PARAGRAF

1. PARAGRAF Paragraf, belirli bir düşüncenin dile getirildiği cümleler kümesi olarak tanımlanabilir. Kimi zaman bir paragraf tek bir cümleden de oluşabilir. Paragraftaki cümle sayısı, anlatılmak istenen konunun önemine, yoğunluğuna göre değişir. Paragraf bir yazının anlatım birimi olduğu için, başka paragrafların anlamını tamamlayabilir. Kendi başına bir yargı birimi oluştursa da anlatılan yazının bütünselliği içinde diğer paragraflardan bağımsız olamaz.

2. İyi ve sağlam kurulmuş her paragraf şu özellikleri taşımalıdır: • Paragrafı oluşturan cümleler, dil, düşünce ve anlatım özelliği yönüyle birbirine bağlı olmalıdır. • Paragrafı oluşturan cümleler, belli bir ana düşünceyi açıklamaya çalışmalıdır. • Paragraftaki her cümle, anlatım bakımından doğru olmalıdır.

3. ÖSS’de Paragrafla İlgili Soru Tipleri: • * Paragrafın konusuyla ilgili sorular. • * Paragrafın ana düşüncesiyle ilgili sorular. • * Paragrafın yapısı ve kuruluşuyla ilgili sorular. • * Paragrafın anlatım özellikleriyle ilgili sorular. • * Paragrafta tanıtılan kişilerle ilgili sorular • * Paragrafı geliştirip sürdürebilecek yazının başlığıyla ilgili sorular.

4. PARAGRAFTA KONU : • Bir paragrafın konusunu, o paragrafta üzerinde söz söylenilen, durulan düşünce ya da olay meydana getirir. "Yazar paragrafta neyi anlatmakta, neden söz etmektedir?" sorusuna verilecek cevap paragrafın konusunu belirler.

5. Sınavlarda paragrafın konusuyla ilgili sorular şu soru kökleriyle yöneltilmektedir: • * Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir? • * Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmemiştir? • * Bu parçada aşağıdakilerin hangisi üzerinde durulmamıştır? • * Bu parçada aşağıdaki konulardan hangisi tartışılmaktadır?

6. UYARI : • Genellikle paragrafın ilk cümlesi bize konuyu verir. Yani konunun belirlenmesinde giriş cümlesi önem taşır.

7. paragrafın konusunu belirlemeye çalışalım: • "Yazınsal ürünlerin can damarı, ona göre, biçimdi. Bir cümlede, "de"nin fazlalığı, eksikliği; cümlenin başlangıcının şöyle ya da böyle olması son derece önemliydi. Bir bakıma ona göre biçim, içerikten de önce gelirdi. Salt bir içerik onun için fazla değer taşımazdı. Çünkü bu tutumu, birçok yazısında görülebilir."

8. Yazar, bu parçada neden söz ediyor? • Yazınsal ürünlerde biçimin önemi

9. Yazınsal ürünlerde biçimin önemi • "Yazınsal ürünlerin can damarı, ona göre, biçimdi. Bir cümlede, "de"nin fazlalığı, eksikliği; cümlenin başlangıcının şöyle ya da böyle olması son derece önemliydi. Bir bakıma ona göre biçim, içerikten de önce gelirdi. Salt bir içerik onun için fazla değer taşımazdı. Çünkü bu tutumu, birçok yazısında görülebilir."

10. Yazınsal ürünlerde biçimin önemi • "Yazınsal ürünlerin can damarı, ona göre, biçimdi. Bir cümlede, "de"nin fazlalığı, eksikliği; cümlenin başlangıcının şöyle ya da böyle olması son derece önemliydi. Bir bakıma ona göre biçim, içerikten de önce gelirdi. Salt bir içerik onun için fazla değer taşımazdı. Çünkü bu tutumu, birçok yazısında görülebilir."

11. UYARI :Paragraf sorularını çözerken önce soru kökü, daha sonra sorunun metni okunmalıdır.

12. PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE : • Bir yazının oluşumuna yön veren, yazıda işlenip geliştiren temel fikre ana fikir (ana düşünce) denir. Ana fikir, yazarın okuyucuya vermek istediği mesaj, yazarın savunduğu asıl görüş olarak da belirtilebilir. • Ana düşünce paragrafta yer alan bütün cümlelerin anlamını sentezleyen, birleştiren düşüncedir; paragrafın odak düşüncesidir.

13. Ana düşünce cümlesinin diğer özellikleri şunlardır: • * Paragraftaki her cümle ana düşünce cümlesine dil ve düşünce yönünden sıkı sıkıya bağlıdır. • * Diğer cümleler "ana düşünce cümlesinden geliştirildiği için" bu cümleye kontrol cümlesi adı da verilir. • * Ana düşünce cümlesi, genellikle paragraf başında ya da sonundaki cümledir. Kimi zaman ortada da bulunabilir ya da paragrafın tümüne sindirilmiş olabilir. • * Ana düşünce cümlesi, konu değil, düşünce bildirir; konudan hareketle yazarın savunduğu temel görüşü açıklar. • * Ana düşünce cümlesi, kesinlikle genele ilişkin bir yargıdır.

14. Sınavlarda paragrafın ana düşüncesiyle ilgili sorular şu soru kökleriyle yöneltilmektedir: • * Bu parçada asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir? • * Bu parçada yazarın okuyucuya iletmek istediği düşünce aşağıdakilerden hangisidir? • * Bu parçadan çıkarılacak asıl sonuç aşağıdakilerden hangisidir? • * Bu parçada vurgulanmak istenen görüş aşağıdakilerden hangisidir? • * Bu parçadan çıkarılabilecek en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?

15. UYARI :Paragraf sorularını cevaplarken, verilecek cevap metin içerisinden çıkarılmalı, parçada anlatılanlar dikkate alınarak bir cevap elde edilmelidir. Paragrafta anlatılanlar hakkında kendi düşüncelerimiz olabilir; ancak bunlar cevabı etkilememelidir. Yani cevap daima "parçaya göre" düşünülmelidir.

16. PARAGRAFIN YAPISI VE KURULUŞU : • Paragraf, biçimsel yönden cümleler topluluğudur. Paragrafı oluşturan cümleler anlam ve anlatım özellikleri bakımından giriş, gelişme, sonuç cümlesi olmak üzere üç bölümde incelenebilir. Paragrafı kavrayabilmek, anlamlandırabilmek için bu cümlelerin yapı ve anlam özelliklerini, birbirleriyle olan biçimsel ve anlamsal ilişkilerini iyi kavramak gerekir.

17. Giriş Cümlesinin Özellikleri : • a) Konunun ortaya konduğu cümledir. • b) Tümdengelim yöntemiyle oluşturulan paragraflarda giriş cümlesi konuyla birlikte ana fikri de verir. Bu durumda genele ilişkin bir yargıyı içerir. • c) Tümevarım yöntemiyle oluşturulan paragraflarda özele ilişkin bir yargıyı içerir. Bu tür paragraflarda giriş cümlesi sadece konuyu bildirir. • d) Dil ve düşünce yönünden, kendinden sonragelen cümleler giriş cümlesine bağlıdır.

18. UYARI :Bir paragrafın ilk cümlesinde genellikle bağlantı öğeleri dediğimiz "öyleyse, bununla beraber, bundan ötürü, demek ki, kısaca..." gibi ifadeler yer almaz. Bu sözlerle başlayan cümleler, paragrafın gelişme ya da sonuç cümleleri olabilir.

19. Gelişme Cümlelerinin Özellikleri : • a) Her biri dil ve düşünce yönünden kendisinden önceki ve sonraki cümleye bağlıdır. • b) Gelişme cümleleri giriş cümlesinde belirtilen konuyu açıklayan, geliştiren cümlelerdir.Bunlar ana düşünceyi belirginleştiren yardımcı düşüncelerdir. • c) Tümevarım yöntemiyle kurulan paragraflarda ana düşünce cümlesi, gelişme cümlelerinden biri olabilir. • d) Düşünceyi geliştirme yollarına (karşılaştırma, örnekleme, tanık gösterme) daha çok bu cümlelerde yer verilir.

20. Sonuç Cümlesinin Özellikleri : • a) Dil ve düşünce yönünden kendinden önceki cümleye bağlıdır. • b) Özele ilişkin bir yargıyla başlayan paragraflarda ana düşünceyi verebilir. • c) Genelde kendisinden önceki düşünceleri bir sonuca bağlayan, özetleyen bir cümle niteliği taşır. Bu yüzden, özet anlamlı bağlaçlarla başlayan cümleler sonuç cümlesi olmaya daha elverişlidir.

21. PARAGRAFTA ANLATIM ÖZELLİKLERİ : • Yapısı sağlam kurulmuş bir paragrafta "özlülük, yalınlık, akıcılık, doğallık, özgünlük, inandırıcılık, etkileyicilik..." gibi temel özelliklerin bulunması gerekir. Bir paragrafta bu özelliklerin tümünün bulunması beklenemez; ancak paragraf bu özelliklerden ne kadar çoğunu içerirse, kuruluşu da o denli sağlam olur. Paragrafta yer alması beklenen temel anlatım özelliklerini kısaca açıklayalım :

22. Özlülük : • Duygunun, düşüncenin ya da bir gerçeğin en kestirme yoldan anlatımına özlülük denir. Gereksiz sözcüklerden arınmış anlatımlara özlü anlatım denebilir; bu tür anlatımlarda ayrıntılara fazla girilmez.

23. Yalınlık : • Duygunun, düşüncenin ya da bir gerçeğin sade, süssüz bir biçimde anlatımına yalınlık denir. Daha çok bilimsel yazılarda bu anlatım özelliği vardır.

24. Özgünlük : • Duygunun, düşüncenin, kavramın ya da bir gerçeğin anlatımının, anlatana özgü nitelik taşımasına özgünlük denir. Özgün yapıtlar, başka yapıtlara benzemez; özgün söyleyişler de başkalarının taklidi olmaktan uzaktır.

25. Etkileyicilik : • Etki, bir kimsenin ya da nesnenin başka bir kişi ya da nesne üzerindeki gücüdür. Önemli sanat eserlerinin hepsinde kişiyi etkileyen yanlar vardır. Bir sanat eseri etkileyici olduğu oranda yaygınlaşır, ün kazanır.

26. PARAGRAFTA TANITILAN KİŞİYE YÖNELİK SORULAR : • Kimi paragraf sorularında bir sanatçı, yazar ya da sıradan bir kişi tanıtılmakta ve bu kişilerle ilgili özellikler sorulmaktadır. Bu tür sorularda, söz konusu kişiye ait özellikleri belirleyen sözcüklerin ya da sözlerin altı çizilmeli ve seçenekler bu yoldan denetlenmelidir. Bu tür sorularda kişisel özelliklerin daha çok deyimlerle belirtildiği unutulmamalıdır.

27. PARAGRAFTA BAŞLIK : • Paragraf bir düşünce birimi olduğuna göre paragraftaki düşünceyi bir iki kelimeyle özetleyebilecek bir ifade paragrafın başlığını oluşturabilir, paragrafta başlık olabilecek söz, daima konu ve ana düşünceyle bağlantılıdır; öyle olmak zorundadır. Bir paragrafın başlığının ne olabileceği soruluyorsa, başlık olarak düşündüğümüz ifade' paragrafın bütününde dile getirilen düşünceyi yansıtıp yansıtmadığına bakmanız gerekir.

28. Neden böyle bir şey yapayım? Onun sanatçılığını önemsemeseydim, yönettiğim kitap dizisinin "Yaşayan Şairler ve Yazarlar" bölümünü, onu konu alan bir kitapla başlatır mıydım? Ayrıca o kitabı, onu yakından tanıyan, seven, beğenen bir yazarın hazırlamasını ister miydim? • Bu parça aşağıdaki sorulardan hangisine verilmiş bir cevap olabilir? • A) Bu sanatçıyı tanıtırken niçin yakınlarının görüşlerine başvurmadınız? • B) Niçin bu sanatçının bir değer taşımadığını, ciddiye alınamayacağını söylediniz? • C) O sanatçı hakkında niçin kendi düşüncelerinizi açıkladınız? • D) Değerli bulduğunuz sanatçıları niçin yaşayanlarla sınırladınız? • E) Bu sanatçı hakkında niçin bir kitap yayımladınız?

29. Söz konusu yazımdaki düşüncelerimi paylaşanlar olduğu gibi, onlara karşı çıkanlar da oldu. Bunu doğal karşıladım. Ancak, bu kişilerden kimileri düşüncelerimi bir yana bırakıp kişiliğime saldırdı. Kimileri de hiçbir kanıt göstermeden, okumadığımı, kendimi yenilemediğimi ileri sürdü. Dahası kırk yıl önce yazdığım, bugün için geçerliliğini yitirmiş olan bir delikanlılık denemesine sarılarak, bana edebiyat ve sanat dersi vermeye kalkanlar bile oldu. Bu saldırılar karşısında kendimi savunmak için tek satır yazmadım. • Bu parçada yazar aşağıdakilerin hangisinden yakınmamaktadır? • A) Düşüncelerine karşı çıkılmasından • B) Kişiliğinin hedef alınmasından • C) Söylenenlerin kanıta dayandırmamasından • D) İlk ürünlerinin eleştiri konusu yapılmasından • E) Eleştirilerde ders verilmeğe çalışılmasından

30. "…………. Büyük sanatçı bu özellikleriyle belli olur.Mendelsohn'a bakınız. Müziği güzel olmasına güzel ama hiçbir özgün yanı yok. Oysa kişisel bir şeyler söylemek gerek, işte bu yetenek Beethovan'da vardı. Onun ne diyeceği hiç bilinmezdi. Edebiyatta da böyledir bu, öbür sanatların tümünde de." • Bu parçanın başına getirilebilecek en uygun cümle aşağıdakilerden hangisidir? • A) Sanatta önemli olan, anlamın gizli kalmasıdır. • B) Sanat eseri, özünde farklılık taşımalı, bir yenilik getirmelidir. • C) Sanat eserinin sevilmesi güzel olmasınabağlıdır. • D) Sanatın dili yalın ve anlaşılır olmalıdır. • E)Sanat eseri benzerleri arasından hemen seçilebilmelidir

31. Sait Faik bir yaşantıdır. Öyküsüyle yaşar, yaşantıyı anlatır. Anlatırken de çoğu zaman öykü türünün kurallarını aşar. Üslubunun düğmelerini iliklemez;……. • Bu sözler, düşüncenin akışına göre aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanabilir? • A) tekdüze ilişkilerden uzak durmayı, değişik kişileri anlatmayı ilke edinir. • B) halkın arasına katılır ve küçük ayrıntıları yakalamaya çalışır. • C) cümleleri, yaşantısının yeline kapılmış gibi savruk ve dağınıktır. • D) dar bir sokakta, bir balıkçı kahvesinde ya da bir sandalda karşınıza çıkıverir. • E) gerilimsiz, sıradan durumlar, öykülerinin odak noktasını oluşturur.

32. (I) Karadeniz Bölgesi'ndeki sıradağlar, Anadolu'nun kıraç düzlükleriyle, alabildiğine nemli Karadeniz iklimi arasında aşılmaz bir duvar gibi yükselir. (II) Bu bölge, müziğiyle, el sanatlarıyla, mutfağıyla ilginç bir kültüre sahiptir. (III) Dağların kuzeye bakan yamaçları çok gür bir bitki örtüsüyle kaplıdır. (IV) Bunların doruklarını saran sis bulutlarının oluşturduğu yoğun nem, bölgenin doğal bitki örtüsünü ve tarım ürünlerini sürekli besler. (V) Bu dağlar, aynı zamanda kıyı halkını iç kesimlerde yaşayanlardan ayıran bir sınır çizer sanki. • Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır? • A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

33. (I) Karadeniz Bölgesi'ndeki sıradağlar, Anadolu'nun kıraç düzlükleriyle, alabildiğine nemli Karadeniz iklimi arasında aşılmaz bir duvar gibi yükselir. (II) Bu bölge, müziğiyle, el sanatlarıyla, mutfağıyla ilginç bir kültüre sahiptir. (III) Dağların kuzeye bakan yamaçları çok gür bir bitki örtüsüyle kaplıdır. (IV) Bunların doruklarını saran sis bulutlarının oluşturduğu yoğun nem, bölgenin doğal bitki örtüsünü ve tarım ürünlerini sürekli besler. (V) Bu dağlar, aynı zamanda kıyı halkını iç kesimlerde yaşayanlardan ayıran bir sınır çizer sanki. • Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisi düşüncenin akışını bozmaktadır? • A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.