Działalność własna i publiczna kościołów i związków wyznaniowych

1. Działalność własna i publiczna kościołów i związków wyznaniowych

2. Podstawa konstytucyjna: art. 53 ust. 2 oraz ust. 4 2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują. 4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.

3. Omawiane ustawy okołokonstytucyjne: 1/ Ustawa gwarancjach wolności sumienia i wyznania 2/ Ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego 3/ Konkordat 4/ Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych 5/ Kodeks karny wykonawczy

4. Działalność publiczna związków wyznaniowych • Nauczanie religii w szkole • Szkolnictwo podstawowe i ponadpodstawowe • Szkolnictwo wyższe • Działalność charytatywna • Ochrona i udostępnianie dóbr kultury • Małżeństwa przed duchownym ze skutkiem cywilnym • Posiadanie cmentarzy i chowanie zmarłych

5. Działalność własna związków wyznaniowych • Decydowanie o strukturze organizacyjnej i jej obsadzie • Określanie zasad wiary i nauki społecznej • Kult • Duszpasterstwo specjalne

6. Religia w szkole – art. 12 konk., 20 UGWSW, 18-23 USPKK • Religia/religioznawstwo jako przedmiot obowiązkowy: Austria, Niemcy, Finlandia, Wielka Brytania, Norwegia, Holandia, Belgia, Irlandia • Religia jako przedmiot fakultatywny: Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Włochy • Zgodnie z Rozporządzeniem ministra edukacji narodowej w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych z 17 stycznia 2012 r., w zakresie przedmiotów nieobowiązkowych: religii/etyki, wychowania w rodzinie, języków mniejszościowych i in., dyrektor szkoły na podstawie ramowego planu nauczania będzie ustalał szkolny plan nauczania – zakres tego planu, zwłaszcza w zakresie godzin, będzie uzależniony od odrębnych przepisów – na razie obowiązuje rozporządzenie z 1992 r. • Rozporządzenie z 1992 r.: wymóg 7 uczniów członków uznanego prawnie kościoła lub związku wyznaniowego do uruchomienia lekcji religii; 2 lekcje tygodniowo – obniżenie tylko za zgodą biskupa diecezjalnego lub odpowiedniego przedstawiciela władz innego kościoła lub związku wyznaniowego • Ocena z religii nie wpływa na promocję do kolejnej klasy • Nauczyciele zatrudniani zgodnie z Kartą Nauczyciela + missiocanonica; nie mogą być wychowawcami • Ustanie misji kanonicznej  Kościół pokrywa koszty zatrudnienia nowej osoby do czasu zakończenia stosunku pracy w świetle Karty Nauczyciela

7. Szkolnictwo wyznaniowe – art. 21 UGWSW, art. 14 konk., • Szkolnictwo niepubliczne • Szkolnictwo publiczne – ostrzejszy reżim zakładania tych szkół UGWSW Art. 21.1. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo zakładać i prowadzić szkoły i przedszkola oraz inne placówki oświatowo-wychowawcze i opiekuńczo-wychowawcze na zasadach określonych w ustawach.2. Szkoły, przedszkola oraz inne placówki, o których mowa w ust. 1, będą dotowane przez państwo lub organy samorządu terytorialnego w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Konkordat Art. 14 ust. 4. Szkoły i placówki wymienione w ustępie 1 będą dotowane przez Państwo lub organy samorządu terytorialnego w przypadkach i na zasadach określonych przez odpowiednie ustawy. Dane 2008 r: 460 szkół wyznaniowych

8. Szkolnictwo wyższe – art. 15 konk. i 22 UGWSW • Kategorie szkół wyższych: ogólnodostępne i wewnątrzkościelne (seminaria duchowne, problem uznawalności dyplomów w prawie polskim) • Szkoły wyższe, wydziały i katedry teologii • Pojęcie szkół papieskich – uznawalność terminu uniwersytet pomimo niespełnienia wymogów prawa polskiego (UJPII) • Przykłady szkół wyższych: ChAT, KUL Konkordat: Art. 15 ust. 4. Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie i Katolicki Uniwersytet Lubelski są dotowane przez Państwo. Państwo rozważy udzielanie pomocy finansowej odrębnym wydziałom wymienionym w ustępie 1.

9. Działalność charytatywna a pomoc społeczna – art. 38-40 USPKK, 21 i 22 konk., 24 UGWSW • Okres międzywojenny w Krakowie – ok. 80% pomocy społecznej realizowanej przez kościoły i związki wyznaniowe • Prawo prowadzenia działalności charytatywnej; Kościół katolicki Charitas Polska i Charitas diecezji (odrębne osoby prawne, podległe KEP labo biskupowi diecezjalnemu); Diakonia Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego • Porozumienia gmin ze związkami wyznaniowymi celem przejęcia zadań i środków na ich realizację w zakresie pomocy społecznej • Ustawa o pomocy społecznej: Art. 57. 1. Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody: 1) jednostki samorządu terytorialnego; 2) Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia;

10. Ochrona dóbr kultury • W posiadaniu kościołów i związków wyznaniowych: zabytki, muzea, biblioteki, archiwa • Ogólny obowiązek dbałości o dobra kultury z ustawy o ochronie dóbr kultury • Szczególne regulacje w art. 25 Konkordatu

11. Posiadanie cmentarzy i chowanie zmarłych I • USPKK: art. 45 1. Parafie mają prawo posiadania, zarządzania oraz zakładania i poszerzania cmentarzy grzebalnych. 2. Przepis ust. 1 ma również zastosowanie do zakonów lub ich domów w odniesieniu do wyodrębnionych cmentarzy zakonnych. 3. W miejscowościach, gdzie nie ma cmentarzy komunalnych, zarządy cmentarzy umożliwiają pochowanie na cmentarzach, o których mowa w ust. 1, na równych prawach także innych zmarłych. 4. Przepisy ust. 1–3 nie naruszają ogólnych przepisów o cmentarzach i chowaniu zmarłych, o planowaniu przestrzennym oraz o ochronie gruntów rolnych i leśnych.

12. Posiadanie cmentarzy i chowanie zmarłych II • Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych • Zakładanie i prowadzenie cmentarzy co do zasady zadanie własne gminy • Rodzaje pochówków: • Założenie cmentarza: uchwała rady gminy/decyzja władzy kościelnej; plan miejscowy/lokalizacja celu publicznego; wymóg zgody inspektora sanitarnego • Utrzymanie cmentarza: gmina/związek wyznaniowy • Zamknięcie: wymagana opinia inspektora sanitarnego • Użytkowanie na inny cel dopiero po 40 latach od ostatniego pochówku, w przypadku cmentarza wyznaniowego zgoda na zmianę celu właściwej władzy kościelnej; uwzględnienie stanowiska właściwego konserwatora zabytków • Dozwolone sposoby pochówku: groby ziemne, murowane, katakumby i zatopienie w morzu; szczątki pochodzące ze spopielenia zwłok mogą być przechowywane także w kolumbariach

13. Zadania własne • Decydowanie o strukturze organizacyjnej i jej obsadzie – kazus niezależności kościołów i związków wyznaniowych w zakresie obsady wyższych stanowisk kościelnych • Określanie zasad wiary i nauki społecznej – w przypadku dokonywania regulacji sytuacji prawnej badany jest statut i działalność pod kątem zgodności z prawem polskim – możliwość odmowy rejestracji lub zawarcia umowy w przypadku sprzeczności z prawem polskim • Kult publiczny – przykładowo: liturgia w miejscach publicznych, dni świąteczne, pielgrzymki • Duszpasterstwo specjalne

14. Dni świąteczne. Pielgrzymki • Rozbieżność katalogów dni świątecznych w konk., UGWSW, USPKK, ustawie o dniach wolnych od pracy • UGWSW: na święta związków wyznaniowych „statutowych” niepokrywające się z katalogiem ustawy o dniach wolnych od pracy można żądać zwolnienia z pracy informując o tym na 7 dni przed świętem, decyzja pracodawcy wydana do 3 dni przed świętem; obowiązek odpracowania tych dni • Kwestia pielgrzymek: ustawy indywidualne (zarządca drogi zapewnia bezpieczeństwo), zasady ogólne z UGWSW – zarządca decyduje o przejściu pielgrzymki

15. Duszpasterstwo specjalne • Wojsko: zorganizowana struktura Kościół katolicki, prawosławny, ewangelicki • Kościół katolicki: struktura diecezji poprzez dekanaty po parafie, etat kapelana na wniosek biskupa szef sztabu • Kościół ewangelicki: naczelny kapelan wojskowy • Więziennictwo: (KKW) Art. 38. § 1. W wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych, w szczególności związanych z pozbawieniem wolności, mogą współdziałać stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, których celem działania jest realizacja zadań określonych w niniejszym rozdziale, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania. Art. 88b. 2) skazani mogą uczyć się, pracować, bezpośrednio uczestniczyć w nabożeństwach, spotkaniach religijnych i nauce religii

16. Więziennictwo • Oddział 4: Prawa i obowiązki skazanego. • Art. 106. § 1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne i słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów. • § 2. Skazany ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii, brania udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy; duchowni ci mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których przebywają. • § 3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie karnym. • § 4. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii odpowiednich władz duchownych kościołów i innych związków wyznaniowych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, mając na względzie potrzebę zapewnienia warunków dla indywidualnego i zbiorowego uczestnictwa osób osadzonych w tych zakładach i aresztach w nabożeństwach i spotkaniach. • Art. 109. § 1. Skazany otrzymuje trzy razy dziennie posiłki, o odpowiedniej wartości odżywczej, w tym co najmniej jeden posiłek gorący, z uwzględnieniem zatrudnienia i wieku skazanego, a w miarę możliwości także wymogów religijnych i kulturowych oraz napój do zaspokajania pragnienia. Skazany, którego stan zdrowia tego wymaga, otrzymuje wyżywienie według wskazań lekarza. • Art. 110a. § 1. Skazany ma prawo posiadać w celi dokumenty związane z postępowaniem, którego jest uczestnikiem, artykuły żywnościowe i wyroby tytoniowe, środki higieny osobistej, przedmioty osobistego użytku, zegarek, listy oraz fotografie członków rodziny i innych osób bliskich, przedmioty kultu religijnego, materiały piśmienne, notatki osobiste, książki, prasę i gry świetlicowe.