Lehninger Principles of Biochemistry Fourth Edition

David L. Nelson and Michael M. Cox Lehninger Principles of Biochemistry Fourth Edition Chapter 23: Hormonal Regulation Boðmiðlun og hormón

Almenn atriði um hormón Hormón eru framleidd í innkirtlum og þeim er seytt út í blóðrás til marklíffæra/markfrumna Styrkur hormóna í plasma er mjög lágur og er yfirleitt mældur með radioimmunoassay Boðmiðlun og hormón

Boðmiðlun og hormón

Flokkun hormóna Eftir efnafræðilegri byggingu Eftir almennum efnafræðilegum eiginleikum: fituleysin og vatnleysin Eftir starfsháttum: Hópur I og II Boðmiðlun og hormón

Viðtakar og eiginleikar þeirra Viðtakar á frumuhimnu og viðtakar innan frumu Tvö meginsvæði (domains) á viðtökum, annað binst hormóni, hitt miðlar boði innan frumu Hugtökin signal transduction, signal amplification og second messenger Boðmiðlun og hormón

12-40 Boðmiðlun og hormón

Hópur I Fituleysin: sterar, skjaldkirtilshormón og kalsítríól Flutt með plasmapróteinum Viðtaki er innan frumu Hafa áhrif á genatjáningu og próteinsmíð Verkan er hæg og langvinn Helmingalíf er langt Helstu atriði í byggingu sterahormóna og smíð sterahormóna frá kólesteróli Boðmiðlun og hormón

Hópur II Vatnsleysin: amín og peptíð Peptíðhormón eru smíðuð sem prehormón og prepróhormón Verða fyrir breytingum eftir umritun (post-translational modification) Ábót sykrueininga, myndun dísúlfíðtengja Boðmiðlun og hormón

Hópur II Viðtaki er á ytra borði frumuhimnu Nota innri boðefni (second messenger) Verkan er fljót og skammvinn Helmingalíf er stutt Boðmiðlun og hormón

Hópur II Innri boðefni cAMP cGMP Fosfóinósitól Kalsíum Boðmiðlun og hormón

Hópur II Vatnsleysin: amín og peptíð Peptíðhormón eru smíðuð sem prehormón og prepróhormón Verða fyrir breytingum eftir umritun (post-translational modification) Ábót sykrueininga, myndun dísúlfíðtengja Boðmiðlun og hormón

Stýring hormónaseytingar –skjaldkirtilshormón Hormónaseytingu er stýrt, oft með stigveldi (hierarchy) TRH (thyrotropin releasing hormone, trípeptíð úr undirstúku) stýrir smíð TSH TSH (thyroid stimulating hormone, peptíð úr fremri hluta heiladinguls) stýrir smíð T3 og T4 Boðmiðlun og hormón

Skjaldkirtilshormón Skjaldkirtilshormónin T3 og T4 eru fituleysnar afleiður týrósíns, sem bætt hefur verið á joði Gerð úr tveimur týrosínleifum, tengdum etertengi með 3 (T3) eða 4 joðatóm (T4) Stærð skjaldkirtils er breytileg og háð joðmagni fæðu Skjaldkirtill Íslendinga er lítill (11-15 grömm) og joðríkur Ef joð er mjög lítið í fæðu, stækkar kirtillinn. Joð kemur einkum úr sjávarfangi. Joðneysla Íslendinga hefur minnkað á undanförnum árum, einkum meðal ungs fólks. Víða erlendis er joðíði bætt út í matarsalt. Boðmiðlun og hormón

Sterahormón - Bygging Sterahormónum má skipta í fimm flokka. Prógestin C21-sterar. Sykursterar (glucocorticoids) C21-sterar. Saltsterar (mineralocortocoids) C21-sterar. Karlhormón (androgens) C19-sterar. Kvenhormón (oestrogens) C18-sterar. Boðmiðlun og hormón

Nafngiftakerfið getur verið mjög upplýsandi um byggingu steranna. Hýdroxýlhópur = ól. Ketóhópur = ón. Tvítengi = en. Boðmiðlun og hormón

Sterahormón - Smíð Hliðarkeðjan sem tengist C-atómi nr. 17 er stytt um 6 kolefnisatóm (C21-sterar), eða alveg klippt af (C19-sterar, C18-sterar). Í kvenhormónum er meþýlhópur í stöðu 19 numinn brott, og hringur A verður arómatískur. Lykilhvörf í sterasmíð eru hýdroxýleringar fyrir tilstuðlan sýtókróms P-450. Það gegnir einnig hlutverki í afeitrunarferlum og hvörfunum krabbameinsvaldandi efna. Hýdroxýlhópar geta hvarfast í ketóhópa, tvíbindingar flust til eða afoxast. Boðmiðlun og hormón

Sterahormón - Smíð Pregnenólón er lykilefni í smíð allra sterahormóna frá kólesteróli. Það er forstig allra annarra sterahormóna. Boðmiðlun og hormón

Sterahormón - Sykur- og saltsterar Sykur- og saltsterar myndast frá prógesteróni með mjög sérhæfðum hýdroxýleringum. Til eru innkirtlasjúkdómar þar sem virkni sérhæfðra hýdroxýlasa er skert. Manngerðar steraafleiður (prednisolone, prednisone) eru notaðar sem bólgueyðandi lyf Boðmiðlun og hormón

Sterahormón – Karlhormón Karlhormón (andrógen) eru einnig smíðuð frá prógesteróni. Sum þeirra eru framleidd í nokkrum mæli í nýrnahettum. Eins og önnur sterahormón eru þau afvirkjuð með ýmsum umbreytingum og skiljast oft út í þvagi sem súlfat- eða glúkúroníðafleiður. Slíkar afleiður eru mældar í þvagi ef grunur er um misnotkun vefjamyndandi stera. Boðmiðlun og hormón

Sterahormón – Kvenhormón Kvenhormón (östrógen) myndast frá andrógenum. Í sumum tegundum brjóstakrabba þurfa æxlisfrumur á östrógenum að halda til að skipta sér. Ensímið arómatasi hvetur hvörfin þegar hringur A verður arómatískur, hindrar hans lofa góðu sem lyf við brjóstakrabba. Boðmiðlun og hormón

Tamoxífen keppir við östrógen um tengsl við viðtaka, en tamoxífen-viðtaka-komplex hefur ekki áhrif á umritun gena. Boðmiðlun og hormón

Kvenhormón Prógesterón er prógestin (prógestagen, gestagen), smíðað í tveimur skrefum frá pregnenólóni. Það veldur því að fósturvísir festist við legþekju og ýtist inn i hana sex dögum eftir frjóvgun. Getnaðarvarnarlyf eru afleiður prógesteróns og östrógena sem valda tímabundinni ófrjósemi kvenna. Þau hindra egglos, draga úr ferð sáðfrumna og koma í veg fyrir að fósturvísir festist í legþekju. Þau eru þannig hönnuð að þau ummyndast lítið í lifur. Boðmiðlun og hormón

Helstu umbreytingar stera Lögð er áhersla á að nemendur þekki helstu flokka sterahormóna (fremur en formúlur). Helstu hvörf í sterasmíð eru hýdroxýleringar. Hýdroxýlhópar geta hvarfast í ketóhópa, tvíbindingar flust til eða afoxast. Sterahormón eru afvirkjuð með ýmsum hætti, sjá karlhormón. Boðmiðlun og hormón

Lehninger Principles of Biochemistry Fourth Edition