BADANIA TRANSGRANICZNE WYNIKI, PROBLEMY, WYZWANIA prof. dr hab. Józef Oleński

1. BADANIA TRANSGRANICZNE WYNIKI, PROBLEMY, WYZWANIA prof. dr hab. Józef Oleński Prezes Głównego Urzędu Statystycznego Warszawa, 18 czerwca 2010

2. 2 • Atrybuty współczesnej gospodarki • Globalizacja • Gospodarka narodowa jest systemem rozmytym • Globalne sektory gospodarki: finanse, transport, energetyka • Tworzenie się ponadnarodowych i regionalnych rynków: pracy, produkcji, handlu i usług • Głęboki interwencjonizm instytucjonalny • Różnice regulacji procesów ekonomicznych w sąsiadujących regionach • Instytucjonalna integracja ponadnarodowa: wspólny rynek, strefa wolnego handlu, ruch bezcłowy i bezwizowy, wolny rynek finansowy • Instytucjonalna dezintegracja regionalna przez regulacje instytucjonalne • Pogranicza w Europie – obszarami zwiększonej dynamiki procesów ekonomicznych i społecznych • Różnice potencjałów dynamizujące procesy ekonomiczne i społeczne • Integracja i dezintegracja w skali ponadnarodowej (np. UE, EFTA, WNP)

3. Integracja - granice wewnętrzne UE: • rozszerzanie się strefy Schengen i ułatwienia w przepływie osób i towarów, • utrata źródeł informacji dotyczących skali ruchu granicznego – potrzeba wykorzystania innych metod badawczych. • wprowadzanie ułatwień - np. mały ruch graniczny, Karta Polaka. • Dezintegracja - granice zewnętrzne UE: • zaostrzenie przepisów dotyczących przekraczania granicy, • embarga, normy dyskryminacyjne, procedury kontroli ruchu granicznego, licencje • Procesy integracyjne (aktualnie dominujące) i dezintegracyjne w Europie powodują, że wzrasta zapotrzebowanie na informacje o obszarach transgranicznych. Jest to spowodowane głównie zmianą funkcji granic i zwiększonej dynamiki procesów w obszarach przygranicznych. • Administracja centralna i regionalna • Przedsiębiorcy • Placówki dyplomatyczne

4. Mimo działań wielu organizacji międzynarodowych (ONZ, EUROSTAT, OECD, UNWTO, etc.), nadal występują problemy związane z brakiem informacji, zwłaszcza dla obszarów transgranicznych, na poszczególnych poziomach agregacji i niskim stopniem porównywalności danych w różnych krajach. • Istnieje potrzeba identyfikacji głównych obszarów badawczych i dyskusji na temat istotnych aspektów metodologicznych związanych z obszarami transgranicznymi.

5. Polska statystyka publiczna wychodząc naprzeciw tym potrzebom rozpoczęła prace nad stworzeniem spójnego systemu badawczego, zarówno dla granic zewnętrznych jak i wewnętrznych. Koordynatorem tych prac jest US Rzeszów. • Pierwszym etapem było wznowienie w 2008 r. badania obrotu towarów i usług w ruchu granicznym, początkowo na granicy polsko-ukraińskiej, a od 2010 r. na całej zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski. • Wyniki badania potwierdzają potrzebę ciągłej obserwacji zjawisk społeczno--gospodarczych zachodzących na obszarach transgranicznych. • Badanie zostało uznane jako jeden z priorytetów przez Komisję ds. Współpracy Przygranicznej działającej w ramach Polsko-Ukraińskiej Międzyrządowej Rady Koordynacyjnej ds. Współpracy Międzyregionalnej na posiedzeniu w Łucku w grudniu 2008 r.

6. Znaczenie polityczne, społeczne i ekonomiczne granicy zewnętrznej – ewolucja funkcji • Zewnętrzna granica Unii Europejskiej na terenie Polski liczy 1163 km i stanowi 33% długości granicy państwowej RP oraz 24% lądowej granicy zewnętrznej UE. • Gminy strefy przygranicznej po stronie polskiej (214) obejmują obszar ponad 35 tys. km2, który zamieszkuje około 2 mln osób (5% ludności Polski). • Ruch graniczny osób na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej w I kwartale2010 r. wyniósł (według danych Straży Granicznej): • cudzoziemcy – 3,0 mln, • Polacy – 1,3 mln.

7. Wyniki badania w I kwartale 2010 roku pokazują, że: • wartość zakupionych w Polsce towarów i usług przez cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej wyniosła prawie 700 mln zł, • wydatki poniesione za granicą przez Polaków wyniosły blisko 100 mln zł, • Kartę Polaka posiadało ok. 7% zbadanych cudzoziemców przekraczających granicę zewnętrzną Unii Europejskiej na terenie Polski.

8. Polska jako kraj położony przy zewnętrznej granicy UE jest szczególnie predestynowany do realizacji misji integracji europejskiej: • Statystyka publiczna powinna tworzyć informacyjne fundamenty decyzji integracji krajów całej Europy i regionów sąsiadujących, w szczególności krajów Partnerstwa Wschodniego. • Rola statystyki publicznej w tworzeniu spójnego systemu informacyjnego dla regionu europejskiego, w tym w ramach Partnerstwa Wschodniego. • Harmonizacja z Europejskim Systemem Statystycznym. • Współpraca w ramach statystyki transgranicznej i euroregionalnej jest ważnym komponentem rozwoju Partnerstwa Wschodniego.

9. Dziękuję za uwagę