Is Fair Trade fair?

1. Docentendag 2012 Is Fair Trade fair? • Albert de Vaal

2. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? Bedoeling ‘workshop’ • te weinig tijd om er een ‘echte’ workshop van te maken • desondanks proberen via interactie samen tot inzichten te komen ten aanzien van de ‘eerlijkheid’ van Fair Trade • uiteraard heb ik wel een bepaalde structuur in gedachten en ik zal af en toe wellicht wat ‘sturend’ overkomen • om nu al enige structuur te geven: • wat is Fair Trade en wat zijn de doelen van Fair Trade? • wat zijn de effecten van Fair Trade?

3. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? Wat is Fair Trade? • wat verstaan jullie onder Fair Trade? • breed geformuleerd is Fair Trade een verzamelnaam voor tal van organisaties die handel eerlijk(er) willen maken (lees: goed voor lokale producent) preciezer Hayes and Moore, The Economics of Fair Trade: a guide in plain English(2005: 3) “Fair Trade is a trading partnership, based on dialogue, transparency and respect, that seeks greater equity in international trade. It contributes to sustainable development by offering better trading conditions to, and securing the rights of, marginalised producers and workers – especially in the South. Fair Trade organisations (backed by consumers) are engaged actively in supporting producers, awareness raising and in campaigning for changes in the rules and practice of conventional international trade.

4. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? Watzijn de doelen van Fair Trade? • doel Fair Trade is inkomensverbetering van en het vergroten van het ontwikkelingsperspectief van locale producenten (meestal boeren) Nicholls & Opal (Fair Trade: Market-Driven Ethical Consumption, London: SAGE, 2005) “to offer the most disadvantaged producers in developing countries the opportunity to move out of extreme poverty through creating market access under beneficial rather than exploitative terms” • kernelementen Fair Trade: • directe handelsrelatie organisatie afnemer en producent • stabiele prijs met gegarandeerd minimum • ontwikkelingspremie

5. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? Is Fair Trade fair? • hoe bepalen we wateerlijk is? • analytisch zijn er grofweg twee manieren om er naar te kijken • is de manier waarop handel plaatsvindt eerlijk (proceduralfairness) • zijn de uitkomsten van handel eerlijk? (consequencefairness) • waar kunnen economen met hun analyses iets over zeggen? • niet over manier van handel(en) • wel over de effecten van handel • hoe dit aan te pakken? • Fair Trade in vergelijking met ‘normale handel’ • de eerlijkheid van de uitkomsten van Fair Trade ‘ansich’

6. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van FT in vergelijking met ‘normale handel’ • hoe dit systematisch aan te pakken? • één manier is een modelmatige vergelijking: incorporeer Fair Trade elementen in model van internationale handel • naar welke uitkomsten kijken we? • economen focussen of efficiency • Fair Trade focust of positie minstbedeelden  povertyalleviation • analyse in Maseland, R. and A. de Vaal (2002), "How fair is fair trade?", De Economist, 150 (3): 251-272. • in een Heckscher-Ohlin model, wat betekent het voor de inkomens van de minstbedeelden in arme landen wanneer mensen in rijke landen vrijwillig een hogere prijs voor Fair Trade producten betalen

7. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van FT in vergelijking met ‘normale handel’ • Heckscher-Ohlin model van internationale handel? • 2 landen, 2 productiefactoren, 2 goederen • landen verschillen in relatieve overvloedigheid aan productiefactoren (bijv. relatief veel arbeid ten opzichte van kapitaal)  bepaalt comparatief voordeel • door handel zal overvloedige factor erop vooruit gaan (want door handel indirect meer vraag naar de overvloedige factor) • rijk en arm land setting • boeren in arme land zijn de overvloedige factor en verdienen zonder handel (autarkie) minder dan overvloedige factor in rijke land • vrijhandel is dan goed voor de boeren in arme landen • standaard uitkomst van Heckscher-Ohlin model • doet Fair Trade het beter?

8. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van FT in vergelijking met ‘normale handel’ • doet Fair Trade het beter? • bekeken door Heckscher-Ohlin model Fair Trade-achtig te maken (consumenten in rijke land betalen hogere prijs voor export product arme land) • maakt vergelijking ‘eerlijk’, maar heeft natuurlijk ook zijn beperkingen • uitkomsten tonen aan dat niet duidelijk is of dit goed is voor de boeren aldaar • hogere prijs is feitelijk vergelijkbaar met effecten import quotum  beperkt handel en daarom minder goed voor boeren in arme land dan vrijhandel (ten opzichte van autarkie wel beter) • maar: er zijn ook ‘quota rents’ en die gaan naar de arme boeren  dit is goed voor de arme boeren

9. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van FT in vergelijking met ‘normale handel’ • bovendien: verkleint Fair Trade handel? • belangrijk, want minder handel is slecht voor productiefactor die intensief gebruikt wordt in export sector arme landen (hier: boeren) • een effect van Fair Trade zou kunnen zijn dat het de handel juist vergroot • Fair Trade verlaagt de transactiekosten van handel (bijv. verbetering infrastructuur)  Fair Trade vergroot handel • Fair Trade haalt marktimperfecties weg (bijv. machtspositie tussenhandel), waardoor er meer kan worden aangeboden  vergroot handel • als Fair Trade de handel vergroot, zouden boeren in arme landen er dus op vooruit gaan door Fair Trade (ten opzichte van vrijhandel)

10. ‘There is no such thing as a free lunch in economics!’

11. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van de uitkomsten van Fair Trade • Fair Trade kan goed zijn voor deelnemende boeren, maar hoe zit het met boeren buiten de coöperatie?[Maseland & de Vaal (2008), “Looking beyond the cooperative: Fair Trade and the income distribution”, Chapter 10 in Ruerd Ruben (ed.), The impact of Fair Trade, Wageningen Academic Publishers, Wageningen, p. 223-237] • het insider-outsider probleem • vraag voor output niet-FT producenten neemt af en prijs moet voor hen omlaag (hangt wel af van belang FT op wereldmarkt) • problemen voor niet-FT producenten erger wanneer FT-producenten ook actief op lokale markten (kruissubsidiëring) • FT-programma’s verhogen productiviteit FT-producenten exitminder-productieve producenten op locale markt • argument gebaseerd op grotere productie deelnemers, maar is dat zo? • wanneer boeren extreem arm zijn zou reactie op verkregen hogere prijs wel eens minder productie kunnen zijn • in dat geval zijn er geen negatieve effecten te verwachten voor niet-FT producenten

12. Inkomen expansiepad alternatieve activiteiten IC IB C IA A B UC UB A’ UA alternative activiteiten Tmax op een ‘subsistence’ inkomensniveauzaleeninkomenstoenameproductieverminderen normaalexpansiepad

13. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? De eerlijkheid van de uitkomsten van Fair Trade • maar zijn alle boeren hetzelfde? • analyse toont ook aan dat met name grotere producenten binnen FT-programma’s erop vooruit gaan • want bezitten meer sector-specifieke productiemiddelen (bijv. land) • bovendien, er is een selectieprobleem: met name de meer productieve boeren (lees: rijkeren onder de armen) zullen toetreden tot Fair Trade arrangementen • dit volgt uit een recente analyse van Breimer & de Vaal (The effects of Fair Tradewhenproductivitydifferences matter NiCE WP 12-106, 2012) • de allerarmsten worden dus niet bereikt

14. Docentendag Economie 2012 Albert de Vaal - Is Fair Trade fair? Conclusie: Is Fair Trade fair? ? Het hangtermaar net van af!