De Impact van de Crisis op de Internationale Handel

1. De Impact van de Crisis op de Internationale Handel Jan Van Hove Centre forEconomic Studies Leuven Centre for Global Governance Studies Leuven Centre for Irish Studies

2. Lessen uit de Geschiedenis • Elke financieel-economische crisis leidt in meer of mindere mate tot: • Onzekerheid • Kredietschaarste • Wantrouwen tegenover handelspartners → Daling internationale handelsstromen (export en import) → Mogelijk: wijziging in het handelsbeleid van landen om de binnenlandse bedrijven te beschermen (protectionisme) → Verdere daling van internationale handel = vicieuze cirkel = gevaarlijk! Historische evidentie: The Great Depression (jaren ’30)

3. Wereldhandel voor, tijdens en na de Crisis Bron: WTO (2012)

4. De Crisis en de Export per Regio Niveau in 2005Q1=100 Bron: WTO (2012)

5. De Crisis en de Import per Regio Niveau in 2005Q1=100 Bron: WTO (2012)

6. De Crisis en de Export per Sector Niveau in 2005Q1=100 Bron: WTO (2012)

7. Lessen uit de Cijfers • Crisis had een sterk negatief effect op de ganse wereldhandel eind 2008 – begin 2009. • MAAR: Snel en sterk herstel na de crisis van 2008-2009. • De totale waarde van de totale wereldhandel is nu groter dan voor de financieel-economische crisis! • Alle regio’s kenden sterk herstel in de internationale handel (export én import) • MAAR: De opkomende economieën komen versterkt uit de crisis ten nadele van de westerse (oude) economieën. • Niet alle sectoren worden op eenzelfde manier beïnvloed door de crisis. Negatief crisiseffect op alle sectoren, maar de omvang van het effect is verschillend. • Vooral de conjunctuurgevoelige sectoren werden getroffen. • Diezelfde sectoren kenden ook het grootste herstel.

8. Waarom dit opmerkelijke herstel in internationale handel na de crisis? • Diepe, maar korte recessie • Algemeen herstel van de wereldeconomie, vooral gedreven door opkomende economieën • In eerste instantie vooral een financiële crisis • In tegenstelling tot vroegere crisisperiodes: geen sterke toename in wereldwijd protectionisme • Belangrijke rol van de Wereldhandelsorganisatie als behoeder van de vrije wereldhandel • Wereldwijde oproep om te leren uit fouten uit het verleden (bv. door G20) • MAAR: niettemin toch protectionistische maatregelen! Vooral: • Staatssteun! (steun aan automobielsector, banken etc.) • Tariefverhogingen • Handelsremediërende maatregelen (bv. antidumping)

9. Protectionisme tijdens de Crisis Bron: Global Trade Alert (2012)

10. Een Blik op Europa (1) Aandeel van elke regio in totale wereldexport • Tanende positie van Europa • versus • Snelle opkomst van vooral Azië

11. Een Blik op Europa (2) Evolutie in Totale EU-handel + Evolutie in intra-EU27 en extra-EU27 handel Intra-EU handel is zeer belangrijk voor EU! Gelijkaardig crisis-effect op intra-EU en extra-EU handel.

12. Een Blik op Europa (3) Evolutie in Percentage van intra-EU27 en extra-EU27 export in the totale EU27 export Geleidelijke, maar duidelijke tendens dat extra-EU export belangrijker wordt

13. Een Blik op Europa (4) Evolutie in Percentage van intra-EU27 en extra-EU27 import in the totale EU27 import Analoog aan export: Geleidelijke, maar duidelijke tendens dat extra-EU import belangrijker wordt

14. Handel tussen EU en China In miljarden euro Bron: Europese Commissie (2011) Crisis had opnieuw slechts een tijdelijk effect! China komt zelfs versterkt uit de crisis!

15. Succes van Opkomende Economieën • Elk verhaal is anders (bv. BRIC-landen): • Bv. beschikking over grondstoffen (Rusland) versus afhankelijk van import van grondstoffen (China) • Bv. traditie van innovatie en technologie (India) • MAAR een aantal handelseigenschappen gemeenschappelijk: • Enorme binnenlandse markt die langzaam een binnenlandse vraag genereerd. • Groeiende spelers in de wereldeconomie – meest uitgesproken voorbeeld: China • Fabriek van de wereld: impact van grondstoffen en primairegoederen + verwerking in Chinese fabrieken + export naarwesten en rijkerelanden in de regio

16. De Crisis en de Europese Handel • Europa is nog steeds de meest handelsintensieve regio ter wereld. Internationale handel is dus zeer belangrijk voor Europa. • Europa’s relatieve positie in de wereldhandel verzwakt ten voordele van opkomende economieën, in het bijzonder van Azië. • Intra-Europese handel blijft zeer belangrijk, maar de extra-EU handel wordt relatief belangrijker. DAAROM: de positie van Europa is zeer kwetsbaar!

17. Europa versus Opkomende Economieën • Macro-economische fundamenten zijn veel sterker buiten Europa dan in Europa • De Europese economieën moeten drastisch worden hervormd: • Schuldenberg afbouwen • Vergrijzingsprobleem opvangen • Financiële sector stabiliseren • Ter illustratie: enkele voorspellingen omtrent de macro-economische performance van EU- en BRIC-landen

18. Recente Evolutie en Voorspelling omtrent Inflatie: Westen versus BRIC-landen (bron: IMF (2011))

19. Recente Evolutie en Voorspelling omtrent Werkloosheidsgraad: Westen versus BRIC-landen (bron: IMF (2011))

20. Recente Evolutie en Voorspelling omtrent Bruto-overheidsschuld (% van BNP) Westen versus BRIC-landen (bron: IMF (2011))

21. Bevindingen omtrent Eigenschappen van Handel na de Crisis (1) • Niet enkel handelsvolumes werden beïnvloed door de crisis, maar ook: • Aantal verhandelde producten (“extensieve marge”): bv. tijdens de crisis steeg de productvariëteit in de Duitse export • Kwaliteit van de verhandelde producten: • Vlucht naar kwaliteit: bv. Duitse, Zwitserse, (Belgische) industriële producten zijn erg gegeerd op de internationale markten. • Kwaliteitsverbetering kan een strategische reactie zijn van bedrijven om het hoofd te bieden aan de crisis • Internationale prijzen worden beïnvloed: gemiddeld daalden de prijzen, maar sterk afhankelijk van de grondstoffenprijzen. • Grote dynamiek in het exportgedrag van ondernemingen: overschakeling naar nieuwe producten, beperking van de productportfolio, opzoeken nieuwe markten/terugplooien op markten dichter bij de thuismarkt…

22. Bevindingen omtrent Eigenschappen van Handel na de Crisis (2) • Dynamiek hangt samen met • Gevoerde handelsbeleid (en ander beleid) • Technologische innovatie • Managementevoluties • Toegang tot efficiënte financiële markten • LANGE-TERMIJN TREND: • Westerse economieën scoren hierin beter, maar opkomende economieën volgen aan een snel tempo! • Comparatieve voordelen zijn dynamisch! • Grote verschillen tussen landen, sectoren en ondernemingen!

23. Vooruitblik op de Toekomst • Europese schuldencrisis leidt tot een nieuwe recessie(“double dip”) op korte termijn. • In het bijzonder zal de Duitse motor sputteren met gevolgen voor gans Europe én met gevolgen voor de ganse wereld. • Op langere termijn zal trage economische groei in Europa (o.w.v. besparingen) ook de Europese handel vertragen. • De verzwakte internationale concurrentiepositie van Europa dreigt nog verder achteruit te gaan. • Crisis heeft dus duidelijk winnaars (opkomende economieën) en verliezers (oude economieën).

24. Belangrijk voor Toekomstig Beleid • Open handelsbeleid: • Vermijden van wereldwijd protectionisme: Europa kan voordeel halen uit de opkomst van nieuwe economieën (handel = win-win-verhaal) • Streven naar een verdere liberalisering van de wereldhandel: • Creatie van nieuwe exportopportuniteiten (bv. dienstenliberalisering) • Goedkope import van goederen en grondstoffen • Internationale concurrentiepositie van Europa zal vooral afhangen van: • Kwaliteit van goederen en diensten • Flexibel aanbod van goederen en diensten • Durven ondernemen op markten verder van huis