Seksuologie en de huisarts

2. Seksuologie en de huisarts Thea van der Waart, huisarts-seksuologe CS

3. CS te Maastricht • Centrum Seksuologie • Samenwerking azM, ProPsy (Sittard) en RIAGG Maastricht, MzG te Heerlen, poli seksuologie Roermond • Zowel mannelijke als vrouwelijke therapeuten • Evidence based protocollaire behandeling

4. Opbouw voordracht • Inleiding • Wat is seks, seksuologie? • Incidentie en prevalentie • Waneer praat je over seks, met wie en hoe • Waar kun je naar verwijzen? • conclusie

5. Seksuologie • Wetenschappelijke interdisciplinaire studie van seksualiteit • Kinsey (1948): Sexual behavior in the human male • Masters & Johnson(1966): Human sexual response • Nederlandse Vereniging voor Seksuologie (1981) • Seksuologie: wetenschappelijk onderzoek, hulpverlening, voorlichting, vorming en onderwijs

6. Wat is seks? • Seks is lijfelijk • Seks is emotie • Seks is communicatie • Seks is cultuur • Seks is aantrekking en paarvorming • Seks is lustbevrediging • Seks is reproductie

8. Don’t knock masturbation. It’s sex with someone I love Woody Allen in de film Annie Hall

9. Internet en seks • WWW.erectieplein.nl • www.rng.nl • www.seksualiteit.nl • www.zoenenenzovoort.nl • www.anticonceptie.nl

10. Psycho-somatische cirkel van seks(Bancroft, 1989)

11. Seksuele Responscyclus(Masters & Johnson, 1966; Kaplan, 1981)

12. Seksuele klachten: verlangen • ♂ • Verminderd seksueel verlangen • Seksuele aversie • Overmatig seksueel verlangen • ♀ • Verminderd seksueel verlangen (5-33%) • Seksuele aversie • Overmatig seksueel verlangen

13. Seksuele klachten: opwinding • ♀ • Verminderde subjectieve opwinding (6-19%) • Lubricatie problemen • Vaginisme (0.5-1 %) • Dyspareunie (3-18%) • ♂ • Verminderde subjectieve opwinding • Erectieproblemen (15%)

14. Seksuele klachten: orgasme • ♂ • Voortijdig orgasme • (10-25%) • Anhedonisch orgasme • Ejaculatieproblemen • Orgasmeproblemen • ♀ • Orgasmeproblemen (4-24%) • Anhedonisch orgasme

15. Overige seksuele klachten • Seksueel misbruik • Seksuele ontevredenheid • Relatieproblemen • Fertiliteitsproblemen • Parafilieën • Genderidentiteitsstoornissen

16. Behandeling • Psycho-educatie • Partner-relatiegesprekken • Sensate-focus oefeningen • Cognitieve gedragstherapie • Exposure therapie • Haptotherapie • Bekkenbodemfysiotherapie • Ontspanningstherapie

17. Incidentie in de huisartsenpraktijk(2003) • Continue morbiditeit registratie peilstations Nederland, onderzoek van Kedde ea. • 2003: 63 huisartsen: 98 nieuwe nieuwe episodes van seksuele klachten en 49 al bestaande klachten. • Leeftijd mannen: 40-80 jaar, vrouwen 20-40 jaar. • Vaker een hoofd en 1-2 nevenproblemen op seksueel gebied

18. Incidentie in de huisartsenpraktijk • Incidentie: 69 per 100.000 patiënten: 103 per 100.000 mannen 36 per 100.000 vrouwen • Meest gemelde klacht: vrouwen: dyspareunie mannen: erectiestoornissen

19. Incidentie in de huisartsenpraktijk • Incidentie van seksuele problemen is lager dan in ander onderzoek( Frenken, v. Wigersma). • Waarom: - zien huisartsen minder mensen met seksuele klachten. - signaleren huisartsen de problemen minder. - onderzoeksopzet anders?

20. Incidentie in de huisartsenpraktijk • Enquête onder huisartsen in 1987 en 2001 • Conclusie: • - taakopvatting van huisartsen is versmald 2001: • 40% van de huisartsen vindt dat seksuele hulpverlening hoort bij de taakopvatting. 60% in 1987.

21. Onderzoek rutgers-nisso groep 2006 • 4000 respondenten( 2000 mannen en 2000 vrouwen) • Mannen: • 88% wel eens last van seksuele problemen, • 30% regelmatig last en • 16.7% voldeed aan de DSM –IV criteria van een seksuele disfunctie

22. Onderzoek rutgers-nisso groep 2006 • Vrouwen: 92% wel een last van seksuele problemen, • 38% regelmatig last en • 19.5% voldeed aan de DSM-IV criteria voor seksuele disfunctie.

23. Prevalenties binnen dit onderzoek • Mannen: voortijdig orgasme (10%) erectiestoornissen (8%) overmatig seksueel verlangen(5,5%) orgasmeproblemen( 3%)

24. Prevalenties binnen dit onderzoek • Vrouwen: orgasmeproblemen(10%) lubricatieproblemen(9%) dyspareunie(5.5%) seksuele aversie(4%) problemen rond subjectieve opwinding(3%)

25. zorgbehoefte • Mannen: mannen met een seksuele disfunctie had 34% ooit behoefte aan zorg op dit gebied, 21% heeft die zorg ook gehad. • Vrouwen: vrouwen met een seksuele disfunctie had 41% ooit behoefte aan zorg gehad en 20% heeft die ook ontvangen.

26. Hoe vaak komen jullie seksuologische problemen tegen? • Seks ter sprake brengen? • Bij wie? • Wanneer? • Hoe?

27. Wanneer breng je seks ter sprake? Belemmeringen • Praktisch - praktijkgrootte - verwijsmogelijkheden

28. Wanneer breng je seks ter sprake? Belemmeringen Beroepsgebonden: - weinig, geen opleiding genoten - geen goede gesprekstechnieken

29. Wanneer breng je seks ter sprake? Belemmeringen • Persoonlijk: - schroom - taalprobleem - zelfbetrokkenheid - affiniteitgebrek - intimiteitproblemen

30. taal • Patiënten: • voor vagina: ‘doos’, ‘gaatje’, ‘kut’, ‘muts’, ‘plasser’, ‘poesje’, ‘pruim’, ‘schede’, ‘snee’, ‘spleetje’, ‘vagina’, ‘van onderen’, ‘vrouwelijkheid’. • Voor penis: ‘the king’ • Verwarring: het doen, vrijen, • Professionals: gemeenschap, schede, vagina, penis.

31. Wanneer breng je seks ter sprake? Belemmeringen • Patiëntzijde : gedragingen van patiënten die volgens de artsen hen hinderden om over seksuele problemen te praten: - patiënten komen laat met de problemen bij de arts. - voorkeur van patiënten voor een medicamenteuze of medische oplossing. - weerstand tegen verwijzingen naar tweede lijn.

32. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Een meisje van 14 jaar komt voor het eerst voor de pil

33. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Je gaat op bezoek bij een man (50 jaar) en zijn partner,die vorig jaar een cva heeft gehad en halfzijdig verlamd is.

34. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Jongen, 18 jaar, heeft onveilige seks gehad en is bang een SOA te hebben.

35. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Man van 65 jaar komt op spreekuur voor tensiecontrole. Hij gebruikt selokeen ZOC 100 1d1.

36. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Getrouwde vrouw van 60 jaar komt voor het bevolkingsonderzoek uitstrijkje. • Je ziet in speculo forse atrofie.

37. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Meisje van 6 jaar oud komt met moeder op het spreekuur. Ze heeft klachten van vaginale afscheiding. • Onderzoek vindt ze erg bedreigend.

38. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Er komt een moeder (35 jaar) met kind op spreekuur voor een uitstrijkje en je ziet een verzakking?

39. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Een vrouw van 25 jaar komt op je spreekuur met alweer klachten van een schimmelinfectie: mag ik die tabletten weer hebben? Dit is nu de derde keer in 3 maanden dat ze komt.

40. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Een man van 65 jaar komt met LUTS-klachten.

41. Bij wie breng je seksualiteit ter sprake? • Je doet een jaarcontrole diabetes?

42. Hoe maakt de seksualiteit bespreekbaar. • Zorg voor rust, patiënt moet zich veilig voelen. • Pas je woordkeus aan aan die van de patiënt. • Heb begrip voor de schaamte van de patiënt. • Neem de tijd. • Stel de juiste vragen na het verhaal van de patiënt.

43. Welke vragen kun je stellen? Mini-anamnese. • Wat gaat er nu precies mis? • Wat is er veranderd? • Wordt u nog goed opgewonden? Lubricatie, erectie ( nachtelijke en ochtend) • Coitus bevredigend? (te vroeg, niet klaar komen) • Pijnklachten • Mastrubatie

44. Welke vragen kun je stellen? • Orgasme? • Zij klachten situatief of gegeneraliseerd? • Zijn er nog andere dingen die u wilt bespreken met betrekking tot de intimiteit?

45. eindconclusies • Opleiding van huisartsen is minimaal tav seksuologische problemen! • Incidentie neemt toe in de algemene bevolking. • Er zijn goede handvaten om een goede anamnese af te nemen, mini anamnese • Verwijzingen worden in deze regio minder moeilijk, omdat er meer verwijsmogelijkheden zijn.