 18

19. norma terminologiczna - norma dotycząca terminów, zawierająca zwykle także ich definicje, • norma podstawowa - norma obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny, • norma badań - norma dotycząca metod badań, w niektórych przypadkach uzupełniona innymi postanowieniami dotyczącymi badań, np. pobieranie próbek, kolejność badań, • norma wyrobu - norma określająca wymagania, które powinny być spełnione przez wyrób lub grupę wyrobów w celu zapewnienia jego funkcjonalności, • norma procesu - norma określająca wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności, • norma usługi - norma określająca wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności, • norma interfejsu - norma określająca wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscu ich łączenia, • norma danych (do dostarczenia) - norma zawierająca wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane w celu dokładnego określenia wyrobu, procesu lub usługi. TYPY NORM 19

20. klasyfikacja, czyli grupowanie według podobieństwa cech charakterystycznych dla produktu, • unifikacja, czyli ujednolicanie cech konstrukcyjnych i wymiarowych części maszyn w celu umożliwienia ich zamienności, • typizacja, czyli ujednolicenie konstrukcji w celu uproszczenia produkcji (i obniżenia kosztów) oraz ułatwienia eksploatacji. ETAPY NORMALIZACJI 20

21. Kto oznacza wyroby znakiem zgodności z Polską Normą bez uzyskania certyfikatu zgodności upoważniającego do takiego oznaczenia podlega karze grzywny. • Tej samej karze podlega, kto oznacza znakiem zgodności z Polską Normą wyroby nie spełniające odpowiednich wymagań Polskiej Normy lub deklaruje zgodność z Polską Normą wyrobów nie spełniających tych wymagań. • Postępowanie w sprawach następuje w trybie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA 21

22. NORMALIZACJA W UNII EUROPEJSKIEJ Ustanawiane są przez liczne krajowe i międzynarodowe organizacje normalizacyjne, a ich stosowanie przez firmy jest całkowicie dobrowolne. Oczywiście ta prawna dobrowolność jest często naruszona przez przymus ekonomiczny, rynkowy: firma, która produkuje wyroby niezgodne z powszechnie stosowanymi normami może mieć problemy z ich sprzedażą. W UE, a także w większości rozwiniętych gospodarczo państw o gospodarce rynkowej, normy techniczne mają przeważnie charakter nieobowiązkowy. 22

23. ZASADY NORMALIZACJI EUROPEJSKIEJ Zasada konsensu, obowiązująca na wszystkich etapach opracowywania normy, z jednoczesnym zapewnieniem uczestnictwa wszystkich zainteresowanych w procesie opracowywania normy (w systemie normalizacji europejskiej - poprzez delegatów krajowych i ankietę powszechną), dająca pewność, że wszystkie zainteresowane i opracowujące normę strony chcą ją stosować. Dobrowolnośćzarówno uczestnictwa w procesie opracowywania norm, jak i stosowania norm. 23

24. UDZIAŁ ZAINTERESOWANYCH Zainteresowani, np.: -        producenci; -        użytkownicy przemysłowi; -        konsumenci; -        naukowcy, wyrażają swoją wolę przez osoby delegowane przez odpowiednie organizacje lub indywidualnie w ankiecie powszechnej. Za treść normy odpowiadają komitetytechniczne działające w określonych zakresach tematycznych. 24

25. Prezentowanie krajowego stanowiska w sprawach technicznych, jak również w sprawach formalnych (głosowanie, ankieta ) • Aktywne uczestnictwo w pracach komitetów technicznych, delegowanie ekspertów do pracy w europejskich komitetach technicznych. • Wprowadzanie norm europejskich do norm krajowych przez nadanie normom EN statusu norm krajowych i wycofanie wszystkich dokumentów sprzecznych. • Uczestnictwo w procedurze notyfikacyjnej prac krajowych, która zawiera „okres wstrzymania” wszelkich prac krajowych w obszarze uzgodnionych prac europejskich. Obowiązki krajowej jednostki normalizacyjnej będącej członkiem CEN/CENELEC 25

26. DYREKTYWY NOWEGO PODEJŚCIA I NORMY ZHARMONIZOWANE Europejskie akty prawne, zwane dyrektywami, związane są bezpośrednio z potrzebą harmonizacji przepisów, w celu zabezpieczenia swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Od 1985 r. istnieją tzw. dyrektywy nowego podejścia, dla których przyjęto: -  ograniczenie zawartości dyrektyw do kwestii bezpieczeństwa, zdrowia, ochrony środowiska i ochrony konsumentów; -  podawanie w dyrektywach tylko zasadniczych wymagań i pozostawienie szczegółów pod rozwagę opracowujących normy. Normy powiązane z dyrektywami nowego podejścia są opracowywane przez CEN i CENELEC na podstawie mandatu udzielanego zwykle przez Komisję Europejską. Takie normy nazywamy zharmonizowanymi, ponieważ są zharmonizowane z dyrektywami. Produkty zgodne z normami zharmonizowanymi uważane są za produkty zgodne z dyrektywami. Stosowanie norm zharmonizowanych jest dobrowolne, tak jak wszystkich innych norm. W praktyce jednak producenci stosują się do norm zharmonizowanych, ponieważ udowodnienie zgodności z jakimś ogólnym wymaganiem jest trudne i może prowadzić do rozbieżnych interpretacji. 26

27. Wszystkie państwa członkowskie oraz ubiegające się o członkostwo w Unii powinny zapewnić: wzajemne uznawanie wyników badań, ustanowić zharmonizowane przepisy w zakresie funkcjonowania jednostek certyfikujących zgodność z wymaganiami dotyczącymi ochronę zdrowia, życia, bezpieczeństwa i środowiska określonymi w przepisach uwzględnienie roli normalizacji w rozwoju i promowaniu nowych technologii 27

28. Wprowadza całkowitą dobrowolność stosowania norm. • Pozwala wprowadzać dokumenty inne niż normy. • Pozwala wprowadzać normy i inne dokumenty w języku innym niż polski. • Przyznaje PKN prawa autorskie do Polskich Norm. • Wyklucza produkty normalizacyjne z postanowień ustawy o informacji publicznej. • Prezes PKN zatwierdza PN – zatwierdzenie odnosi się do poprawności proceduralnej – za treść merytoryczną odpowiada komitet techniczny. • Wprowadzenie ustawy w życie dostosowuje prawo polskie z europejskim w obszarze swobodny przepływ towarów. • Członkostwo w CEN i CENELC otwiera polskim ekspertom drogę do działania w europejskich strukturach normalizacyjnych. Ustawa o normalizacji z 12 września 2002 r. 28

29. STRUKTURA PKN 29

30. Znak zgodności wyrobu z Polską NormąZnak  zgodności  PN Ocena zgodności wyrobów z wymaganiami odpowiedniej Polskiej Normy może być wyrażonaprzez oznaczenie wyrobu Znakiem zgodności z Polską Normą. 30

31. ZADANIA PKN określanie stanu i kierunków rozwoju normalizacji, organizowanie i nadzorowanie działań związanych z opracowywaniem i rozpowszechnianiem Polskich Norm i innych dokumentów normalizacyjnych, w szczególności przez ankietę powszechną projektów norm; ankieta powszechna jest realizowana przez podawanie do publicznej wiadomości tytułów, terminów zakończenia ankiety oraz miejsca i sposobu udostępniania zainteresowanym treści projektów, zatwierdzanie i wycofywanie Polskich Norm oraz innych dokumentów normalizacyjnych, reprezentowanie Rzeczypospolitej Polskiej w międzynarodowych i regionalnych organizacjach normalizacyjnych, uczestnictwo w ich pracach oraz występowanie za granicą w sprawach dotyczących normalizacji, inicjowanie i organizowanie pracy komitetów technicznych do realizacji zadań związanych z opracowywaniem dokumentów normalizacyjnych, organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej, wydawniczej, promocyjnej i informacyjnej dotyczącej normalizacji i dziedzin pokrewnych, opiniowanie projektów aktów prawnych związanych z normalizacją. 31

32. ? DZIĘKUJE ZA UWAGĘPYTANIA 32