Rynek pracy a szkolnictwo zawodowe

1. Wojewódzki Urząd Pracy w Kielcach Rynek pracy a szkolnictwo zawodowe Kuratorium Oświaty - Konferencja „Szanse i zagrożenia rozwoju szkolnictwa zawodowego w województwie świętokrzyskim”. Kielce, 03.07.2013 r. Andrzej Lato Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Kielcach

2. Wojewódzki Urząd Pracy realizując zadania samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy wspólnie z Powiatowymi Urzędami Pracy, przywiązuje dużą wagę do współdziałania z właściwymi organami oświatowymi, szkołami i szkołami wyższymi w harmonizowaniu kształcenia i szkolenia zawodowego z potrzebami rynku pracy

3. LICZBA BEZROBOTNYCH W WOJ. ŚWIĘTOKRZYSKIM W LATACH 1999 - 2013

4. LICZBA BEZROBOTNYCH ORAZ STOPA BEZROBOCIA NA KONIEC MAJA 2013 ROKU WG WOJEWÓDZTW POLSKA - 13,5% Stopa bezrobocia to: wyrażony w procentach udział liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo

5. LICZBA BEZROBOTNYCH W MAJU 2013 ROKUORAZ STOPA BEZROBOCIA NA KONIEC MAJA 2013 ROKU WEDŁUG POWIATÓW KRAJ - 13,5% WOJEWÓDZTWO - 15,7 % (stopa o 2,2 p.p. wyższa niż w kraju)

6. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BEZROBOCIA W MAJU 2013 ROKU • WYSOKI UDZIAŁ BEZROBOTNYCH POWRACAJĄCYCH • DO REJESTRÓW PO RAZ KOLEJNY • województwo 82,8% - kraj 79,6% • WYSOKI POZIOM BEZROBOCIA NA TERENACH WIEJSKICH • województwo 55,3% - kraj 43,0% • WYSOKI UDZIAŁ OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH • województwo 52,5% - kraj 50,5% • BEZROBOTNI BEZ ZAWODU • województwo 24,0% - kraj 19,2% (grudzień 2012 r.) • ZNACZNY UDZIAŁ WŚRÓD BEZROBOTNYCH LUDZI MŁODYCH W WIEKU 18-24 LATA • województwo 19,6% - kraj 19,1% (marzec 2013 r.)

7. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY BEZROBOCIA W MAJU 2013 ROKU • NIŻSZY POZIOM BEZROBOCIA WŚRÓD KOBIET • województwo 47,2% - kraj 50,0% • NIŻSZY UDZIAŁ WŚRÓD BEZROBOTNYCH OSÓB POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA • województwo 21,6% - kraj 23,1% • NISKI POZIOM WYKSZTAŁCENIA OSÓB BEZROBOTNYCH • (wykształcenie zasadnicze zawodowe bądź gimnazjalne) • województwo 50,1% - kraj 56,1% (marzec 2013 r.) • BEZ KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH • województwo 25,0% - kraj 29,8%

9. Zmiany w strukturze bezrobotnych według wykształcenia od 2002 roku do marca 2013 roku

10. (w kraju - 29,9%)

12. Bezrobotni do 25 roku życia według powiatów na koniec maja 2013 roku

13. Bezrobotni do 25 roku życia według województw na koniec maja 2013 roku

14. Stopa bezrobocia w wieku 15-24 lata w I kwartale 2013 roku według BAEL

15. Stopa bezrobocia wśród młodych (do 25 roku życia) w krajach Unii Europejskiej Źródło: EUROSTAT Dane: kwiecień 2013 Kraje UE 27 - 23,5% Polska - 27,6% • BAEL - Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności zgodne z metodologią Międzynarodowej Organizacji Pracy, opierające się na innej niż w statystykach urzędów pracy definicji bezrobotnego. • Osoba bezrobotna wg BAEL spełnia łącznie kryteria: • jest w wieku 15-74 lata, • nie pracowała w okresie tygodnia objętego badaniem, • aktywnie poszukuje pracy , • jest gotowa do podjęcia pracy w ciągu dwóch tygodni po przeprowadzeniu badania.

16. Polska przed wstąpieniem do UE miała najwyższą stopę bezrobocia: kwiecień 2004 roku - 18,9% (UE 25 - 9,1%)

17. Wolne miejsca pracy • Do urzędów pracy zgłaszana jest tylko część zapotrzebowania na pracowników. • Pracodawcy najczęściej do urzędów pracy kierują informacje o wakatach (30 – 20% ofert występujących na rynku), które wiążą się z funkcjonowaniem wtórnego rynku pracy, na którym występują zawody nie wymagające wysokich specjalistycznych umiejętności i kwalifikacji • natomiast • oferty z pierwotnego rynku pracy są realizowane przez nich samych (80–70% miejsc pracy) albo zlecane są wyspecjalizowanym agencjom zatrudnienia. • Analizując zapotrzebowanie rynku pracy w odniesieniu do wykształcenia obserwuje się zwyżkową tendencję ofert pracy dla osób z wykształceniem zawodowym oraz malejąca liczbę ofert dla osób z wykształceniem średnim i wyższym.

18. STRUKTURA WOLNYCH MIEJSC PRACY WEDŁUG ZAWODÓW W OKRESIE 5 MIESIĘCY 2013 ROKU

19. WOLNE MIEJSCA PRACYWEDŁUG SEKTORÓWW WOJEWÓDZTWIE I KRAJU *73,9% - 10.701 wolnych miejsc pracy to miejsca pracy subsydiowanej finansowane ze środków FP, EFS i PFRON Udział ofert z sektora prywatnego pozostaje niższy o 9,2 p.p. w porównaniu do kraju.

20. Odsetek pracodawców oferujących pracę młodym osobom Źródło: Badanie Pracodawców 2012 „Bilans Kapitału Ludzkiego”

21. Praca oferowana młodym Do młodych adresowane jest 8% ogółu stanowisk oferowanych przez pracodawców. Źródło: Badanie Pracodawców 2012 „Bilans Kapitału Ludzkiego”

23. Stanowiska, na które pracodawcy z regionu świętokrzyskiego zgłaszali największe zapotrzebowanie w 2012 roku Źródło: Badanie własne WUP

24. Popyt na pracę w krajach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii Wybrane rekrutacje prowadzone dla pracodawców z zagranicyw Wojewódzkim Urzędzie Pracy w Kielcach w ramach EURES wg zawodów Oferty pracy kierowane są do osób posługujących się głównie językiem angielskim lub niemieckim minimum w stopniu podstawowym i posiadających jednocześnie odpowiednie kwalifikacje zawodowe, certyfikaty z danej specjalności-poparte udokumentowanym stażem pracy.

25. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Niedostosowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy • powoduje powstawanie zawodów, na które jest duże lub zbyt małe zapotrzebowanie ze strony pracodawców, tzw. • zawodów „nadwyżkowych” – w których liczba zarejestrowanych bezrobotnych oraz poszukujących pracy jest wyższa niż zgłaszane zapotrzebowanie przez pracodawców w postaci proponowanych miejsc pracy (ofert pracy) • oraz • zawodów „deficytowych” – w których liczba bezrobotnych i poszukujących pracy nie zaspakaja potrzeb pracodawców, tzn. występuje przewaga ofert pracy nad możliwością zatrudnienia pracownika z odpowiednimi kwalifikacjami.

26. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Zachodzące zmiany na rynku pracy stawiają przed szkolnictwem zawodowym wymagania znacznie większego dostosowania kształcenia młodzieży do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców, jeśli absolwenci tych szkół mają uzyskać zatrudnienie, a nie rejestrować się w powiatowych urzędach pracy jako osoby bezrobotne. • Część pracodawców (szczególnie MŚP) oczekuje, aby szkolnictwo zawodowe dostarczało im pracowników w pełni przygotowanych do konkretnych stanowisk pracy, posiadających określone kwalifikacje, umiejętności i kompetencje zawodowe. • Pracodawców interesują efekty nauczania i uczenia się, tj. co faktycznie absolwent szkoły, uczelni potrafi.

27. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • W niektórych grupach zawodów występują obecnie u nas nadwyżki podaży w stosunku do zapotrzebowania a nawet w rezultacie przejściowe bezrobocie. Zapotrzebowanie przyszłe nie musi się bowiem pokrywać z zapotrzebowaniem obecnym, przykładem jest budownictwo. • Nie wolno dopuścić do przedwczesnego likwidowania szkół kształcących w zawodach, na które obecnie przejściowo zmniejsza się zapotrzebowanie w związku z procesami restrukturyzacji czy kryzysu gospodarczego, ale które mają szanse na wzrost popytu w przyszłości, jak np. budownictwo mieszkaniowe, transport, motoryzacja, branża odzieżowa.

28. CHWIEJNE, WZNOSZĄCESIĘCZY GASNĄCE? Grupy zawodów wg zmian liczby uczniów w ostatnich 3 latach 1. Zawody „wznoszące się”: Technik: przeróbki kopalin stałych, górnictwa odkrywkowego, górnictwa podziemnego, pszczelarz, organizacji reklamy, cyfrowych procesów graficznych, gazownictwa, eksploatacji portów i terminali, rachunkowości, turystyki wiejskiej, monter izolacji przemysłowych, górnik eksploatacji podziemnej, mechanik maszyn i urządzeń drogowych, florysta, opiekun medyczny i dziecięcy, higienistka stomatologiczna. 2. Zawody „stabilne”: Technik: geolog, górnictwa otworowego, elektroradiolog, BHP, księgarstwa, robót wykończeniowych w budownictwie, terapeuta zajęciowy, opiekun w domu pomocy społecznej, opiekunka środowiskowa, fotograf, kaletnik dietetyk. 3. Zawody „chwiejne”: Technik transportu drogowego, opiekun osoby starszej, renowator zabytków architektury, pracownik pomocniczy obsługi hotelowej. 4. Zawody „gasnące”: Animator kultury, technik usług pocztowych i telekomunikacyjnych (kształcenie wygasło w 2012 r.), ogrodnik, rolnik, introligator, krawiec, obuwnik. Źródło: Badanie Pracodawców 2012 „Bilans Kapitału Ludzkiego”

29. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Szczególnego podejścia wymagają: zawody robotnicze (poza budownictwem), obok zawodów nadwyżkowych, bardzo często i bardzo blisko występują również zawody deficytowe. • Samorządy powiatów powinny przy podejmowaniu działań zmierzających do likwidacji szkół zawodowych o wąskich profilach kształcenia zachować dużą ostrożność, aby nie dopuścić do przedwczesnej likwidacji niektórych szkół szkolących w zawodach robotniczych. • Będzie zmniejszać się zapotrzebowanie na zawody tradycyjne, które wykazują stagnację lub spadek zapotrzebowania np. w górnictwie węglowym, hutnictwie, transporcie kolejowym, motoryzacji, w przemyśle stoczniowym, w rolnictwie. • Należy pamiętać , że restrukturyzacje w gospodarce pociągać za sobą będą zawsze restrukturyzacje zatrudnienia i redukcje etatów.

30. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Będzie zwiększać się zapotrzebowanie w kategorii zawodów nowoczesnych związanych z funkcjonowaniem nowoczesnejgospodarki rynkowej bądź obsługą nowoczesnych technologii, charakteryzujących się z reguły najwyższą dynamiką zatrudnienia, zarówno w krajach UE, jak i u nas: • najwięcej potencjalnych nowych miejsc pracy może powstawać w zawodach związanych z prowadzeniem i obsługą firm oraz biznesu, • będzie wzrastać zapotrzebowanie na personel obsługi technicznej komputerów i informatyków, domowej służby zdrowia, pracowników opieki społecznej (pielęgniarki i fizykoterapeuci), personel obsługi gospodarczej budynków, pracowników ochrony. • coraz bardziej popularne będą takie zawody, jak: grafik komputerowy i administrator baz danych.

31. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Powodzenie na rynku pracy zależeć będzie od dodatkowych kwalifikacji pracowników np. języki obce, kompetencje informatyczne, przedsiębiorczość. • Zwiększy się zapotrzebowanie na pracowników posiadających wykształcenie techniczne. • Kluczowe znaczenie mieć będzie zapewnienie podaży pracowników o zawodach i specjalnościach, na które popyt kreują bezpośrednie inwestycje zagraniczne i firmy na polskim rynku. • Rozwój wymagań kwalifikacyjnych i kompetencyjnych na rynku pracy spowoduje wzrost zapotrzebowania na pracowników elastycznych, mobilnych, łatwo poddających się szkoleniu, z umiejętnościami, które nie zestarzeją się wraz ze zmianami technologicznymi.

32. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Nowe specjalności i zawody będą powstawać zwłaszcza w obszarach: • - informatyki - usług osobistych - usług biznesowych • - opieki zdrowotnej i pracy socjalnej - ochrony środowiska • - szeroko rozumianego przemysłu rozrywkowego, kultury masowej, • zagospodarowania czasu wolnego i wypoczynku. • Planując zapewnienie zawodów dla potrzeb polskiego rynku pracy (lokalnego, regionalnego i krajowego) w programach kształcenia należy uwzględniać możliwości szans związanych z międzynarodową koniunkturą na niektóre zawody, np. zawody budowlane, personel służby zdrowia, informatycy. • Istniejący niezaspokojony popyt zewnętrzny (zasoby siły roboczej w krajach UE ulegać będą coraz większemu zmniejszeniu) może zwiększać atrakcyjność podejmowania pracy poza granicami kraju przez absolwentów naszych szkół i pracowników.

33. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Dziś potrzebny jest zawód szerokoprofilowy czyli taki zawód, który stwarza podstawę do wielokierunkowej specjalizacji w toku pracy zawodowej i umożliwiający przekwalifikowanie się w obrębie tego zawodu oraz zdobywanie specjalizacji dodatkowych. • Pracodawcy coraz powszechniej żądają, aby w nauczaniu kształtować określone kompetencje, tzn. aby zdobywający je młody człowiek lub dorosły w procesie przekwalifikowania, mógł bezpośrednio po ich osiągnięciu wykonywać zadania zawodowe zgodnie ze standardami wymaganymi na danym stanowisku pracy, np. z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa, norm czasowych, kryteriów jakości itp. • Rosnąć będzie też zapotrzebowanie na pracowników w różnych zawodach, którzy wraz z ukończeniem nauki posiadać będą także niezbędne minimum praktyki zawodowej dla przejmowania obowiązków w firmie szczególnie MŚP.

34. Przyszłością pracy nie jest zawód • Dzisiejsi absolwenci szkół w ciągu swojego życia zawodowego będą prawdopodobnie zmuszeni zmieniać swój zawód co najmniej trzy razy. Będą zmieniać zawód a nie pracę, którą zmieniać będą jeszcze częściej. Według prognoz niektórych niezależnych instytutów badawczych, nawet 12 razy. • Sukcesami zawodowymi w przyszłości będą cieszyć się ci pracownicy, którzy zmienią swoje nastawienie z „mieć etat” na „mieć pracę do wykonania”. • Są podstawy do twierdzenia, że w przyszłości pojawią się nowe zawody, których dzisiaj nie jesteśmy w stanie przewidzieć. W literaturze ocenia się, że w ciągu 20 lat powstanie co najmniej 10-20% nowych zawodów uprzednio nie zidentyfikowanych.

35. UMIEJĘTNOŚCI WYMAGANE W XXI WIEKU • Osoby młode rozpoczynające karierę zawodową, • by móc dobrze radzić sobie na rynku pracy, powinny: • znać języki obce (globalizacja, umiędzynarodowienie), • posługiwać się sprawnie komputerem (rozwój technologii informacyjnych), • być mobilne i elastyczne (nastawione na zmianę miejsca pracy i zawodu), • śledzić rynek pracy i dokształcać się, • być przygotowane na okresy bezrobocia, które mogą nastąpić w ich życiu, • rozwijać umiejętności pracy z ludźmi i organizatorskie, • umieć liczyć! (w sensie dosłownym, ale i przenośnie) - głównie na siebie, ponieważ państwa wycofują się coraz bardziej z roli opiekuna.

36. Kwalifikacje i kompetencje zawodowe a rynek pracy • Mówiąc o „zawodach przyszłości” należy myśleć o możliwie szerokich grupach zawodów obejmujących całe zbiory umiejętności, które mogą pomóc pracownikowi, gdy np. zatrudniająca go firma zmieni profil produkcji lub usług oraz gdy w innej firmie pracownik stwierdzi dla siebie perspektywy rozwoju. • Połączenie odpowiedniego wykształcenia, doświadczenia (praktyki), szczegółowych umiejętności zawodowych, kompetencji ogólnych i cech osobowościowych spełni dopiero oczekiwania pracodawców. • Problem prognozowania i rozwoju zawodów odpowiednio do wymogów rynku pracy oraz skutecznych czyli elastycznych programów kształcenia zawodowego w szkołach zawodowych pozostaje otwarty.

37. Publikacje Wojewódzkiego Urzędu Pracy

38. Oferta Wojewódzkiego Urzędu Pracy dla szkół ponadgimnazjalnych • Prowadzimyzajęcia warsztatowedla młodzieży szkolnej dotyczące wyboru zawodu zgodnego z predyspozycjami i zainteresowaniami. Dla uczniów ostatnich klas szkół ponadgimnazjalnych organizujemy zajęcia m.in. z zakresu metod poszukiwania pracy, redagowania dokumentów aplikacyjnych, przygotowania się do rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawcą oraz autoprezentacji w pierwszej pracy. • Z myślą o młodych - w ramach współpracy ze szkołami ponadgimnazjalnymi organizujemy także spotkania informacyjne, dyskusje panelowe, debaty oksfordzkiei inne przedsięwzięcia mające na celu propagowanie wiedzy o rynku pracy i zawodach oraz promowanie idei świadomego planowania własnej drogi zawodowej.

39. Oferta Wojewódzkiego Urzędu Pracy dla szkół ponadgimnazjalnych • Indywidualne konsultacjez doradcą zawodowym lub psychologiem to nasza propozycja dla osób, które pragną dowiedzieć się więcej o sobie, potrzebują wsparcia w zakresie wyboru szkoły, kierunku studiów czy zawodu, chcą skonsultować plany na przyszłość lub myślą o założeniu własnej firmy. • Podczas rozmowy indywidualnej z naszym doradcą zawodowym młody człowiek możeokreślić osobiste preferencje i predyspozycje zawodowe, odkryć talenty, możliwości i cechy osobowości oraz opracować indywidualny plan działania uwzględniający kierunek dalszego kształcenia i wybór zawodu. Osobom pełnoletnim doradca zawodowy - psycholog może zaproponować wykonanie testów. • Młodym stawiającym pierwsze kroki na rynku pracy pomagamy wzredagowaniu życiorysu zawodowego i listu motywacyjnego. Korzystając z pomocy doradcy zawodowego młoda osoba uczy się, jak stworzyć poprawne, profesjonalne i interesujące dla pracodawcy dokumenty aplikacyjne.

40. Wojewódzki Urząd Pracy • Wydział Badań i Analiz Rynku Pracy tel. (41) 36-41-612 • Wydział Polityki Rynku Pracy tel. (41) 36-41-621 / 620 • Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej tel. (41) 36-41-638 • Wydział Obsługi Rynku Pracy tel. (41) 36-41-609

41. Dziękuję za uwagę Andrzej Lato Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Kielcach

42. WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KIELCACH adres: ul. Witosa 86, 25-561 Kielce, tel. (41) 36-41-600, fax. (41) 36-41-666 e-mail: wup@wup.kielce.pl www: http://www.wup.kielce.pl