560 likes | 1.79k Vues
2. Gelismis ?lkelerde binde 10'larin altinda olan bebek ?l?m hizlari ?lkemizde yapilan basarili ?alismalarla 1988 yilinda binde 77.7'ye , 2010 yilinda ise binde 10'a d?sm?st?r. Bebek ?l?m hizlarinin azaltilmasinda dogumdan itibaren yenidoganlara verilen nitelikli bakimin yani sira ailenin k?lt?re
E N D
1. 1 Yenidoganda Geleneksel Uygulamalar Yrd. Do. Dr. Sevin POLAT
(Bozok niversitesi -YOZGAT)
2. 2
Gelismis lkelerde binde 10'larin altinda olan bebek lm hizlari lkemizde yapilan basarili alismalarla 1988 yilinda binde 77.7ye , 2010 yilinda ise binde 10a dsmstr.
Bebek lm hizlarinin azaltilmasinda dogumdan itibaren yenidoganlara verilen nitelikli bakimin yani sira ailenin kltrel zellikleri de nem tasimaktadir.
(T.C. Saglik Bakanligi, Ana ocuk Sagligi Ve Aile Planlamasi Genel Mdrlg, 2009)
3. 3
4. 4
5. 5
6. 6 Bir toplumun yasama biimi olarak da tanimlanabilen kltr, insanin saglik algisini dogrudan etkiler.
Bu konuda yapilan esitli alismalar toplumun kltrel zeliklerinin, bireylerin zellikle de bebeklerin saglik ve hastalik durumlarini nemli sekilde etkiledigini gstermistir.
7. 7 Yenidoganlarda Kullanilan Geleneksel Yntemler lkemizin farkli blgelerinde gereklestirilen esitli alismalar yenidoganda geleneksel yntemlerin sika kullanildigini ortaya koymustur.
Trkiyede geleneksel uygulama/ (TAT) kullanma sikliginin; yapilan alismalarda %26.1-%77 arasinda oldugu bulunmustur.
Amerikan Pediatri Akademisi saglikli ocuklarda TAT kullanim oraninin %20-40 arasinda oldugunu belirtmektedir.
(ztrk 2011)
8. 8 Aileler tarafindan kullanilan bu geleneksel inan ve uygulamalarin bilinmesi, bunlardan zararli olanlarin ortaya ikarilmasi ve yok edilmeye alisilmasi,
Srdrlmesinde sakinca olmayanlarin ise korunmasi ve kltrel zellikler ile geleneklere bir anlamda sahip ikilmasi olduka nemlidir.
(zyazicioglu ve Polat 2004)
9. 9
Literatr degerlendirmesi sonucu
lkemizde yenidogan dneminde annelerin en sik basvurdugu geleneksel uygulamalar;
10. 10 Yenidogan Dogar Dogmaz Yapilan Geleneksel Uygulamalar Tuza yatirma (bebek ilerde kokmasin,abuk terlemesin, pisik olmasin, piskin vcutlu olsun ve kibirsiz olsun, bebek kfrl ve gereksiz konusmasin ve yaralarinin abuk iyilesmesi amaciyla)
Bala yatirma
Gzne srme ekme(Kasi, gz gzel olsun diye)
Gamzesi olsun diye yanaklarini sikma ve enesine basmak
Gzne limon sikma(gzellesmesi iin)
Bebegin basini, belini, alnini sikica baglamak(dzgn olsun diye)
(Demirelz ve Eksioglu 2009)
11. 11 Burnu sikma(sekilli olsun diye)
Bingildagi kmesin diye zerine kolonya dkme
Bebegin bacaklarina ve ellerine yeni dogmus fare kani srme(tyleri dklsn diye)
Bebegin yzn rtme(gzleri iri olmasin diye)
Sekerli pelte damlatma(Bebegin ilerde agzinin kokmasini nlemek ve tatli dilli olmasi iin)
Eklem yerlerinde sorun olmasin diye 7 bogumlu ubugu yakip kln srme
12. 12 Yenidogan dogar dogmaz yapilan geleneksel uygulamalar Bebegin yzne limon, anne st ve gbek kani srme (bebegin cildinin gzel olmasi, byynce sivilce olmamasi iin)
Karin blgesine balmumu ve rakiyi karistirip srme
Mevlit okutma
Kurban kesme
Fakirlere yardim etme
Aga dikme
Yastiginin altina hashas koyma(kolay uyumasi iin)
Agzinin iine un ve yagi kavurarak yapilan miyane denilen orbayi damlatma
(Akin ve ark.2011, Kostak ve Akarsu 2011, Ko ve ark.2011, Demirezen 2009,Tural ve ark. 2009, Kahriman 2007, Egri 2006, aliskan 2005,Isik ve ark.2010, aliskan ve Bayat 2011, Iz ve Ersoy 2011)
13. 13 Yenidogana yapilmasinin sakincali oldugu dsnlen geleneksel uygulamalar Yenidoganin odasina et girmesi halinde bebegin hastalanacagina hatta lecegine inanma
Yenidoganin ayaginin altindan plrse yryemeyecegine inanma
Eve un girdiginde, yenidogani kez besmele ekerek yere koyup-kaldirma aksi halde ugursuzluk olacagina inanma
Yenidogan yerde yatarken zerinden atlanirsa boyunun kisa kalacagina inanma
Aglayan bebegin babasinin ayakkabisi ile yol olan bir kavsakta, agzina vuruldugunda uslanacagina inanma
Ugursuzluk getirecegi inanciyla eve ivi getirmeme
Yeni evli ifti eve almama
(Isik ve ark. 2010, Kahriman 2007)
14. 14 Yenidogani emzirmeye baslatma uygulamalari; Dogumdan sonra 1-8 saate kadar bekledikten sonra
emzirme
1 gn sonra emzirme
1 hafta sonra emzirme
3-5 ezan vakti gemesini bekledikten sonra emzirme
ezan getikten sonra anne kibleye karsi oturur ve sag isaret parmagini Kuran-i Kerime srerek ocugun dudaklarina dokunur.Bylece ocugun agzi ailmis olur. Kadinin ggs zemzem suyu ile yikanir ve nce sag ggsn verir.
Tas ve arkadaslarinin alismasinda annelerin %30.3nn ge emzirmenin bebege zarari olup olmadigini bilmedikleri, emzirmek iin neden bekliyorsunuz sorusuna ise %90ninin byklerimizden yle grdk cevabini verdikleri bulunmustur.
15. 15 Baska kltrlerde emzirme; ABDde yasayan Asyali Hintli annelerin dogumdan 12 saat sonra,
Hintli annelerin ise 30 saat sonra emzirmeyi baslattiklari bulunmustur.
Dogumdan sonra emzirilmeye ge baslanilmasi;
Annenin st yapimini ve emzirme sresini azaltabilmekte,
Anne bebek arasindaki iliskinin erken dnemde gelismesini engellemekte,
ocugun artan enerji ihtiyacini karsilayamayarak esitli olumsuzluklara neden olabilmektedir.
( Kostak ve Akarsu 2011, Akin ve ark. 2011,Tas ve ark.2011, Karaer ve ark.2011, zyazicioglu 2000, Vurur ve ark.2009, Kahriman 2007, Yatkin ve ark.2005, zyazicioglu ve Polat 2004, Hacialioglu 1990, Aksayan 1983,Kannan et al. 2004)
16. 16 Annelerin dogumdan sonra bebege verdikleri ilk gidalar; Hoca tarafindan okunmus sekerli su verme
Anason veya portakal suyu verme
Mama/pirin unu verme
Zemzem suyu verme
Dadak (ayli ekmek) verme
Meyve suyu verme
Yasin okutulmus seker verme
Bal, serbet verme
17. 17 Yenidoganin gbek bagi ile ilgili uygulamalar; Gbegin dsmesini hizlandirmak iin;
Gbegi, gbek bagi ile sikica baglamak
Gbege bezden teker yapip yerlestirmek
Gbege, gbek tozu srmek
Gbege pudra srmek
Gbege yagli hamur koymak
Gbege margarin srmek/ un koymak
Pise srmek (am agacinin katrani)
Gbege oksijenli su/ alkol /kolonya srme
Zeytinyagi,pudra ve kahve srme
Mersin tozu srme
Aga rg / yanmis bez parasi koyma
Gbege rekotu koyma
18. Gbek dstkten sonra yapilan uygulamalar; Camiye gmmek
Kuran-i kerim arasina koymak
Gbegi evde saklamak(evine bagli olsun diye)
Gbegi ahira ya da pe gmmek
Gbegi atese atmak
Czdana koymak, duvar dibine gmmek veya kitap arasina koymak
Gbek bagini yastik iine koymak(ayagi ierde, gz disarida olmamasi iin)
19. 19 Cinsiyete gre gbek bagi ile ilgili uygulamalar; Kiz bebeklerin gbek bagini, dindar olsun diye Kurani Kerim iine koyma
Ev kizi olsun diye evin atisinin arasina akma
Is bilir olmasi iin mutfakta ocak tasinin altina koyma
Erkek bebeklerin gbek bagini ifti olsun diye sabana akma
Alim olsun diye kitap arasina koyma
Malina sahip iksin diye evin atisindaki ana direge baglama
Fabrikada alissin diye fabrikada bir yere birakma
20. 20 Yenidoganin ggsnn sisini indirmek iin;
Bebegin ggsn banyoda ovalama
Ggs sikma
Ggs emme
Hibir sey yapmama
(Akin ve ark. 2011, Isik ve ark. 2010, Kahriman 2007)
21. 21 Kundak Kundak, ama ve uygulama aisindan geleneksel kabul edilmektedir.
Kundak uygulamasi Dogu Anadolu Blgesinde olduka yaygindir.
Halkin inancina gre; kundak ne kadar fazla sikilirsa ocuk o kadar kuvvetli olur.
ocuk dermis ki:
Ah su anam babam bir kavga etseler de beni bir muhkem siksalar
22. 22 Kundak yapmada ama; *ocuk rahat uyusun
*Bacaklari dzgn olsun
*Boyu uzun olsun
*ocuk sicak kalsin
*Beli batmasin
*elik gibi sert olsun
*Kolay kucaga alinsin
*Yzn yaralamasin
*Gzel olsun
*Gelenekler byle oldugu iin
23. 23 Kundak yapmanin sakincalari; Kundak, ocukta kala ikigina egilimi artirir.
ocugun kendisini sikintida hissetmesine yol aar.
Kisin soguk aylarda ilk 3 ay yarim kundak ya da gevsek olmasi kosuluyla tam kundak nerilebilmekle birlikte,
Gnmz tip bilgileri erevesinde, kundaklama sakincali bulunan, terk edilmesini saglamaya ynelik mcadele verilen bir uygulamadir.
24. 24 Yenidoganin ilk banyosuna iliskin uygulamalar nc gn yikamasi
(Yenidoganin sirtinin avu ortasi ile ovulmasi bylelikle tylerinin dklmesinin saglanmasi, bir baska deyisle diken ikarilmasi)
Yari kirkini bekleme(20 gn)
Kirkinin ikmasini bekleme (40 gn sonra yikama)
25. 25 Yenidoganin ilk banyosuna iliskin uygulamalar; Mevlit okutma
Yenidoganin ilk banyo suyunun iine; tas, atal,sprge teli, rek otu, sogan kabugu, miras altini(yzk) atma
Banyo suyuna st koyma
Bebegi iine igne, sarimsak kabugu ve gms atilan sudan 40 fincan dkerek yikama
Bebegi,iine kirkar tane arpa, bugday,nohut, mercimek ve kirk tane tas/ gzel kokulu yesil yapraklar koyduklari su ile yikama
Baheden toplanan dere taslarini suyun iinde kaynatma ve bu suyu nce evin her yerine serpme, sonra kalaniyla lohusa ve yenidogani yikama
Agiz ii de dahil olmak zere vcudunun her yerine islak tuz
srerek bekletme(3-4 saat veya daha fazla )
26. 26 Tepesinden asagi 40 defa su dkme
Basinin altina ekmek koyma
Babasinin gmlegini yataginin basina asma
Uzak bir yere gezmeye gtrme (Yenidoganin mrn uzatacagi dsncesi ile)
Bebegin amasirlarini gece ipte birakmama
Kirk gn boyunca adetli kadina gstermeme
Helva dagitma
Kurban kesme
40 i ikana kadar halinin altina kirli bezini koyma
Kirk gne kadar gzlerini kapama (sasi olmasin diye)
Bebegin agzi akarsa dayisinin kirli orabini yikanirken agzina srme
Kucaga alisir inanci ile kucaga almama
Kirki doluncaya kadar tirnaklarini kesmeme(mr kisa kisalir diye)
27. 27 Yenidoganin 40 gn doluncaya kadar/ doldugunda yapilan geleneksel uygulamalar Bebegi gece disari ikarmama
Bebege kirmizi giysi giydirme
Lohusa ve bebegi yalniz birakmama
Baska lohusalarla karsilasmamaya alisma(kirki karismasin diye)
Gece disariya sicak bir sey dkmeme
ocugun basina sprge asma
zerine engelli igne takma
Yastiginin altina biak koyma
ocugun yzn rtme ve eve gelene dikkat etme
(Kahriman 2007, Egelioglu ve ark. 2011)
28. Aiklama:
Erkek ocuk kirk gnlk olunca, kiz ocuk ise kirkina birka gn kala kirklanir. Aradaki fark, kadinineksik oldugu grsnden kaynaklanmaktadir.
Kirkli olmanin zelligi, annenin bu sre ierisinde tabu yani pis sayilmasidir. Kirklanmadan sonra anne ve ocugun her trl pislikten arindigina, hastaliklara karsi diren kazandiklarina ve kt ruhlarin etkisinden kurtulduklarina inanilir.
Bu inanisin psikolojik bir rahatlik saglayabilecegi dsnlebilir.
29. 29 Pamukuk Annenin lezyonlari kendi saiyla/ iki kumali kadinin saiyla/kiz dogurmus kadinin sai ile silmesi ve uzak bir yere atmasi
Lezyonlarin zerine anne st, seker tozu, tuz veya un srme
Lezyonlarin zerine kfle bcegi ve sarimsagi ezerek karistirip srme veya anne st ile sarimsagi karistirarak srme
Lezyonlari igne ile patlatma/ kanatma
Lezyonlari ivitle silme
30. ocugun agzindaki pamukugu gidermede;
Bebegin agzina tuz, ay, gl suyu, vazelin ve tarin srme,
Agzinda akmak akma
Lezyonlari pamukuk sekeri/ yanki sekeri/ pamukla silme
Lezyonlarin zerine mrekkep srme
Agiza limon sikma
Soda ile su karistirarak lezyonlari silme
31. 31 Pisigi gidermek iin yapilan uygulamalar:
Pudra kullanma
Kl/ kuru saz kl srme
Sabunla yikama
Anne st srme
Sivi yag, tereyagi, yogurt veya kaymak srme
Sicak topraga sarma(hllk)
lnn yikandigi sabunla yikama
Soda ya da kil srme
Bebegin altini isiga tutmak
Besik otu veya rufiye otunu kurutup zerine dkme
Ziyaret magarasindan gelen su ve sabunla ocugu 3 arsamba yikama
32. 32 Bebegin sicak kalmasi ve saglam olmasi iin bacaklarinin arasina elenmis ve kavrulmus topragin konulmasidir. Hllk ;
Bebek pisik olmasin
Bebegin alti kolay temizlensin
Gaz sancisi olmasin
Topraktan gcn alsin
smesin, sicak kalsin
Bebek rahat uyusun, abuk bysn
Bykler istedigi/tavsiyesi dogrultusunda uygulandigi belirtilmektedir.
Bebegin hllge yatirilmasi, tetanosa neden olabilecegi iin sakincali kabul edilmektedir.
(Egri 2006, Meri 2004, Aksayan 1983, Bahar 1985)
33. 33 Kolik Iin Yapilan Uygulamalar
Kfle bcegi ile anne stn karistirip verme,
Bebegin karnina gvercin diskisi srme
Sirkeli su, siviyag ve elma yagi ile karnini ovma
Sallama ve yalanci emzik kullanma, bitkisel ay verme
Biberiye, papatya, kekik ve nane ayi verme
Tereyagli ve sekerli mama verme(dadak)
Hocaya 7 renkli ip baglatma
Muska takma
34. 34 Kolik Iin Yapilan Uygulamalar
Bebegin yatagina odun kmr, sicak bez, tas, sicak toprak koyma(hllk)
Rezene ayi ,anason ayi,papatya ayi iirme
Badem yagi, zeytinyagi iirme
Sicak suya oturtma
Mendilin zerine rek otu koyup tyle kizdirma ve karin zerine koyma
Limon, armut, havu veya kayisi suyu iirme
(Isik ve ark. 2010,Vehbi Ko Vakfi-proje 2007, Yearwood 2007, Kahriman 2007, zen ve zgr 2006, aliskan ve ark. 2005, aliskan 2005, ifti 2005, zyazicioglu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994,Tas 1994)
35. 35 Konak iin yapilan uygulamalar
Kafasina zeytinyagi srme
Kafasina zeytinyagi+karbonati karistirip srme
Vazelin srme
Hibir sey yapmama
(aliskan ve Bayat 2011, Isik ve ark. 2010, Yearwood 2007, Vehbi Ko Vakfi-proje 2007, zen ve zgr 2006, aliskan ve ark.2005, aliskan 2005 ,ifti 2005, zyazicioglu 2000, Weizmann and Sumwerbell 1995, Aly 1994, Tas 1994)
36. 36 Sariligi iyilestirmeye ynelik uygulamalar; Tavuk cigeri yedirme
Anne stn kesme
Iki kasinin arasi, alin, st dudak ya da dilinin altindan kan akitma, parmaklarinin arasini jiletle kesme
Bebegin tirnagini banyo suyuna katma
Papatya,zemzem,limon suyu ile banyo yaptirma
Bebegin vcuduna siviyag, tereyagi srme ve 3 gn bekletme
Tatli serbet verme veya cami hocasina okutma
Sari isik yakma
Iine altin, yumurta sarisi, sarilik otu/ yayla iegi atilmis suda yikama
Erkek ocugun idrarini iirme
37. 37 Sariligi iyilestirmeye ynelik uygulamalar; Kara incir odununu kaynatip iirme, bu su ile banyo yaptirma
Bebegin zerine sari lira koyma
Tts yapma, emzirme
Kirk anahtarlik takma
ocugun kendi idrarini karpuz kabuguna koyarak zerdali ile kaynattiktan sonra bir gece disarida bekletip ocuga iirme
Gnes isigi alsin diye camin nne koyma
Bebegin alnina bal mumu ile kk bir altin yapistirma
Sari renk (altin, boncuk, kiyafet) kullanma, yzne sari rt rtme
38. 38 Sariligi iyilestirmeye ynelik; Sariligi iyilestirmek iin anneler tarafindan yapilan uygulamalar;
Bebeklerin sepsisten lmelerine, ileriki yaslarda metabolik ve enfeksiyon hastaliklarina yakalanma risklerinin artmasina neden olabilmektedir.
Bebege sari giysiler giydirilmesi, bebegin sarardiginin fark edilmesini engelleyebildigi iin tavsiye edilmemektedir.
39. Burun tikanikligi iin; Buruna zeytinyagi/ tereyagi koyma
Anne st sagma
Burnu engelli igne ile temizleme
Bingildagina koyun yagi srme,
Terletme
Ihlamur,nane,portakal,limon iirme
Burnuna tuzlu su sikma
Bu uygulamalar, yag aspirasyonuna sebep olabilecegi iin sakincalidir.
(Sezen 1994,Yaman 1990, Kahriman 2007,Ko proje 2007,zyazicioglu 2011)
40. 40 Nazar Nazar (gz) degmesi inanci, halkimiz arasinda ok eskiden beri yaygindir
Hatta insanin kendi kendine dahi nazar degdirdigine inanilir
Halkin inanarak veya grerek kt gzlerin kurbanlarini kabul ettigi gibi, fikihilar tarafindan mezardaki llerin te birinin gz degmesinden ldg sylemektedir.
Nazarin varligini Islam dini de kabul etmekte, ancak nazarlik gibi btn fetis malzemelerini siddetle reddetmektedir.
(zyazicioglu 2011, Egelioglu ve ark.2011, Sasmaz 2011,Ko ve ark.2011, Akin ve ark. 2011, Blkbasi ve ark.2009, Sen ve ark. 2009 Tural ve ark.2009, Egri ve Glbasi 2007, zyazicioglu ve Polat 2004, Biltekin ve ark.2004, ikman 1980 )
41. 41 Bebegi Nazardan Korumak Iin; Bebege ayet, cevsen, kuran, muska takma ve dua okuma (efsunlama, rek otu)
ocugu gzlerden uzak tutmaya alisma
Bilerek pis gezdirme
Kursun dktrme
zerlik tttrme
Sapi beze sarip omuzuna koyarak gezdirme
Masallah subhanallah deme
iraya sekil verip nazar boncugu yerine takma, yastigin altina ira koyma
Emzirirken bebege bakmama
42. 42 Nazarda
Basinin stnde tuz evirme
Gms taki takma
Anneye/Nazarla bakan kisiye okutma
Fildisi, mavi(gz) boncuk takma, mavi giysi giydirme
Sarimsak/ Yumurta kabugu takma
Yenidoganin kirli bezini paspasin altina koyma
amasirlarini ters giydirme
Yzne-alnina kmr(is) srme
Besigine trbe bezi baglama
43. 43 Kolay uyutmak iin;
Bebege ninni syleme
Ayakta veya battaniye iinde sallama
Yzn/gzlerini bezle rtme
Bebekleri ayakta veya battaniye iinde
sallama yntemi, kalici beyin hasarlarina veya lmle sonulanan gelismelere neden olabileceginden sakincali kabul edilmektedir.
(Sasmaz 2011, zyazicioglu 2000)
44. 44 Yenidogana ynelik geleneksel uygulamalarin tibbi aidan sakinca arz edenlerinin baslicalari KUNDAKLAMA TUZLAMA
kala ikigi hassas cildi tahris
GZE SRME EKME-LIMON SIKMA
Konjonktivite
3 EZAN VAKTI BEKLEME
bebekte kan sekeri dsmesi,
emzirmeye baslamada zorluk
45. 45
TOPRAK SARMA(hllk) BINGILDAGA IVIT SRME
Tetanos cilt tahrisi,
kapanmamis bingildaga zarar
PAMUKUGA ANNE SAI SRME
Agizda enfeksiyonun gememesi, baska enfeksiyonlar
Yenidoganin erken stten kesilmesi
SIS MEME DOKUSUNU OVMA
tahris
46. 46 lkemizde yapilan alismalarda; ocuklarin saglik ve hastalik durumlarinda basvurulan geleneksel uygulamalarin sayisini artiran en nemli demografik verilerin;Ileri anne yasi ve dsk egitim dzeyi oldugu belirlenmistir.
Yurt disinda ve yurt iinde yapilan esitli alismalarda da annenin egitim seviyesi ykseldike, ocuk beslenmesi ve bakimi konusunda geleneksel uygulamalara basvuru oraninin azaldigi tespit edilmistir.
Taywanda yapilan bir alismada, geleneksel uygulamalarin egitim dzeyi dsk, primipar ve isi olmayan kadinlar arasinda yaygin oldugu bulunmustur.
47. 47
Hem geleneksel hem de agdas uygulamalarda bireyin amaci; sagligina kavusmak, sagligini gelistirmek ve srdrmektir.
Yapilan alismalarda, anne-babalar/bakim vericilerin yaridan fazlasinin ocuklarinin hastalik ve rahatsizliklarinda geleneksel tedavi yntemlerine basvurdugu ancak neredeyse tamaminin saglik ekibine uyguladiklari bu yntemler hakkinda bilgi vermedikleri belirlenmistir.
48. 48
Gnmz tibbi bakis aisi, geleneksel uygulamalarin zarar potansiyeline odaklanmakta ve bu zarar potansiyelini iki sekilde aiklamaktadir.
1-Yapilan uygulamalarin ogu tahrise ve enfeksiyon yatkinligina yol aabilmektedir.
2-Bazilari ise agdas tibbin olanaklarinin devreye girisini yani tedaviyi geciktirerek, durumun daha da ciddilesmesine neden olmaktadir.
(ifti ve ark. 2005, Senol ve ark. 2004)
49. 49
Unicef'in ocuk Haklarina Dair Szlesmesinin 24. maddesinde ocuklarin sagligi iin zararli geleneksel uygulamalarin ortadan kaldirilmasi amaciyla uygun ve etkili her trl nlemin alinmasi gerekliligi zerinde durulmaktadir.
(Unicef ocuk Haklarina Dair Szlesme, 2010)
50. 50 SONU;
ocuk sagligi dzeyinin ykseltilmesi, korunmasi ve srdrlmesinde, hastalik hallerinde verilecek tedavi ve bakimin toplumun yapisina ve kltrne uygun olmasi gerektiginden modern tip uygulayicilarinin(doktor ve hemsirelerin)hasta sorgulamalarinda bu durumu dikkate almasi,
ok kltrl dnyamizda, insanlari kltrel zellikleri ile kabullenerek ve bu zelliklerin saglik ve hastalik davranislarina etkisini gz nne alarak bakimin planlanmasi,
Farkli kltrlere sahip olan insanlarin saglik gereksinimlerinin de farklilik gsterebileceginin bilinmesi,
Ebeveyn ve ocukla gvene dayali bir iliski kurarak kltrel tanilama yapilmasi,
51. 51 Yararli uygulamalar iin toplumla saglikli bir isbirligi olusturulmasi ve toplumun kltrne sahip ikilmasi,
Zararli uygulamalarin gerekli kisi ve kuruluslarla isbirligi yapilarak ortadan kaldirilmasi,
Saglik alisanlari zellikle hemsireler tarafindan annelere konuyla ilgili bilgi verilmesi, dogru seim yapmalari ve geleneksel uygulamalarin sonulari ile yan etkileri konusunda farkindaliklarinin artirilmasi nerilmektedir.
52. 52 Kltrel yetkinlikte bakim verebilmesi iin saglik profesyonellerinin;
kendi kltrel degerlerinin farkinda olmasi, toplumun kltrel farkliliklarini kabul etmesi, kltrel bilgiye sahip olmasi, uygulama becerilerini ocugun ve ailenin kltrel yapisina uygun hale dnstrebilmesi gerekmektedir.
(ztrk 2011,zcan & Bahar 2011, Hizel-Blbl ve ark. 2009)
53. 53 KAYNAKLAR Aksayan, S.(1983). ocuk sagligina iliskin geleneksel inan ve uygulamalar Bilim Uzmanligi Tezi.Hacettepe niversitesi Saglik Bilimleri Enstits. Ankara
Bayik A(1989). Naldken mahallesinde ev kadinlarinin ilk yardima iliskin deneyimleri ve davranis rntleri. Ege niversitesi Hemsirelik YksekokuluDergisi. 1(5):11-26.
Kili, P.S,Besen, B.D,Tokem, Y, Fadiloglu, .(2011).Hemsirelerin bakim verirken karsilastiklari kltrel sorunlarin belirlenmesi(pp.94).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa.
ztrk, C.(2011).ocuk hemsireleri ve kltrel tanilama(pp.50-53).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir.
Coskun A, Erdem N, Gelisken R. ve ark 2005. Investigationof traditional methods used by mothers having 01 year old babies. 5. National nursing students congress book, 1st ed. Kk Press, Ankara.
ztrk, C.(2011).Trkiyede ocuklarda tamamlayici ve alternatif tedavi kullanimi(pp.85-86).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir.
...Trkiye Nfus ve Saglik Arastirmasi 2008.Hacettepe niversitesi Nfus Etdleri Enstits, Saglik Bakanligi Ana-ocuk Sagligi ve Aile Planlamasi Genel Mdrlg, Basbakanlik Devlet Planlama Teskilati Mstesarligi ve
TBITAK,Ankara,2009.
Kirman A, Uysal D.D. ztrk, C.(2011).ocuklarda tamamlayici ve alternatif tedavi kullanimi(pp.178).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir.
Karaer M, Tunal S, Sen H.0-24 ay arasi bebekleri olan annelerin beslenme bilgilerinin ve karma beslenmedeki tutumlarinin karsilastirilmasi(pp.171).Uluslararasi Katilimli, 3.Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongresi, Kongre Kitabi,Izmir.
Ko Z, Saglam Z,Uygun K.H.(2011).Annelerin bebek bakimi ile ilgili geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.130).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa.
Kili A, inar N.Y, Bektas M.(2011). Sifir-yirmidrt ay ocugu olan annelerin emzirme durumunu etkileyen faktrlerin incelenmesi(pp.250).Uluslararasi Katilimli, 13. Ulusal Hemsirelik Kongresi, Kongre Kitabi,Sanliurfa.
Sivrikaya S.K, Akturan E, Bykdere H, Trkay H, nl M.(2011). 15-49 yas grubu kadinlarin dogum ncesi ve sonrasi uyguladiklari geleneksel yntemler(244-45).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
Ayhan F.(2011).Kltrlerarasi farkliliklarin hemsirelik bakimina etkilerinin degerlendirilmesi(pp.166-167).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
Okumus F, Knc N, Aik M.(2011).Kahramanmaras yresinde annelerin yenidogan ve bebek bakimi ile ilgili geleneksel uygulamalari(pp.172-173).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
54. 54 Tas F, Bekiroglu T, Akben M. (2011).Kahramanmarasta annelerin bebek emzirilmesideki geleneksel uygulamalari(pp.175-176).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
Egri G.(2006). Tokat ili bir saglik ocagi blgesindeki 15-49 yas grubu evli kadinlarin dogum sonu dnemde anne ve bebek bakimina ynelik geleneksel uygulamalari. Yksel Lisans Tezi. Cumhuriyet niversitesi Saglik Bilimleri Enstits, Hemsirelik Programi. Sivas.
Isik T,Akinar M,Kadioglu S.( 2010). Mersin ilinde gebelik, dogum ve logusalik dnemlerinde
anneye ve yenidogana ynelik geleneksel uygulamalar. Uluslararasi Insan Bilimleri Dergisi. 7:1,63-84.
Demirezen E.(2009). Ebelik ve Hemsirelik Egitiminde Kltrn Yeri(pp.50-55). Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
ifti H., evik E., Aksoy S.(2005). Sanliurfa yresinde uygulandigi sekli ile daglama, Trkiye
Klinikleri J Med Ethics, 13; 110-114.
Senol V, nalan D, etinkaya F, ztrk Y.(2004). Kayseri ilinde halk ebeligi ile ilgili geleneksel
uygulamalar, Klinik Gelisim, 17(3/4), 47-55.
Vurur S. Ve ark.(2009).Annelerin emzirmelerine ynelik geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.100). Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
Demirelz M,Eksioglu A.(2009). Kadin ve ocuk Sagligina liskin Riteller(pp.104). Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
Tural E. Ve ark.(2009). Postpartum Dnemde Annelerin Bebek Bakimina Ynelik Geleneksel Uygulamalari(pp.112). Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
Kannan et al. (2004). Neonatal Feeding Practices of Anglo American Mothers and
Asian Indian Mothers Living in the United States and India. J Nutr Educ Behav.;36:315-319
Muslu G.K,ztrk C.(2008). Tamamlayici ve alternatif tedaviler ve ocuklarda kullanimi, ocuk Sagligi ve Hastaliklari Dergisi 2008; 51: 62-67.
Aliefendioglu D. Ve ark.(2009). Traditional child care procedures in an Anatolian city. Gazi Tip Dergisi,
20:1; 17-20.
Kahriman I.(2007).Trabzon il merkezinde 6-12 aylik ocugu olan annelerin bebek bakimina iliskin geleneksel uygulamalari.Yksek Lisans Tezi.Karadeniz Teknik niversitesi Saglik Bilimleri Enstits,Trabzon.
55. 55
Iz F.B. Ve Ersoy S.(2011).Annelerin, yenidogan dnemindeyken ocuklarina ynelik bazi geleneksel uygulamalari (pp.161-162).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
Egelioglu N ve ark.(2011).Dogum sonu dnemde yenidogan ve lohusaliga iliskin geleneksel uygulamalar (pp.224-225).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
Akin A,Agit T.A,Tortuk S.O.(2011).0-5 yas ocugu olan annelerin ocuklarina uyguladiklari geleneksel uygulamalarin incelenmesi(pp.127-133).1.Ulusal Kltrlerarasi Hemsirelik ve Ebelik Kongresi, Kongre Kitabi, Izmir.
aliskan I.Z ve ark.(2005). Bebeklik ve ocuklukta Karsilasilan Sorunlara Iliskin Geleneksel Inan ve Uygulamalar(pp.489). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidogan Hemsireligi Kongre Kitabi, Kayseri.
aliskan Z, Bayat M. (2007). Nevsehirde yasayan annelerin bebek bakiminda karsilastiklari sorunlar ve bu sorunlara ynelik uygulamalar(pp.48). 1. Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongre Kitabi. Izmir.
ikman Z.(1980) Nazar degme ve tedavi usulleri, Atatrk niversitesi Mediko Sosyal Hizmetler Daire Baskanligi Folklor-Haber Dergisi, 3:10.
imen S ve ark.(2006). ocuk sagligi ve bakimiyla ilgili geleneksel uygulamalar(pp.223). 5. Ulusal Hemsirelik grencileri Kongre Kitabi.
Erdem E, Tas F. (2005). 0-12 Aylik Bebege Sahip Olan Annelerin Yaptiklari Geleneksel uygulamalarin Belirlenmesi(pp.505-506). 13. Ulusal Neonatoloji Kongresi (UNEKO-13) ve Yenidogan Hemsireligi Kongre Kitabi, Kayseri.
Ergin D, Sen N, Tekin F, Altintoprak A. (2007). 0-1 aylik bebegi olan annelerin yenidogan sariligi hakkindaki bilgi dzeyleri ve hastaneye basvurmadan nceki uygulamalarinin incelenmesi(pp.102). 1. Ulusal Pediatri Hemsireligi Kongre zet Kitabi. Izmir.
Gekil E, Sahin T, Ege E. (2007). Traditional postpartum practices of women and infants and the factors influencing such practices in South Eastern Turkey . Midwifery, Feb 28. [Epub ahead of print]
Gzm S. Erzurum il merkezi Ceylanoglu Saglik Ocagi Blgesinde 0,6 yas grubu ocugu olan annelerin ocuk sagligi ile bilgi dzeylerinin saptanmasi. Atatrk niversitesi Saglik Bilimleri Enstits. Yksek lisans Tezi. 1992. Erzurum.
Hacialioglu N. (1991). Annelerin ocuk bakimi ve beslenmesi konusunda bilgi, tutum ve davranislarinin saptanmasi. Atatrk niversitesi Tip Blteni, 23 (4),367-378.
Izdem E (1972). Tarih boyunca Trk kltr ve sanati ansiklopedik szlk, Istanbul Birlik Matbaasi, 123-127.
Sen E. ve ark.(2009). Postpartum Dnemde Yenidogan Bakimina Ynelik Kltrel Uygulamalar(pp.126), Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
ifti, K. E. (2005). 1-3 Aylik Bebeklerde Gaz Sancisi, Etkileyen Faktrler ve Annelerin Bu Konudaki Uygulamalari. Atatrk niversitesi Saglik Bilimleri Enstits.Yksek lisans Tezi. Erzurum.
56. 56 zyazicioglu N, ncel S. (2011). ocuk Bakiminda Kltrel (geleneksel) Yaklasimlar.Kltrlerarasi Hemsirelik kitabi. (Ed:Sevig , Tanriverdi G). Istanbul Tip Kitabevi, s:203-238 .
Yalin S. Geleneksel hasta bakim uygulamalari. Hacettepe niversitesi Saglik Bilimleri Enstits. Bilim Uzmanligi Tezi. Ankara 1988.
Yaman S. Annelerin akut solunum yolu enfeksiyonu geiren 0-2 yas grubu ocuklarina yaptiklari uygulamalar. Hacettepe niversitesi Saglik Bilimleri Enstits. Bilim Uzmanligi Tezi. Ankara 1990.
Trkdogan O (1972). Dogu Anadoluda Saglik-Hastalik Sisteminin Toplumsal Arastirmasi, Ankara niversitesi Basimevi, 106-111.
nver S (1938)Tibbi Folklor ve Iyi Telkinler, Istanbul, Burhaneddin Basimevi, 11-16.
Vehbi Ko Vakfi Hemsirelik Fonu. Proje alismasi (2007). Yrtc: Hatice Biakci, Danismanlar: Sevin Polat, Nurcan zyazicioglu. Annelerin ocuk bakimina iliskin yaptiklari geleneksel uygulamalari ve egitim. Proje sahibi:Kafkas niversitesi, Kars Saglik Yksekokulu. (proje tamamlandi).
Margolis PA, Stevens R, Bordley WC, Stuart J, Harlan C, Keyes-Elstein, L., Wisseh S. (2001). From concept to application: The impact of a community-wide intervention to improve the delivery of preventive services to children. Pediatrics, 108(3), E42.
Sezen L (1994) Erzurum Sehir Folkloru. Erzurum, Erzurum Kalkinma Vakfi Yayinlari, 71,76, 199.
Singhi S, Padmini P, Sood V. Urban parents' understanding of fever in children: its dangers, and treatment practices. Indian Pediatr. 1991;28: 501-505.
Sreeramareddy CT, Shankar RP, Sreekumaran BV, Subba SH, Joshi HS, Ramachandran, U. (2006). Care seeking behaviour for childhood illness- a questionnaire survey in western Nepal. BMC International Health and Human Rights, 23; 6: 7.
Tas H. (1994). Erzurumda dogum ve ocukla ilgili eski adet ve inanlar. Trk Halk Kltrnden Derlemeler (pp.187-214). Ankara: Kltr Bakanligi, Halk Kltrlerinin Arastirma ve Gelistirme Genel Mdrlg Yayinlari:228.
zyazicioglu N, Polat S. (2004). 12 aylik ocugu olan annelerin bazi saglik sorunlarinda basvurduklari geleneksel uygulamalar. Atatrk niversitesi Hemsirelik Yksekokulu Dergisi, 7(2),30-38.
zyazicioglu N . Tez Yneticisi: Sevin Polat Yaman. Erzurum il merkezinde 12 aylik ocugu olan annelerin ocuk bytmeye iliskin yaptiklari geleneksel uygulamalar. Atatrk niversitesi Saglik Bilimleri Enstits, ocuk Sagligi ve Hastaliklari Hemsireligi Anabilim Dali.Yksek Lisans Tezi. 2000.Erzurum.
zyazicioglu N, Polat S.(2005). 12 aylik ocugu olan annelerin ocuk bakimina iliskin basvurduklari geleneksel uygulamalar. Atatrk niversitesi Hemsirelik Yksekokulu Dergisi,8(1):63-71.
Vurur S. Ve ark.(2009).0-6 yas grubu ocugu olan annelerin ocuk bakimina iliskin geleneksel uygulamalarinin belirlenmesi(pp.148). Hemsirelik ve Ebelikte Kltrlerarasi Yaklasim Sempozyumu Kitabi, anakkale.
57. 57 TESEKKRLER