Pierwsza Pomoc

1. Pierwsza Pomoc

2. Ocena stanu i reanimacja: • Pierwszą czynnością jaką należy wykonać na miejscu zdarzenia, jest sprawdzenie czy człowiek żyje i czy jest przytomny. W celu sprawdzenia czy są zachowane podstawowe czynności życiowe należy: • sprawdzić, czy poszkodowany oddycha • sprawdzić, czy jest wyczuwalne tętno na tętnicy szyjnej • sprawdzić, czy i w jakim stopniu zachowana jest świadomość (kontakt z otoczeniem) • W celu sprawdzenia, czy osoba ma zachowany oddech należy rozluźnić ubranie i zwrócić uwagę czy klatka piersiowa unosi się. Rytmiczne unoszenie klatki piersiowej jest najpewniejszym objawem zachowanej funkcji oddychania. Należy też przyłożyć ucho do jamy ustnej i spróbować wyczuć strumień wydychanego powietrza. Gdy stwierdzimy istnienie unoszenia klatki piersiowej lub wyczujemy strumień wydychanego powietrza - świadczy to o zachowanej funkcji oddechu.

3. Istnieją różne fachowe skale oceny zaburzeń świadomości stosowane w medycynie (np. popularna skala Glasgow), lecz w sytuacji ratowania życia w miejscu wypadku najważniejsze jest ocenienie: 1) Czy poszkodowany reaguje na głos, odpowiada na zadawane pytania i czy odpowiedzi są prawidłowe (czy zna dzień tygodnia, miesiąc, swoje nazwisko, czy wie co się stało) 2) Czy reaguje na bodźce dotykowe, np. delikatne uderzanie w ramię i jaka jest reakcja (słowna, grymas twarzy). 3) Czy poszkodowany zachowuje się spokojnie, czy agresywnie. 4) Czy poszkodowany choruje na cukrzycę, hemofilię, czy posiada stymulator serca lub czy ma padaczkę. • Gdy zachowana jest pełna przytomność lub gdy są stwierdzane tylko drobne zaburzenia (drobna niepamięć) poszkodowany wymaga tylko obserwacji do czasu przyjazdu pomocy fachowej. Gdy poszkodowany jest głęboko nieprzytomny, a zachowana jest funkcja oddechu i krążenia należy go ułożyć na boku w tzw. pozycji bocznej ustalonej.

4. Sprawdzanie tętna wykonujemy zawsze na głównych naczyniach - czyli tętnicach szyjnych. Niewłaściwe jest kontrolowanie funkcji tętna na tętnicach kończyn górnych (słabe tętno może być niewyczuwalne). Tętnica szyjna znajduje się w zagłębieniu między chrząstkami krtani (z przodu), a mięśniami szyi (z tyłu). Tętno należy badać całą ręką (palcami drugim, trzecim i czwartym), a nie kciukiem - kolejno na jednej, a potem na drugiej tętnicy szyjnej nigdy na obu jednocześnie. Gdy wyczujemy tętno na chociaż jednej tętnicy szyjnej, świadczy to o zachowanej funkcji krążenia krwi (skutecznej czynności serca). W przypadku, gdy nie posiadamy kwalifikacji lub umiejętności aby sprawdzić tętno lub gdy nie jesteśmy pewni, czy poszkodowany rzeczywiście ma zatrzymane krążenie, dopuszcza się (celem znacznego uproszczenia) "poszukiwanie ". Chodzi tu o odnalezienie oznak świadczących o zachowaniu akcji serca, a których brak (zaznaczam - w znacznym uproszczeniu działania) świadczy o zatrzymaniu krążenia.Po sprawdzeniu czynności oddechu i krążenia - jeśli są one zachowane należy ocenić, czy zachowany jest kontakt z otoczeniem.

5. W trakcie akcji co jakiś czas należy sprawdzać, czy nastąpił powrót tętna i oddechu. Jeśli jest dwóch ratowników, ratownik wykonujący oddech może co jakiś czas sprawdzać tętno - a ten, który wykonuje masaż, sprawdzać, czy w trakcie oddychania, bądź samoistnie (powrót oddechu) unosi się klatka piersiowa. • PAMIĘTAJMY! Choremu nieprzytomnemu nie podajemy żadnych tabletek i nie wlewamy żadnych płynów do jamy ustnej. Jeśli doszło do omdlenia należy chorego ułożyć na wznak i unieść kończyny dolne, jeśli stan nieprzytomności przedłuża się - ułożyć w pozycji bocznej ustalonej. W przypadku drgawek - starać się ułożyć chorego i przytrzymać kończyny oraz starać się zabezpieczyć język przed przygryzieniem. • Przy urazach kręgosłupa (lub nawet tylko ich podejrzeniu) powinniśmy unikać wszelkiego poruszania i przenoszenia poszkodowanego. Powyższe zalecenia dotyczą wyłącznie sytuacji wyższej konieczności (np. brak tętna i oddechu, niemożność zatamowania krwotoku, bezpośrednie zagrożenie pożarowe itd), gdy mamy świadomość następstw i jesteśmy pewni swoich umiejętności. Jeżeli jednak zaistnieje konieczność przeniesienia, stosujemy "wyciąg" za głowę w osi długiej ciała (najwłaściwszym jest przenoszenie poszkodowanego w kilka osób), starając się wyeliminować wszelkie ruchy kręgosłupa.

6. Urazy kości i stawów: Zwichnięcie - przemieszczenie się jednej powierzchni stawowej w stosunku do drugiej. Zwichnięty staw uległ zniekształceniu, pojawia się silny ból, obrzęk, zasinienie oraz niemożność wykonywania ruchów w danym stawie. Postępowanie w przypadku podejrzenia zwichnięcia jest takie samo jak przy załamaniach. Skręcenie - jest to naciągnięcie lub naderwanie aparatu wiązadłowo - torebkowego stawu. Skręcenie jest mniej groźną formą niż zwichnięcie ponieważ nie zostaje rozerwana torebka stawowa i dzięki elastyczności wiązadeł zostają przywrócone normalne stosunki anatomiczne stawu.

7. zamknięte- tj. gdy skóra dookoła złamanej kości jest nienaruszona, otwarte - tj. gdy jest przerwana ciągłość skóry a kość może być narażona na zanieczyszczenia pochodzące z powierzchni skóry i powietrza. Złamanie:Jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej.

8. Często bardzo trudno ocenić czy mamy do czynienia ze zwichnięciem, skręceniem czy złamaniem kości, a szczególnie gdy nie ma wyraźnych oznak złamania. Złamanie należy podejrzewać, jeżeli po urazie: - wystąpi obrzęk i ból, nasilający się przy uciśnięciu lub próbie poruszenia kończyną, - poszkodowany nie może w pełni lub częściowo wykonywać ruchów uszkodzoną kończyną, - wystąpi nieprawidłowa ruchomość w miejscu, w którym normalnie kończyna jest nieruchoma, - uszkodzona kończyna wyraźnie straci swój prawidłowy kształt, - w razie gdy widoczne są odłamy kostne (w przypadku złamań otwartych). w przypadku stwierdzenia lub podejrzenia złamania:

9. Pierwsza pomoc: - Uszkodzone miejsce odsłaniamy tylko w przypadku podejrzenia istnienia rany poprzez rozcięcie lub rozprucie części ubrania, - Jeśli jest to złamanie otwarte tamujemy ewentualny krwotok i zakładamy na ranę jałowy opatrunek (bezpośrednio na ranę kładziemy ostrożnie jałowy gazik, tak aby nie wcisnąć złamanej kości ani jej odłamków). - Unieruchamiamy przynajmniej dwa sąsiednie stawy tzn. leżący powyżej i poniżej złamania, - Nie nastawiamy i nie poruszamy uszkodzoną kończyną (konieczne czynności wykonujemy z naciągiem), - Poszkodowanemu zapewnić komfort termiczny i psychiczny, - Kontrolujemy tętno i wygląd palców na uszkodzonej kończynie oraz czynności życiowe poszkodowanego, - Wzywamy pogotowie, - Przy wykonywaniu unieruchomienia kończyn dolnych zawsze pamiętamy o wypełnieniu przestrzeni między nimi.

10. Złamanie żuchwy: Objawy: - silny ból oraz obrzęk, powodujący niemożność połykania śliny, trudności mowy, utrudnienie oddychania, a nawet całkowite zablokowanie górnych dróg oddechowych. Pierwsza pomoc: - poszkodowanego układamy w pozycji siedzącej, aby pozwolić na swobodne wypływanie śliny i krwi.

11. Złamanie żeber: • Objawy:- Silny ból, powodujący utrudnienie oddychania - Znaczne ograniczenie ruchów oddechowych po uszkodzonej stronie. Uraz ten może spowodować krwotok z tętnicy międzyżebrowej, uszkodzenie płuca, odmę. Przy wykonywaniu badania kompleksowego wyczuwamy wyraźne trzeszczenie. • Pierwsza pomoc:- Poszkodowanego układamy w pozycji półsiedzącej lub leżącej (bezpiecznej) na chorym boku.

12. Złamanie kości miednicy: • Objawy:- Bóle w jej obrębie oraz przy ruchach kończyn, często wiąże się ono z uszkodzeniem narządów wewnątrz jamy brzusznej i miednicy - występuje niekiedy wypłynięcie niewielkiej ilości moczu z krwią. • Pierwsza pomoc:- Kończyny i miednicę poszkodowanego unieruchamiamy i zapewniamy mu komfort termiczny i psychiczny. - Lekkie zgięcie nóg w kolanach zmniejsza bolesność, pod kolana można podłożyć, np. koc.

13. Uraz kręgosłupa: • Podejrzewamy go zawsze w wypadkach samochodowych przy upadku z dużej wysokości oraz skoku do wody. Przemieszczenie odłamków kostnych może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego i spowodować poważne następstwa w postaci porażenia kończyn, a nawet śmierci. • Objawy:- brak lub osłabienie czucia dotyku, - porażenie lub niedowład kończyn, - promieniujący od kręgosłupa ból, • Pierwsza pomoc:- poszkodowanego pozostawiamy w pozycji zastanej, - udrażniamy drogi oddechowe ,- zapewniamy właściwy komfort psychiczny i termiczny,

15. Sztuczne oddychanie u niemowląt i małych dzieci: Zewzględu na małe wymiary twarzy niemowląt i małych dzieci, ratujący obejmuje swymi ustami zarówno usta jak i nos dziecka. Objętość wdmuchiwanego powietrza musi być znacznie mniejsza niż u dorosłych, często wystarczają "pełne usta". Główkę dziecka odchylamy umiarkowanie. Częstość sztucznego oddychania jest następująca: - u dorosłych co 5 sekund - u dzieci co 4 sekundy - u niemowląt i małych dzieci co 3 sekundy

16. Masaż pośredni serca u niemowląt i małych dzieci: Siła ucisku jest znacznie mniejsza, często wystarcza jedna ręka, a u niemowląt nawet uciskanie tylko dwoma palcami. Odszukanie punktu nacisku: u dzieci 2 palce powyżej wyrostka mieczykowatego, u niemowląt szerokość palca poniżej linii łączącej brodawki sutkowe. Częstotliwość wykonywania pośredniego masażu serca: - u dorosłych 80-100/min - u dzieci 80-100/min - u niemowląt i małych dzieci >100/min

17. Porażenie prądem elektrycznym:

18. Uszkodzenie prądem elektrycznym jest przede wszystkim porażeniem cieplnym, wywołanym łukiem elektrycznym, którego temperatura może dochodzić do 2500°C. Przypomina ono tzw. zespół zmiażdżenia z uszkodzeniem nerek, zatruciem wskutek przedostania się do krwi cząsteczek mięśni oraz zakażeniem. Uszkodzenia wewnętrzne są zwykle znacznie większe niż zewnętrzne. Do dodatkowych objawów patologicznych należą: obrażenia układu mięśniowego i kostno-stawowego wskutek skurczów tężcowych; złamania kości w następstwie skurczu mięśni i złamania po upadku z dużych wysokości, np. ze słupów telefonicznych; niewydolność nerek; uszkodzenia narządów brzusznych w wyniku napięcia tężcowego mięśni powłok, zaćma oczna po upływie kilku miesięcy od porażenia; nadmierna pobudliwość; stany depresyjne; zaburzenia pamięci i uszkodzenie nerwów obwodowych. Obrażenia wywołane prądem o niskim napięciu:Należy tu mieć na uwadze napięcie do 1000 Voltów. Mamy z nim do czynienia w urządzeniach gospodarstwa domowego, w przemyśle i w rzemiośle. Najczęściej występuje przy prądzie zmiennym rzędu 220 Voltów i 50 herców, w urządzeniach oświetleniowych, i prądzie przewodowym w granicach 380 Voltów i 50 herców, w silnikach elektrycznych i naczyniach pralniczych.

19. Sieć elektryczna jest zwykle uziemiona i dotknięcie przewodu pod napięciem przez osobę stojącą na ziemi powoduje przepływ prądu przez ciało. Proces ten można łatwo przerwać za pomocą wyłącznika lub przez wyjęcie bezpiecznika. Przebieg prądu niskiego napięcia przez ciało powoduje pobudzenie układu nerwowego i mięśni. W mięśniach mogą wystąpić skurcze, które nie pozwalają na oderwanie się od metalowego przewodu elektrycznego. Skurcze mięśni są często przyczyną upadku i uszkodzeń mechanicznych ciała. Działanie prądu na serce może prowadzić do zaburzeń rytmu, a nawet zatrzymania akcji serca. Szkodliwy wpływ na mózg i układ nerwowy może powodować utratę przytomności i bezdech. Na skórze, w miejscu wejścia i wyjścia prądu na zewnątrz, występują głębokie rany oparzeniowe.

20. Dla dokładniejszego zrozumienia reakcji ludzi porażonych prądami zmiennymi o częstotliwości 50 herców przedstawia się przyjmowane w piśmiennictwie medycznym zestawienie:- Przy natężeniu 0,7 - 0,9 mA przepływ prądu jest słabo wyczuwalny. Zaczyna się mrowienie, stopniowe drętwienie i przykurcz ręki, sukcesywnie przesuwający się ku ramieniu.- W razie prądu o natężeniu 3,2 - 7,2 mA obserwujemy sztywnienie ręki, bolesne skurcze ramienia, kłucie na całej powierzchni ręki. Oderwanie się od elektrod Jest ledwo możliwe. Kobiety są bardziej wrażliwe na ten rodzaj prądu i znoszą zwykle najwyżej prąd o mocy 7 mA, mężczyźni zaś do 10 mA.- W przypadku prądu o natężeniu 7-18 mA obserwuje się skurcz barków. Wypuszczenie elektrod jest niemożliwe. Przepływ takiego prądu człowiek wytrzymuje przez kilkanaście sekund. Powstają trudności w oddychaniu, wzmaga się ból i niemiarowość akcji serca. Możliwe jest jeszcze przywrócenie czynności serca. Pojawia się utrata przytomności. Rażony umiera, jeżeli nie nastąpi przerwanie dopływu prądu i nie otrzyma on natychmiast pomocy doraźnej.- Gdy zadziała prąd o natężeniu 50 - 70 mA, następuje migotanie komór, utrata przytomności i zgon. Obserwuje się ślady lekkiego oparzenia ciała.

21. Pierwsza pomoc: polega na przerwaniu obwodu elektrycznego, najczęściej przez wyciągnięcie wtyczki z gniazdka lub wykręcenie bezpiecznika. Gdy to nie jest możliwe, ratownik oddziela porażonego od obwodu elektrycznego przez odciągnięcie za odzież. Sam izoluje się od podłoża przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny, względnie innego materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za odzież nie jest możliwe, dokonuje się oddzielenia porażonego za pomocą suchej listwy drewnianej lub kija itp. Ratownik musi być zawsze dokładnie izolowany. Nie wolno chwytać ratowanego przedmiotem przewodzącym elektryczność lub gołymi rękami za ciało.Po usunięciu porażonego z niebezpiecznego miejsca kontroluje się u niego oddech i tętno. W przypadku utraty przytomności i zachowanym oddechu stosuje się tzw. bezpieczne ułożenie na boku i przytrzymuje go, aby wskutek bezładnych ruchów nie doszło do opadnięcia języka i zatkania wejścia do krtani. W razie zatrzymania oddechu stosuje się sztuczne oddychanie, najlepiej metoda usta-usta, za pomocą maski ustno-gardłowej, zgodnie z zasadami obowiązującymi przy prowadzeniu reanimacji. W razie zatrzymania akcji serca należy wykonać natychmiast zewnętrzny masaż serca.Czynności te powinny wykonywać osoby odpowiednio przeszkolone, gdyż wtedy przywracanie podstawowych czynności życiowych ma szansę powodzenia. Niewłaściwe przeprowadzenie zabiegów ratowniczych może być przyczyną katastrofy.

22. W wypadku rozwijania się wstrząsu (szoku) rozpoczyna się postępowanie przeciwwstrząsowe. Sprawdza się tętno na tętnicy szyjnej, stosuje się ułożenie zapewniające tzw. autotransfuzję krwi przez uniesienie kończyn ku górze, powodujące przemieszczenie krwi w kierunku serca i mózgu. Równocześnie chroni się chorego przed utratą ciepła, uspokaja pobudzonego emocjonalnie. Zabrania się palenia i picia alkoholu. Niewskazane jest również posługiwanie się do ewakuacji przygodnym transportem, który może wywołać dodatkowe urazy.Nad stanem ogólnym czuwa się stosując kilkakrotne mierzenie częstości i miarowości tętna. Tętno namacalne jest dobrym objawem prognostycznym. Świadczy również o utrzymywaniu się ciśnienia tętniczego w granicach zbliżonych do normalnego. Tymczasem należy wezwać karetkę pogotowia ratunkowego i powiadomić, z jakim rodzajem porażenia ma się do czynienia.Nie wolno dotykać osoby porażonej bez zastosowania środków izolujących, zanim nie odłączy się Jej od źródła prądu, zostawiać ratowanego samemu sobie ani zakopywać, jak to czyniono dawniej.

23. Porażenie prądem elektrycznym o wysokim napięciu:Wchodzi tu w grę napięcie powyżej 1000 Voltów. Mamy z nim do czynienia w razie uszkodzenia przewodów telefonicznych, stacji transformatorowych i elektrowni. Zwykle są one oznaczone tablicami ostrzegawczymi.Niebezpieczne jest samo zbliżanie się do uszkodzonych przewodów będących pod napięciem. Może bowiem powstać łuk elektryczny przez normalnie izolującą warstwę powietrza. Prąd przepływa wtedy przez całe ciało. Dochodzi wówczas do powstania wysokiej temperatury i rozległych oparzeń. Mogą również wystąpić wszystkie zaburzenia zachodzące przy porażeniach prądem niskiego napięcia.Szczególnie niebezpieczny jest tzw. przeskok napięcia bez bezpośredniego kontaktu z linią działania prądu, łuk elektryczny może nawet przekroczyć odległość kilku metrów. Ratownik powinien w takich przypadkach znajdować się 5 metrów od źródła zagrożenia. Należy wówczas zastosować tzw. przerzutkę z drutu. Czynność tę powinien wykonywać wezwany personel techniczny, powiadomiony o faktycznym stanie zagrożenia.

24. Pierwsza pomoc po odłączeniu od źródła prądu powinna polegać na wezwaniu karetki pogotowia, a najlepiej karetki reanimacyjnej ze specjalistą anestezjologiem. Następnie sprawdza się, czy ratowany oddycha; jeśli nie, natychmiast rozpoczyna się sztuczne oddychanie, najlepiej za pomocą maski ustno-gardłowej. Jeżeli chory nie oddycha i nie ma wyczuwalnego tętna, rozpoczyna się reanimację (resuscytację), zgodnie z założeniami przyjętymi dla pierwszej pomocy.W przypadku innych urazów, jak: rany. oparzenia, złamania, krwawienia itp. udziela się pomocy przewidzianej w tego rodzaju obrażeniach.Najniebezpieczniejsze są urazy kręgosłupa. Rozpoznaje się je na podstawie zaburzeń oddychania, niedowładu kończyn, bezwiednego oddawania moczu i stolca, zaburzeń czucia oraz utraty przytomności.Chorego należy stale obserwować. Jeżeli opóźnia się przyjazd karetki pogotowia, trzeba znaleźć osoby, które pomogą przenieść porażonego w bezpieczne miejsce. Wymaga to specjalnej techniki. Urazy kręgosłupa mogą być przyczyną trwałego kalectwa, a nawet śmierci.

26. Utonięcie: Utonięcie, śmierć przez uduszenie w środowisku płynnym. Wypełnienie płynem (np. wodą) dróg oddechowych. Śmierć w następstwie utonięcia spowodowana jest niedotlenieniem oraz zmianami w układzie krążenia. Pierwsza pomoc powinna polegać na oczyszczeniu jamy ustnej i przystąpieniu do sztucznego oddychania.

27. Śmierć: Śmiercią klinicznąokreśla się stan organizmu w pierwszych minutach po zatrzymaniu krążenia i oddychania, kiedy to dochodzi do stopniowego wygasania dotychczasowych funkcji ustroju, ale jeszcze nie doszło do powstania nieodwracalnych zmian w ośrodkach kory mózgowej. O śmierci biologicznej mówimy wówczas, kiedy pojawią się tzw. znamiona śmierci: 1. Bladość powłok 2. Stężenie pośmiertne 3. Oziębienie ciała 4. Plamy opadowe 5. Wysychanie powłok O śmierci mózgowejmówimy wówczas, kiedy pojawią takie znamiona śmierci jak: 1. Brak jakichkolwiek odruchów wewnętrznych 2. Brak jakichkolwiek odruchów zewnętrznych 3. Stwierdzenie linii izoelektrycznej w badaniu EKG, wykonanym dwukrotnie w ciągu 24 godzin.

28. Oparzenia: Oparzeniaminazywamy skutki działania wysokiej temperatury na ustrój, najczęściej na skórę i błony śluzowe. Z czynników przyczynowych należy wymienić: wysoka temperaturę, substancje chemiczne, energię elektryczną oraz promieniowanie jonizujące. W celach praktycznych przyjęto podział oparzeń na 3 stopnie: 1. Stopień I - na skórze pojawia się piekący rumień 2. Stopień II - obecność pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym 3. Stopień III - martwica tkanek, sucha lub rozpływna Obowiązującą zasadą w oparzeniach jest: 1. Każdego oparzonego powinien obejrzeć lekarz. 2. Każdy przypadek rozleglejszego oparzenia ciała, bez względu na jego umiejscowienie anatomiczne, wymaga natychmiastowego odesłania do szpitala. Oparzone miejsce należy obmyć zimna wodą. Następnie należy ranę pokryć jałowym opatrunkiem. Choremu, który doznał oparzenia rąk, należy natychmiast zdjąć pierścionki i obrączki.

29. Krwotok: Jest to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i wylew krwi poza jego obręb. Rodzaje: 1. Tętniczy 2. Żylny 3. Miąższowy Zagrożenie życia powstaje, gdy dochodzi do wstrząsu krwotocznego. Jego cechami są: 1. Przyspieszenie tętna powyżej 140/min. 2. Spadek ciśnienia tętniczego poniżej 80 - 70 mm Hg. 3. Pobudzenie ruchowe. 4. Często również splątanie psychiczne. Podczas pierwszej pomocy najlepszy skutek przynosi uciśnięcie naczyń na ramieniu i na udzie.

30. Ukąszenia i użądlenia:

31. W naszym kraju rany kąsane zadają najczęściej zwierzęta kręgowe dzikie, domowe oraz stawonogi (z aparatem gębowym gryzącym lub uzbrojone w odpowiednio mocne chelicery). Pierwsza pomoc: ranę należy oczyścić za pomocą 3% wody utlenionej lub 0,5-1% roztworu nadmanganianu potasu – kalium hypermanganicum – tabl. 100 mg. Działanie obu preparatów polega na wydzielaniu aktywnego tlenu pod wpływem związków organicznych. Utleniają (a przez to zabijają) one bakterie, wirusy, grzyby, toksyny, wydzielanie tlenu wydala na zewnątrz zanieczyszczenia z głębi rany; oba preparaty działają także ściągająco. Woda utleniona i nadmanganian potasu wykazują również wpływ hemostatyczny (hamujący krwawienia) przy krwotokach z mniejszych naczyń krwionośnych. Po oczyszczeniu rany wodą utlenioną zaleca się dodatkowo okład z Rivanolu = Ethacridine – wodny roztwór 0,1-0,5% (tabl. 100 mg) na gazie sterylnej. Potem ranę należy osuszyć i zastosować jałowy opatrunek. W przypadku pogryzienia przez psa i zwierzęta dzikie należy zastosować odpowiednie procedury: powiadomić służby leśne i weterynaryjne oraz policję o zagrażającym zwierzęciu, konieczna jest bowiem obserwacja zwierzęcia w izolacji i przeprowadzenie odpowiednich badań epidemiologicznych. Rannego pacjenta należy zobligować do przychodzenia na zmianę opatrunku w celu obserwacji rany kąsanej. W razie zakażenia konieczne jest bowiem podanie antybiotyków lub sulfonamidów oraz chirurgiczne oczyszczenie rany.

32. Ukąszenie przez żmiję.W Polsce zagrożenie stanowi żmija zygzakowata Vipera berus, która miejscami jest pospolita. Dorasta do około 70 cm dł., ubarwienie jest zmienne: szare z czarnym zygzakiem; brunatne-rude z czarnym zygzakiem; czarne – różne odcienie. Przebywa w miejscach słonecznych i ciepłych; jest mało płochliwa i mało ruchliwa jeśli nie czuje się zagrożona; bardzo aktywna ruchowo podczas obrony i polowania na ofiary. Nie jest prawdą, że ucieka gdy człowiek nadchodzi; wielokrotnie spotkałem się z żmijami, które nieruchomiały gdy nadchodziłem lub przybierały postawę najwyraźniej obronną. Dlatego na terenach zamieszkiwanych przez żmije należy zachować dużą ostrożność i ubierać odpowiednie grube obuwie. Nieodpowiedzialne jest spacerowanie po zaroślach, łąkach i polanach w otwartym lub cienkim obuwiu nawet w największe upały. Człowiek może być pogryziony lub użądlony przez liczne owady i pajęczaki, a jego skóra uszkodzona przez alergogenne rośliny. W przeciwieństwie do żmij, padalce, zaskrońce i jaszczurki są bardzo płochliwe i unikają człowieka. Ukąszenie przez żmiję objawia siępiekącym silnym bólem (chwila ugryzienia). W miejscu ukąszenia widnieją dwa otworki (ranki), zaczerwienienie i narastający obrzęk.

33. Kończyna szybko puchnie; pojawiają się objawy ogólne: powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, niepokój, drgawki, bredzenie, ból głowy, mroczki w oczach, utrata świadomości, omdlenie, nudności, wymioty, biegunka, zapaść. Pierwsza pomoc po ukąszeniu przez żmiję: opaska uciskowa powyżej miejsca ukąszenia, upust krwi z miejsca ukąszenia (cięcie ranki pionowo), ranę wessać bańką Biera lub małym kieliszkiem; podawać choremu dużo płynów i środki pobudzające, glukozę doustnie lubdożylnie.

39. Zatrucia roślinami i grzybami:

40. Węgiel aktywowany znakomicie pochłania toksyny, stąd ważne jest jego podanie zatrutemu. W celu radykalnego usunięcia trucizny z przewodu pokarmowego, obok środków wymiotnych zaleca się podanie preparatów przeczyszczających: siarczan magnezu Magnesium sulphate lub siarczan sodu Natrium sulphuricum - w dawce 15 g (rozpuścić w wodzie). Oleju rycynowego nie wolno podawać przy żadnych zatruciach grzybami lub roślinami z powodu zwiększania przenikalności toksyn z jelit do krwi oraz zwiększania ukrwienia przewodu pokarmowego!!! Przeszkolona pielęgniarka powinna w miarę możliwości jak najszybciej wykonać płukanie żołądka zawiesiną węgla aktywowanego. Jeżeli transport chorego jest niemożliwy w krótkim czasie: podać w kroplówce dożylnej 3 litry 5% roztwór glukozy w fizjologicznym roztworze soli. W razie pobudzenia psychicznego i ruchowego można podać Hydroxyzinum (Polon, Pliva, ICN) – draż., syrop, ampułki znany także pod nazwą Atarax (Pfizer, UCB) – tabl. powl., syrop, amp. – w dawce 100 mg. Są to środki bezpieczne.

41. Pielęgniarka czy pielęgniarz nie powinni natomiast podawać pochodnych kwasu barbiturowego lub benzodiazepiny (zalecanych w niektórych poradnikach) z powodu możliwości wystąpienia poważnych, a nawet śmiertelnych konsekwencji. Należy bowiem pamiętać, że pochodne benzodiazepiny i fenobarbital hamują ośrodek oddechowy, obniżają ciśnienie krwi, co nie jest obce także wielu toksynom roślinnym, w efekcie może więc nastąpić zatrzymanie oddychania i zgon pacjenta. Objawy zatrucia są wypadkową działania wielu substancji zawartych w roślinie lub grzybie. Zatem trudno jest ustalić reakcję zatrutego na te środki. O podaniu tego typu leków niech zadecyduje lekarz.