Dr Irena Herbst Warszawa, 11 czerwca 2010

1. PPP w Polsce. Czy jeszcze trzeba się bać partnerstwa publiczno - prywatnego? Wprowadzenie do PPP i jego promocji w Polsce. Jak samorząd terytorialny może budować mieszkania w formule PPP? Dr Irena Herbst Warszawa, 11 czerwca 2010

2. Wprowadzenie do PPPi jego promocji w Polsce.

3. PPP – odpowiedźna wyzwanie cywilizacyjne • Partnerstwo publiczno prywatne jest względnie nową formą realizacji zadań publicznych; świadome, podlegające specjalnej regulacji prawnej jego stosowanie w Europie liczy sobie niespełna 15 lat . • Jest odpowiedzią społeczeństw (gospodarki i polityki) na wyzwania cywilizacyjne, przed którymi stają wszystkie kraje demokratyczne gospodarki rynkowej – i bogate i biedne: w jaki sposób , przy silnym ograniczeniu wielkości funduszy publicznych, zaspokoić stale rosnące oczekiwania społeczne w zakresie ilości i standardu świadczenia usług publicznych

4. PPP – odpowiedź na… Ostatnie 20-30 lat - trzy równolegle zachodzące procesy: • rewolucja techniczna/ innowacyjna – skutkująca radykalnymi zmianami w zakresie sposobu świadczenia także i usług publicznych i związana z tym konieczność przyspieszonej wymiany istniejącej infrastruktury wytwarzającej takie usługi. W konsekwencji –radykalny wzrost wydatków publicznych przeznaczanych na te cele. • demokratyzacja społeczeństw rozumiana jako przechodzenie od społeczeństwa klasowego do społeczeństwa obywatelskiego – skutkująca rozszerzeniem odpowiedzialności władzy publicznej także za np. równy dostęp do zdobyczy cywilizacyjnych czy prawo do godnego życia, nie zależnie od miejsca zamieszkania (wieś, miasto, dzielnica). W konsekwencji – rozszerzanie zbioru usług publicznych o domeny dotychczas obsługiwane przez rynek( np. dostęp do Internetu ) lub o nowe obowiązki, dotychczas w ogóle lub w takiej skali nie istniejące (np. ochrona środowiska czy wzrost zrównoważony). • zmiana doktryny ekonomicznej na akcentującą racjonalność ograniczania poziomu fiskalizmu państwa – skutkująca narastaniem luki między ilością niezbędnych wydatków na rosnący zakres usług publicznych a ilością środków finansowych w dyspozycji budżetów publicznych.

5. PPP – odpowiedź na… • Najprostszą odpowiedzią na brak środków publicznych jest ograniczanie zbioru zadań władzy publicznej a więc prywatyzacja ale to oznacza odstąpienie od obowiązku odpowiedzialności państwa za poziom dostępności do tych usług poprzez urynkowienie dostępności do nich a więc złamanie umowy społecznej. • Prywatyzacja – zakres stosowania ograniczony zarówno ze względów politycznych (przyzwolenie społeczne) jak i racjonalność ekonomiczną (ochrona środowiska, wzrost zrównoważony, budownictwo społeczne). • PPP -prywatyzujemy działalność gospodarczą związaną ze świadczeniem usług publicznych, ale odpowiedzialność za poziom dostępności do tychusług, narzuconą przepisami prawa, pozostawmy nadal domeną władzy publicznej. • PPP – nie jest prywatyzacją ale ją zastępuje

6. PPP- pozytywna odpowiedź • Strona publiczna uzyskuje dostęp do prywatnego kapitału– co w warunkach ogromnych potrzeb w sferze usług publicznych oraz ograniczonych zasobów władzy publicznej, umożliwia przyspieszenie nakładów na rozwój jej infrastruktury, • PPP jest tańsze niż tradycyjna forma realizacji inwestycji; mimo wyższej ceny pozyskania kapitału przez podmiot prywatnyPPP pozwala osiągnąć oszczędności rzędu 15-17% w porównaniu z tradycyjnym modelem realizacji inwestycji – lepsze zarządzanie, kryterium efektywności ekonomicznej liczone dla całego okresu życia projektu a nie odrębnie dla poszczególnych jego faz działania. • Projekty PPP są realizowane szybciej i sprawniej niż w metodzie tradycyjnej; w PPP blisko 100% inwestycji realizowane jest zgodnie z założonym harmonogramem i budżetem. • Jakość usług dostarczanych przez partnera prywatnego jest wyższa, co wynika ze zwiększonego dostępu podmiotów prywatnych do innowacyjnej wiedzy, efektów skali i doświadczeń zdobytych we wcześniejszej działalności operacyjnej o podobnym profilu, • Następuje podział ryzyk między partnera publicznego i prywatnego– każdy z partnerów odpowiada za ryzyka, z którymi sobie lepiej (taniej, wydajniej, szybciej) radzi.

7. PPP - korzystność, skuteczność, efektywność Właściwości PPP takie jak: korzystność (możliwość sprostania nowym, społecznie uzasadnionym wyzwaniom)), skuteczność (realizacja potrzeb mimo braku środków w budżetach publicznych) oraz efektywność (mniejsze koszty działania niż w tradycyjnej formule realizacji zadań publicznych) powodują iż PPP stało się w ostatnich latach coraz powszechniej używanym instrumentem na cały świecie.

8. PPP: 1997- 2007 PPP 1997 PPP 2007

9. Stosowanie PPP. Fazy dojrzałości w poszczególnych krajach. Źródło: na podstawie „Closing the Infrastructure Gap: the Role of PPP”, Deloitte, uaktualnione opracowanie Bartosz Mysiorski, Uwarunkowania rozwoju PPP w Polsce, SGH 2008, praca niepublikowana

10. PPP na świecie • W latach 1994 – 2007 na świecie zostało zrealizowanych prawie 1200 umów PPP, opiewających na łączną kwotę niemal 290 miliardów EURO, • W krajach, w których PPP jest szeroko stosowaną formą realizacji procesów świadczenia usług publicznych, warunki obu wymienionych wyżej zbiorów, konieczne i dostateczne są dotrzymywane, • Różnie ustalone są preferencje w zakresie przedmiotu PPP (np. w Hiszpanii – infrastruktura transportowa i ostatnio szpitale, a w Niemczech – szkoły czy szpitale), ale we wszystkich istnieje spójna, świadoma strategia wyznaczająca władzom publicznym wszystkich szczebli preferowany (korzystny w wymiarze krajowym) kierunek działania, • We wszystkich krajach istnieją też specjalne instytucje programujące i koordynujące rozproszone działania władz publicznych w obszarze PPP i promujące, w szerokim rozumieniu, wybór tej właśnie formy działania. A w Polsce? …

11. PPP w Polsce Polska, mimo względnie uporządkowanych od 2005 roku i przyjaznych regulacji prawnych (2009 r.) znajduje się nadal na bardzo początkowym etapie posiłkowania się tym instrumentem. Wyprzedzają nas obecnie nie tylko takie kraje europejskie jak Wielka Brytania, Niemcy, Hiszpania czy Francja i Irlandia ale Czechy, Węgry, Słowacja czy nawet Rumunia i Bułgaria. Byliśmy pionierem na etapie tworzenia prawa; jesteśmy outsider-em na etapie jego wykorzystania.

12. Niezależnie od wyzwań cywilizacyjnych, przed którymi stoją wszystkie kraje, szczególna potrzeba stosowania PPP w Polsce wynika: Z dużej skali zaniedbań w zakresie usług publicznych w latach realnego socjalizmu, Silnego deficytu środków publicznych, Wyzwania, przed jakim stają władze publiczne w zakresie wykorzystania środków unijnych w latach 2007 – 2013 (67-90 mld euro) i związaną z tym koniecznością wyłożenia własnych funduszy na cele współfinansowania projektów korzystających z funduszy unijnych, Niskich umiejętności urzędników w zarządzaniu projektami inwestycyjnymi i ich eksploatacją, niezależnie od naturalnie mniejszej efektywności w tym przedmiocie wszelkich urzędników (zarządzanie środkami publicznymi versus środkami własnymi – kapitał prywatny), Silnego braku akceptacji społecznej (politycznej) dla prywatyzacji jako takiej a usług publicznych w szczególności. Uwarunkowania Polski

13. Znacznezapóźnienia występują niemal we wszystkich dziedzinach uznanych w Polsce za usługi publiczne, a zwłaszcza w: Infrastrukturze transportowej (drogi, kolej, lotniska), Ochronie zdrowia (szpitale i centra diagnostyczne), Mieszkalnictwie (na wynajem o umiarkowanym czynszu), Gospodarce odpadami w tym utylizacji śmieci, Energetyce, w tym energii odnawialnej, Infrastrukturze teleinformatycznej (dostęp do Internetu), Transporcie publicznym. Rewitalizacji miast – formalnie nie uznanej za usługę publiczną. Uwarunkowania Polski

14. Uwarunkowania skutecznej implementacji PPP Do zbioru warunków koniecznych należałoby zaliczyć przede wszystkim: • Wolę polityczną – silne, aktywne poparcie polityczne struktur władzy wykonawczej dla idei PPP, jako formy realizacji infrastruktury niezbędnej do poprawy świadczenia usług publicznych • Stabilne, przyjazne regulacje prawne umożliwiające realizację zadań publicznych z wykorzystaniem środków prywatnych, • Przewidywalną sytuację makroekonomiczną, • Gotowość i dojrzałość organizacyjno- kompetencyjną sektora publicznego do realizacji inwestycji z udziałem podmiotu prywatnego na zasadach partnerstwa, • Wiarygodnych i solidnych partnerów sektora prywatnego

15. Uwarunkowania skutecznej implementacji PPP Do warunków dostatecznych należy zaliczyć: • Opracowanie krajowej (lokalnej, regionalnej) polityki/strategii wykorzystania PPP w tym: • Określenie preferowanych pól jego stosowania (przedmiotu PPP), • Sytemu organizacji i koordynacji, monitoringu oraz oceny korzystności realizowanych projektów PPP wraz z wykreowaniem instytucji realizujących te funkcje, • Systemu upowszechnia i promocji rozwoju stosowania PPP , w tym i adekwatnych dla tych funkcji instytucji przygotowujących standardy dobrych praktyk i wzorców zachowań. • Opracowanie programu popularyzacji wiedzy o PPP – szkolenia, studia podyplomowe, warsztaty • Uruchomienie środków publicznych finansujących przygotowanie pożądanych standardów zachowań i wzorców dobrych praktyk oraz wspierających działania instytucji: weryfikujących korzystność wyboru formuły PPP, programowo- koordynujących oraz monitorujących rozwój PPP.

16. Uwarunkowania upowszechnienia PPP w Polsce Nie dotrzymujemy wszystkich warunków zbioru pierwszego i znakomitej większości zbioru warunków dostatecznych, chociaż w porównaniu do okresu lat 2007-2009 sytuacja jest niewątpliwie lepsza. Co prawda wola polityczna ma charakter bardziej deklaratywny niż praktyczny a wiedza władzy publicznej o PPP jest, łagodnie oceniając, niewielka ale pozostałe warunki konieczne są w zasadzie spełnione. Podstawowym zadaniem jest więc obecnie dopełnienie warunku przybliżenia wiedzy na temat PPP (zbiór pierwszy) oraz opracowanie polityki - strategii upowszechnienia PPP wraz z całą niezbędną infrastrukturą instytucjonalno-programową pozwalającą na zarządzanie realizacją strategii rozwoju PPP w Polsce.

17. Propozycja działań… A. Opracowanie strategii (polityki) stosowania PPP na szczeblu krajowym uwzględniającej następujące elementy/założenia: • powołanie zespołu międzyresortowego (ministerstwa: gospodarki, finansów, infrastruktury, rozwoju regionalnego, zdrowia, nauki, oświaty, spraw wewnętrznych, sprawiedliwości i kultury) pod przewodnictwem Min. Gospodarki z zadaniemprzygotowania strategii (wybór preferowanych kierunków stosowania PPP, organizacja programowania, zarządzania i koordynacji realizacją strategii) oraz, w przyszłości, koordynującej realizację projektów PPP w kraju (vide Węgry). • określenie kryteriów wyboru kierunków PPP : korzystność ekonomiczna – odpowiedzialność ministerstwa finansów (ścisły związek z rozmiarem długookresowych, finansowych zobowiązań publicznych) i skuteczność – odpowiedzialność ministerstwa gospodarki(ścisły związek z zapewnieniem podstaw zrównoważonego wzrostu gospodarczego; konieczność realizacji projektu mimo braku środków. Kryteria skuteczności i korzystności stosowania PPP stanowić powinny także przesłankę podziału odpowiedzialności za stworzenie i funkcjonowanie instytucji promujących, monitorujących i kontrolnych. Ministerstwo Finansów – ocena korzystności wyboru formuły PPP versus metody tradycyjne; Ministerstwo Gospodarki – poziom upowszechnienia PPP w zestawieniu z potrzebami

18. Propozycja działań … B. Uruchomienie, na szczeblu krajowym, czterech typów instytucji obsługujących – w imieniuwładzy publicznej - realizację strategii rozwoju PPP w Polsce: • oceniającej korzystność wyboru formuły PPP (Min. Fin./BGK), • koordynującej, w dłuższym okresie, wykonywanie strategii wykorzystania PPP dla realizacji usług publicznych (zespół międzyresortowy), • przygotowującej projekty PPP bezpośrednio realizowane na szczeblu centralnym (zainteresowane ministerstwa i agencje), • promującej wiedzę, standardy dobrych praktyk i monitorujące realizację i funkcjonowanieprojektów PPP.

19. Propozycja działań… C. Opracowanie programu upowszechniania PPP: • szkolenia, warsztaty, konferencje, podręczniki i informatory, studia podyplomowe, • uruchomienie bazy danych projektów PPP realizowanych w Polsce, • stworzenie platformy umożliwiającej porozumiewanie się podmiotów publicznych z partnerami prywatnymi, • monitorowanie rozwoju inwestycji w ramach PPP i na tej podstawie przygotowywanie propozycji zmian regulacji prawnych D. Przeznaczenie, z budżetu centralnego, środków na finansowanie wyżej opisanego systemu działań państwa w zakresie upowszechnienia PPP w Polsce.

20. Centrum Partnerstwa Publiczno-Prywatnego • Założycielami Centrum PPP jest 41 podmiotów: kancelarie prawne, firmy doradcze, regionalne agencje rozwoju, przedsiębiorstwa, banki, fundacje, związki, izby i stowarzyszenia gospodarcze. • Centrum PPP cieszy się poparciem ministerstwa finansów, gospodarki i infrastruktury, jak również samorządów lokalnych. • Centrum PPP jest niezależną instytucją obywatelską, stawiającą sobie za cel znaczące przyspieszenie inwestycji prywatnych w zaspokajanie tej części ważnych potrzeb publicznych, na które państwo nie ma pieniędzy.

22. Cele działania Centrum PPP: • Promocja idei PPP i wiedzy na ten temat oraz przełamanie marazmu, jaki panuje w Polsce w zakresie inwestycji publiczno-prywatnych, • Tworzenie warunków skracających czas przygotowania projektów - opracowywanie standardów umów i procedur, • Szkolenia PPP skierowane do władz szczebla lokalnego i centralnego, • Uruchomienie bazy danych projektów PPP realizowanych w Polsce, • Stworzenie platformy; płaszczyzny kontaktu podmiotów publicznych z partnerami prywatnymi, • Zbieranie i upowszechnianie doświadczeń krajów, gdzie PPP rozwija się bez przeszkód, • Monitorowanie rozwoju inwestycji w ramach PPP i na tej podstawie przygotowywanie propozycji zmian regulacji prawnych.

23. Dotychczasowe działania Centrum PPP • Centrum PPP zorganizowało 10 konferencji regionalnych „Partnerstwo publiczno - prywatne w Polsce w świetle nowych rozwiązań legislacyjnych” promujących nową ustawę o PPP, • Centrum PPP powołało 15 Grup zadaniowych PPP, których celem jest opracowanie ramowych zasad postępowania przy realizacji przedsięwzięć PPP w poszczególnych obszarach – opracowywanie standardów umów i procedur skracających czas przygotowania przedsięwzięć PPP, • Centrum PPP uzyskało dotację na organizację 16 dwudniowych wydarzeń konferencyjno-warsztatowych "Fundusze Europejskie szansa rozwoju PPP w Polsce" w ramach pomocy technicznej ze środków Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. W ramach projektu prowadzone jest forum internetowe działające przy stronie Centrum PPP • Centrum PPP uzyskało dotację na realizację Projektu pt. "Transeuropejska Promocja PPP w sektorze budownictwa" w ramach Transferu Innowacji realizowanego przy programie Leonardo Da Vinci. Projekt ma na celu przyspieszenie wymiany doświadczeń, umiejętności i wykorzystywanych procedur w zakresie PPP pomiędzy jednostkami na terenie Unii Europejskiej w sektorze budownictwa. Program realizowany będzie przez okres 2 lat, • Centrum PPP na zlecenie Ministerstwa Gospodarki prowadzi obecnie cykl szkoleń PPP skierowanych do organów kontrolnych (Regionalnych Izb Obrachunkowych oraz Najwyższej Izby Kontroli), • Centrum PPP przeprowadziło szereg szkoleń PPP dla indywidualnych podmiotów publicznych (m.in. dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, Wojskowej Agencji Mieszkaniowej, Banku Gospodarstwa Krajowego), • Centrum PPP gromadzi informacje i wiedzę na temat PPP (w tym doświadczeń krajów, gdzie PPP rozwija się bez przeszkód), • Centrum PPP czynnie uczestniczy w wydarzeniach zewnętrznych promujących ideę PPP (prelekcje na konferencjach polskich i zagranicznych – London, Mediolan, Praga, Bratysława, Berlin, • Centrum PPP współpracuje z międzynarodowymi jednostkami promującymi PPP.

24. Nowe wyzwania Centrum PPP: • 16 wydarzeń konferencyjno-warsztatowych (dwudniowych) pt. „Fundusze Europejskie szansa rozwoju PPP w Polsce” w ramach pomocy technicznej ze środków Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Projekt będzie realizowany w 16 województwach w okresie wrzesień 2009 do marzec 2010 dla podmiotów publicznych i prywatnych, • Projekt pt. „Transeuropejska Promocja PPP w sektorze budownictwa" w ramach Transferu Innowacji realizowanego przy programie Leonardo Da Vinci. Projekt ma na celu przyspieszenie wymiany doświadczeń, umiejętności i wykorzystywanych procedur w zakresie PPP pomiędzy jednostkami na terenie Unii Europejskiej w sektorze budownictwa. Program realizowany będzie przez okres 2 lat, • Grupy zadaniowe PPP, których celem jest opracowanie ramowych zasad postępowania przy realizacji przedsięwzięć PPP w poszczególnych sektorach gospodarki, • Przygotowanie założeń do Bazy Projektów PPP, która gromadzić będzie dane na temat realizowanych w Polsce projektów PPP, • Opracowanie „Europejskie Instytucje Promocji Rozwoju PPP – Centra PPP”, • Przeprowadzenie szeregu szkoleń dla indywidualnych podmiotów publicznych.

25. Planowane działania na Rok 2010 • Kontynuowanie szkoleń dla RIO i NIK, oraz rozpoczęcie szkoleń dla pozostałych organów kontrolnych (CBŚ, CBA, Prokuratura, Policja) – we współpracy z Ministerstwem Gospodarki, • Uruchomienie bazy projektów PPP realizowanych w Polsce – we współpracy z Ministerstwem Gospodarki, • Opracowanie i promowanie Wzorców Dobrych Praktyk PPP – standardów umów i procedur postępowania, • Szkolenia skierowane do władzy terytorialnej i szczebla krajowego, • Szkolenia skierowane do instytucji finansujących przedsięwzięcia PPP • Organizowanie konferencji i seminariów poświęconych tematyce współpracy w ramach PPP, • Współpraca z ministerstwami: strategia upowszechniania PPP, określenie rangi PPP w strategicznych dokumentach rządowych, sprawozdawczość GUS, kreacja jednostek PPP w ramach ministerstw, utworzenie jednostki „certyfikującej” korzystność decyzji o PPP, współpraca zagraniczna na szczeblu rządowym, • Współpraca z zagranicznymi jednostkami PPP, • Współpraca z Urzędem Zamówień Publicznych, • Zwiększenie roli strony www.centrum-ppp jako platformy kojarzącej strony umowy PPP, • Projekty europejskie. • Do zrobienia!

26. W 2009 roku ukazało się 41 ogłoszeń* o koncesji i partnerstwie publiczno-prywatnym, szacowana wartość wszystkich planowanych projektów wynosi około 7 miliardów PLN, • Spośród 41 ogłoszeń, 16 postępowań zostało unieważnionych, 21 jest w trakcie negocjacji z zainteresowanymi partnerami, a w przypadku 2 przedsięwzięć podpisano umowę z partnerem prywatnym. W toku negocjacji znajduje się 7 koncesji na roboty budowlane, 8 koncesji na usługi oraz 6 projektów PPP. W sumie do ogłoszonych w 2009 r. postępowań zgłosiło się 46 inwestorów, • Nowe regulacje PPP były stosowane najczęściej przez urzędy miasta i gminy (22 z 41 ogłoszeń), • Najbardziej aktywne były województwa wielkopolskie (24% ogłoszeń), małopolskie (17%) i śląskie (17%), • Największym zainteresowaniem cieszyły się sektory: sport i rekreacja (36% ogłoszeń), infrastruktura komunalna (17%), ochrona zdrowia (14%), ICT (14%), sektor wodno-kanalizacyjny (10%) i edukacja (7%), • Budżety publiczne zbliżają się do ustawowego progu 60% zadłużenia**, więc perspektywa skorzystania z prywatnych pieniędzy przy realizacji zadań publicznych wydaje się być nieuniknioną, • Pozytywnym sygnałem płynącym z samorządów jest fakt, że większość z nich chce stosować PPP*** Rok 2009 – rokiem otwarcia na projekty typu PPP *Niektóre przedsięwzięcia były kilkukrotnie przedmiotem ogłoszenia, dlatego rzeczywista liczba projektów koncesji i PPP jest mniejsza niż ogłoszeń (34). **Zgodnie z art. 158 ust. 5 pkt. 1 ustawy o finansach publicznych – „ (…) łączna kwota długu Skarbu Państwa nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto w danym roku budżetowym;”. ***Badanie przeprowadzone w kwietniu 2009 przez GfK Polonia wśród samorządowców na temat PPP wskazuje, że 54% z nich, chce skorzystać z PPP w przyszłości, a 40% uważa że nowe rozwiązania legislacyjne ułatwią współpracę publiczno-prywatną. Źródło: opracowane w oparciu o Raport „Rynek PPP w Polsce 2009”, Investment Support, Warszawa, styczeń 2010

27. Jak samorząd terytorialny może budować mieszkaniaw formule PPP?

28. Mieszkalnictwo w Polsce Występuje nadwyżka popytu nad podażą mieszkań występująca przez ostatnie kilkadziesiąt lat (niedobór jest szacowany na około 1,5 mln mieszkań), Niedobór mieszkań w Polsce jest bardzo wysoki, najwyższy wśród państw UE (327 mieszkań na 1000 mieszkańców, średnia w UE wynosi 466). Co więcej, liczba nowych mieszkań oddawanych rocznie (na 1000 mieszkańców) stawia nas na jednym z ostatnich miejsc w Europie (2,6 mieszkania na 1000 mieszkańców, podczas gdy w UE jest 5 mieszkań na 1000 mieszkańców), Kiepska kondycja zasobów mieszkaniowych (około 1 mln mieszkań do wyburzenia – nie ma sensu ich renowacja), Wysoka cena 1 metra kwadratowego mieszkania: W Polsce za jedną miesięczna pensję można kupić 0,5 metra kwadratowego mieszkania, W Europie Zachodniej za jedną miesięczną pensję można kupić 2 metry kwadratowe mieszkania. Nieprzyjazne prawo najmu lokali w ciągu ostatnich 10 lat – niski poziom czynszów zgodnie z nowym prawem, Brak polityki stymulowania podaży – zamiast stymulacji podaży, mamy stymulację popytu, Brak konsekwentnej polityki mieszkaniowej (wycofywanie się z wielu programów mieszkaniowych i nie proponowanie alternatywnych w zamian), Polski system bankowy funkcjonuje w miarę poprawnie.

29. Polska nie jest krajem bogatym. PKB na jednego mieszkańca wynosi 50% średniego poziomu krajów UE. Struktura własnościowa mieszkań w Polska jest podobna do struktury własnościowej w najbardziej zamożnych krajów europejskich (20% wynajem, 80% prywatnych), Budujemy mniej mieszkań do wynajęcia niż w tej chwili buduje się w Holandii, Francji, Finlandii, Szwecji, Danii, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Austrii, Wysoki deficyt mieszkań jest jednym z głównych powodów małej mobilności siły roboczej w Polsce. Obniża to poziom efektywności gospodarki i osłabia wzrost gospodarczy, Bez znaczącego wzrostu budownictwa mieszkaniowego na wynajem, różnice w poziomach bezrobocia i wykluczenia społecznego zostaną wzmocnione, Deficyt środków publicznych oraz brak funduszy europejskich na mieszkania socjalne, powoduje konieczność zainteresowania się formułą PPP jako rozwiązania pozytywnie odpowiadającego na tego problemy w dłuższej perspektywie. Mieszkalnictwo w Polsce

30. Możliwości stosowania PPP Poprawa sytuacji mieszkaniowej w Polsce wymaga zastosowania PPP. Nie mamy innego wyjścia! Samorządy które zgodnie z polskim prawem są odpowiedzialne za poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych są świadome korzyści jakie niesie ze sobą stosowanie PPP. W wielu samorządach rozpoczęte zostały prace wdrażające PPP.

31. Model PPP w budownictwie mieszkaniowym Partner prywatny buduje, eksploatuje i zarządza mieszkaniami które są wynajmowane: • tym których wskaże władza publiczna, • tym którzy spełniają kryteria dochodowe. • Mechanizm płatności dla partnera prywatnego: subsydia do czynszów. • Partner prywatny = inwestor + operator (prywatny developer, tbs)

32. W Holandii: stowarzyszenia bardzo zblżone forma org. do nasazych TBS, w dużym stopniu niezależne od państwa mają obowiązek przydzielać je rodzinom o względnie niskim dochodzie (zapewniając standard „sąsiedzki”). W Szwecji: fundacje lub spółki z oo. (MHCs) - poza budżetami gminnymi. We Francji: HLM w sieci samorządowych instytucji publicznych (ok. 300) lub prywatnych przedsiębiorstw mieszkaniowych (ok.. 340) W Anglii: głównie housing associations - stowarzyszenia non-profit, obecnie – PPP - prywatne firmy mogą swobodnie konkurować ze stowarzyszeniami W Niemczech: organizacje prywatne udostępniające mieszkania po czynszach limitowanych według uzgodnionych – dopłata do czynszów. Budową i zarządzaniem mieszkań o czynszach regulowanych zajmują się:

33. Samorząd nie płaci za usługi dopóki mieszkania nie są gotowe do zasiedlenia. Samorząd ma prawo wyznaczania kandydatów do zasiedlenia mieszkań w ciągu okresu kontraktowego Składniki majątkowe są własnością operatora, a najemcy są również najemcami operatora W ramach ppp może wystąpić np. przekazanie operatorowi gruntów jeśli pomoże to zredukować koszty Prywatne firmy mają prawo ubiegać się o kontrakty finansowane z funduszy publicznych (od 2004 r.) Jak to się robi w Wielkiej Brytanii?

34. Samorząd lokalny nie przekazuje gruntu (bezpłatnie czy aportem), Nie ma potrzeby budować się dla potrzeb samorządu oddzielnego domu z mieszkaniami na wynajem, Unika się koncentracji ubóstwa i patologii w jednym domu, Deweloper wraz z pozwoleniem na budowę otrzymuje „zamówienie” od samorządu .Samorząd te mieszkania wykupuje i zasiedla najemcami Po 30 latach deweloper ma prawo odzyskać te mieszkania (żeby pozbyć się uciążliwych lokatorów). Jak to się robi w Niemczech?

35. W 1991 r. przekazano gminom zadanie zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych uboższych mieszkańców Ale gminy nie są w stanie same rozwiązać kwestii mieszkaniowej swoich społeczności Brakuje rządowej strategii mieszkaniowej – są strategie lokalne System mocnej ochrony lokatorów i „racjonalizacji” czynszów nie inspiruje prywatnych inwestorów. Niezbędne staje się angażowanie prywatnych funduszy i potencjałów firm deweloperskich Partnerstwo publiczno-prywatne stwarza taką możliwość A w Polsce?

36. Różne warianty władania gruntem: - grunt gminy, grunt dewelopera, grunt spółki celowej, - własność, użytkowanie, dzierżawa; Różne formy i terminy przejęcia przez gminę mieszkań wybudowanych przez operatora; Różne warianty ustalania, pobierania i rozliczania czynszu z najemcami i z operatorem; Różne warianty zamykania projektu (mieszkań i ewentualnie gruntu). Jest wiele form i wariantów PPP

37. W rękach samorządu jest wybór i decyzja Doradcy jedynie sugerują rozwiązania

38. To gmina określa warunki całego projektu - warunki zakupu usługi mieszkaniowej (liczbę mieszkań, standardy mieszkaniowe, wynagrodzenie operatora, warunki budowy, zaangażowanie własne), Gmina wnosi grunt – (sprzedaż, aport, dzierżawa lub inna forma) ale także może to być grunt dewelopera, Gmina zawiera umowę ppp (przetarg na podstawie PZP) na okres, optymalnie powyżej 20 lat –okres zależy od polityki - możliwości gminy, sposobu regulowania wynagrodzenia partnera prywatnego, wysokości czynszów, Deweloper przygotowuje dokumentację projektowo-techniczną ale może to wykonać gmina i często to jest właśnie korzystniejsze, Grunt stanowi około 10% wartości inwestycji a’conto wkładu początkowego. Gmina wyznacza najemców i zasiedla mieszkania. Część gruntu wniesionego przez gminę deweloper mógłby wykorzystać pod budowę mieszkań z czynszem rynkowym jak i pod budowę mieszkań na sprzedaż – to są warianty postępowania, zależne od uwarunkowań Po zakończeniu okresu umownego, gmina przejmuje od dewelopera grunt z budynkami Zadania gminy

39. Deweloper/operator decyduje się na podjęcie projektu wieloletniego na podstawie umowy z gminą Buduje mieszkania na gruncie wskazanym i udostępnionym przez gminę ale może także budować na swoim W okresie objętym umową wybudowane mieszkania są własnością dewelopera lub operatora (gmina może przejąć je wcześniej razem z zadłużeniem kredytowym) Deweloper nie oczekuje wkładu gotówkowego od gminy. Deweloper wnosi wkład początkowy minimalny do udzielenia kredytu (razem z wartością gruntu około 20% wartości projektu). Deweloper lub operator zaciąga kredyt i bierze pełną odpowiedzialność za jego spłatę Partner prywatny

40. Bank udziela deweloperowi, operatorowi lub spółce celowej kredytu budowlanego na okres budowy, Po zakończeniu budowy kredyt budowlany zamienia się kredyt długoterminowy (25–30 lat) – ale może to być jeden kredyt, Zabezpieczeniem kredytu jest inwestycja (lub) i umowa dewelopera z gminą (bez innych gwarancji gminy). Bank

41. Gmina pobiera czynsz od najemców – według stawek ustalonych przez gminę Gmina płaci operatorowi czynsz umowny, który uwzględnia spłaty kredytu, koszty eksploatacji i zysk Gmina płaci także czynsz (umowny) za pustostany. Koszty eksploatacji i remontów ponosi operator. Na nim też ciąży obowiązek zarządzania. Za spłatę kredytu odpowiada deweloper. Eksploatacjaa) mieszkania są własnością gminy

42. Gmina zasiedla mieszkania Operator pobiera czynsz od najemców - na poziomie stawek określonych przez gminę Operator rozlicza się fakturami z gminą Gmina płaci wynagrodzenie uwzględniające pełne koszty utrzymania zasobów, spłatę kredytu i zysk – z pomniejszeniem o czynsze opłacone przez najemców. Operator odpowiada za eksploatację i remonty. Za spłatę kredytu odpowiada deweloper Eksploatacjab) mieszkania są własnością partnera prywatnego

43. Jak kalkulować stopy zwrotu dla operatora? – przetarg na wybór operatora rozwiązuje ten dylemat; na etapie planowania może być np. oprocentowanie papierów skarbowych + ryzyko związane z daną jst + ryzyko wynikające z relacji umownej pomiędzy jst a partnerem prywatnym Czy czynsze płacone przez najemców mają być na tym samym poziomie jak w zasobach gminnych? – to jest element gminnej polityki mieszkaniowej ale i aspekt komercyjny, różnicowanie ma uzasadnienie - jeśli poziom czynszów w zasobach komunalnych nie pokryje kosztów (eksploatacji, kredytu i zysku) Czy jest możliwe żeby czynsz płacony przez najemców wystarczył operatorowi? – tylko wówczas gdy czynsze komunalne są odpowiednio wysokie W jaki sposób gmina wnosi grunt do projektu – SPV Grunt przez cały czas jest własnością gminy - a budynki wybudowane przez dewelopera są jego własnością ? – SPV – wniesienie aportem powoduje wzrost kapitałów własnych, mniejszy poziom lewarowania, brak płatności dzierżawnych  czyli lepszą ocenę kredytową, jednocześnie powoduje konieczność zapłacenia VAT – czyli pogorszenie efektywności finansowej projektu i konieczność wniesienia środków na VAT. Pytania

44. Projekt ppp podejmuje się gdy lokalny rynek mieszkaniowy nie zapewnia wszystkim mieszkańcom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych (nie popytu), PRZYGOTOWANIE PROJEKTU PPP W MIESZKALNICTWIE ODBYWA SIĘ WG. TYCH SAMYCH REGUŁ CO W INNYCH PRZEDMIOTOWO USŁUGACH PUBLICZNYCH – patrz „ścieżka dojścia” – standard postępowania Centrum PPP, Należy określić główny cel projektu ppp: pomoc rodzinom, wspieranie podaży mieszkań, zachęta mieszkaniowa dla rynku pracy, promocja społecznej równości, W tym celu trzeba rozpoznać skalę ubóstwa mieszkaniowego, Z tym wiąże się konieczność opracowania zasad wyboru najemców, dając pierwszeństwo przydziału mieszkań tym „w największej potrzebie”, Trzeba określić standardy jakie mają spełnić mieszkania ppp (w relacji do lokalnej sytuacji mieszkaniowej), Istnieje potrzeba określenia możliwości wsparcia projektu przez samorząd (teren, zamiana na stare budynki, program rewitalizacji, gwarancje kredytowe, dofinansowanie, prace projektowe itd.), Konieczne jest opracowanie „ograniczonej polityki czynszowej” dla projektu ppp w relacji do czynszów lokalnych, Przyjmuje się, że zapewniona będzie pełnakonkurencja i równe prawa uczestnictwa (dostawcom prywatnym i publicznym), W umowie muszą być sformułowane kary finansowe za niedotrzymanie warunków (standardów) lub opóźnienia. Konkluzje i rekomendacje

45. Przykład Murowana Goślina : Miasto podpisało długoletni kontrakt na budowę i zarządzanie zasobem mieszkaniowym z prywatnym przedsiębiorstwem – Lider spółka z o.o., Koszt budowy mieszkań został przerzucony na partnera prywatnego, który zgodnie z umowa wybuduje 43 nowe mieszkania w 6 budynkach (pierwsze budynki zostały oddane do użytku w 2007), a także rewitalizuje16 gminnych budynków które wskaże podmiot publiczny, Kontrakt będzie obowiązywał przez 28 lat, Lider zarządza zasobem mieszkaniowym gminy a jego przychodem są czynsze płacone przez lokatorów. Efekty wdrożenia programu: Optymalizacja zarządzania zasobami mieszkaniowymi gminy, Redukcja kosztów związanych z utrzymaniem budynków, Stopniowe wykonywanie wyroków eksmisji, Poprawa warunków mieszkaniowych mieszkańców gminy.

46. Przykład Łodzi: „Domy familijne” – projekt rewitalizacyjny został zainicjowany w 2007, Prywatny podmiot buduje dla miasta nowe mieszkania które zostają przeznaczone dla lokatorów „Domów familijnych” znajdujących się w atrakcyjnych częściach miasta, W zamian za te budynki podmiot prywatny otrzymuje na własność mieszkania z „Domów familijnych” i jest zobligowany do ich renowacji, Odnowione mieszkania trafiają na rynek, gdzie zostają sprzedane prze podmiot prywatny. Efekty wdrożenia programu: Wszyscy odnoszą korzyści z wdrożenia programu: Ludzie mieszkający w „domach familijnych” otrzymują mieszkania o lepszym standardzie, Miasto renowuje w ten sposób zasoby mieszkaniowe miasta bez wkładu finansowego, Odnowione zostają reprezentacyjne części miasta.

47. Dr Irena Herbst, Prezes Zarządu E-mail: irena.herbst@centrum-ppp.pl Mobile: +48 519 138 515 Dziękuję za uwagę