De tirannie van de handel

1. De tirannie van de handel Cursus “Waardig Werk Wereldwijd” ACV Sociale School Heverlee 19 januari 2010 Marc Maes, Beleidsmedewerker 11.11.11

2. Doe-lijst • Een portret van de Wereldhandelsorganisatie • Een voorstelling van de EPAs • Het Europese Handelsbeleid: wat en wie • Het Belgische Handelsbeleid: wat en wie • Handel en Waardig Werk?

3. WTO De Wereldhandels organisatie

4. ... OR IS IT A TABLE? Participants in a recent radio discussion on the WTO were full of ideas. The WTO should do this, the WTO should do that, they said. One of them finally interjected: “Wait a minute. The WTO is a table. People sit round the table and negotiate. What do you expect the table to do?”

5. De WTO: fact file Location: Geneva, SwitzerlandEstablished: 1 January 1995Created by: Uruguay Round negotiations (1986-94)   Membership: 153 countries Budget: 125 million Euro for 2009 Secretariat staff: 625Head: Pascal Lamy (Director-general) Géén lid van de Verenigde Naties

6. De WTO Doel: Liberalisering van de wereldeconomie

7. De WTO: functies • uitvoering van WTO-akkoorden verzekeren• forum voor handelsbesprekingen 2• handelsgeschillen oplossen 1• nationaal handelsbeleid evalueren• technische assistentie en training voor ontwikkelingslanden• samenwerking met andere internationale organisaties 

8. Belangrijkste WTO principes • Markttoegang: landen openen grenzen voor elkaars producten en diensten (vermindering van invoertarieven, van quota, regelgeving) • Meest Begunstigde Natie principe (Most Favoured Nation principle) = verbod op discriminatie tussen WTO-leden

9. Belangrijkste WTO principes • Nationale behandeling= buitenlandse producten/bedrijven moeten minstens even goed behandeld worden als binnenlandse • “Gelijke” behandeling voor “gelijke” producten en diensten • Bijzondere en gedifferentieerde behandeling voor ontwikkelingslanden (“Enabling clause”)

10. Belangrijkste WTO-akkoorden • GATT (General Agreement on Tariffs and Trade): • is voorloper van WTO, • bestaat sinds 1947, • bevat algemene principes, • slaat vooral op goederenhandel • werd herhaaldelijk geactualiseerd op basis van onderhandelingrondes • laatste ronde: Uruguay Ronde (1986-1994)

11. Belangrijkste WTO-akkoorden AoA (Agreement on Agriculture) : • Getekend in 1994 • Regelt handel in landbouwproducten in afwijking van GATT • Afspraken: • Marktoegang • Vermindering van steun aan de productie • Vermindering van exportsteun • Controversieel omdat het de rijke landen zoveel bescherming en subsidies toelaat

12. Belangrijkste WTO-akkoorden GATS (General Agreement on trade in Services): • Getekend in 1994 • Regelt handel in diensten • Dienstenhandel = vooral investeringen en verplaatsen van personen (consumenten en dienstenverstrekkers) • Markttoegang = vermindering van binnenlandse regelgeving • Controversieel omdat GATS “raakt aan inrichting van de maatschappij”

13. Belangrijkste WTO-akkoorden TRIPS (Trade Related Intellectual Property Rights Agreement) : • Getekend in 1994 • Verplicht tot bescherming van intellectuele eigendomsrechten (patenten enz) • Controversieel omdat het vooral belangen beschermt van het Noorden, duur is om uit te voeren, en technologie duur maakt.

14. Belangrijkste WTO-akkoorden ATC (Agreement on Textiles and Clothing) : • Getekend in 1994 • Maakt een einde aan het Multivezelakkoord dat jarenlang Noorden beschermde tegen invoer uit Zuiden • Schaft tegen 1.1.2005 alle kwantitatieve beperkingen af • Controversieel omwille van sociale rechten, einde van quota voor minst-ontwikkelde landen, dominantie van China

15. Forum of Arena? De WTO-besluitvorming

16. De WTO-besluitvorming Formele besluitvorming: • Hoogste orgaan: ministerconferentie (om de twee jaar: Singapore 1996, Geneve 1998, Seattle 1999, Doha 2001, Cancun 2003,Hong Kong 2005) • Algemene Raad in Geneve: ambassadeurs • Raden: diensten, goederen, intellectuele eigendomsrechten • Commissies, werkgroepen

17. De WTO-besluitvorming Officieuze besluitvorming: • “Green Rooms”: gesprekken tussen 20-tal WTO-leden en DG • “openhaardgesprekken” en “boswandelingen”: voorzitters van raden en comités met select aantal leden • Wie? Waar? Wanneer? Wat? WTO secretariaat organiseert deze vergaderingen sinds Lamy aan het stuur staat Daarnaast: • Officieuze contacten belegd door leden: bijv op de Europese delegatie, de US ambassade, enz • Groepsvergaderingen: G4, G4+2, G10, G20, G33, Cairns, LDC, Afrika, ACP, G110  GEEN Notulen

18. De WTO-besluitvorming Officieuze WTO-groepen: • (Quad: EU, US, Japan, Canada) • G4 = EU, US, India, Brazilië • G6 = G4+2 : Japan en Australië • G7 = G6 + China • G14= …

19. De WTO-besluitvorming Officieuze WTO-groepen: • G10 = 10 ontwikkelde landen die landbouw beschermen maar niet exporteren • Nama-11 = grotere ontwikkelingslanden die samen ageren rond industriële tarieven • Cairns = landbouwexporterende landen (zonder EU) • G20 = grotere ontwikkelingslanden die samen ageren rond landbouw • G33 = 45 kleinere ontwikkelingslanden die samen ageren voor recht op bescherming en voedselzekerheid

20. De WTO-besluitvorming Officieuze WTO-groepen (vervolg): • LDC = de minstontwikkelde landen • Afrika groep = alle Afrikaanse landen • ACP = alle ACP landen (uit Afrika, Cariben en Stille Oceaan) • G90 = ACP, Africa en LDC samen • G110 = alle georganiseerde ontwikkelingslanden samen Meeste groepen gaan over landbouw. Ontwikkelingslanden minder goed georganiseerd rond andere thema’s

21. De WTO-besluitvorming De Ministerconferentie: geen vaste werkwijze De officiële agenda • Officiële opening (enkele uren, dag 1) • Speeches door Ministers (van ‘s morgens tot ‘s avonds alle volgende dagen) • Officiële slotzitting: aanvaarding van slottekst (1 à 2 uur, laatste dag) Met notulen

22. De WTO-besluitvorming De Ministerconferentie: de officieuze agenda Alle onderhandelingen: “biechten”, kleine groepen, voltallige themavergaderingen, Green Rooms, HODs Geen notulen

23. De WTO Besluitvorming: • “één land, één stem”, maar er wordt nooit gestemd • beslissingen bij impliciete consensus van aanwezigen • consensus building • informele en exclusieve vergaderingen • politiek van voldongen feiten • ongelijkheid van middelen • coalitievorming • “the Quad rules by pressure” lijkt voorbij • “één dollar, één stem”: economische macht blijft doorwegen

24. De Doharonde = een ontwikkelingsronde ?

25. Het voorspel De EU heeft geijverd voor een nieuwe ronde sinds 1995. De EU wil vooral: • Meer markttoegang voor haar producten en diensten • Verdere uitbreiding van de bevoegdheden van de WTO (“Singapore issues”) - Investeringen - Concurrentieregels - Openbare aanbestedingen - Vereenvoudiging van de douane procedures • De EU vraagt ook de invoering van sociale en milieuclausules in de WTO

26. Het voorspel Standpunt van de ontwikkelingslanden: • Geen nieuwe ronde en nieuwe bevoegdheden, maar • RRR: review, repair, reform

27. De EU en de WTO RRR: • Review: evalueren van de UR akkoorden • Repair: oplossen van leemtes en onevenwichten in de UR akkoorden (“implementatie” dossier) • Reform: WTO doorzichtiger maken, meer democratisch

28. Het voorspel Maar ontwikkelingslanden ook geïnteresseerd in • Einde van de dumping van landbouwproducten • Goedkopere medicijnen • Meer markttoegang voor laag technologische producten (textiel, kleding, half-afgewerkte producten etc.) • Technische assistentie en capaciteitsondersteuning: om te onderhandelen, uit te voeren, en productiebeperkingen te verminderen

29. Het voorspel Agenda van de VSA: • verminderen landbouwsubsidies in EU • liberalisering van de diensten • algehele vermindering van industriële subsidies • geen bijschaving van WTO-akkoorden • behoud van anti-dumping • liberalisering overheidsaanbestedingen

30. Het voorspel Van Seattle naar Doha: • EU push voor een Millennium Ronde mislukt in Seattle • EU en USA duwen nieuwe ronde door Doha in post-11-september atmosfeer

31. De Doharonde • Inhoud: • Landbouw • Diensten (GATS) • NAMA (markttoegang voor niet landbouwproducten) • Herziening van bestaande akkoorden om uitvoering te verbeteren (=/- 90 artikels) of om bijzonder behandeling voor ontwikkelingslanden te verbeteren (=/-80 artikels) • Herziening TRIPS • Herziening anti-dumping

32. De Doharonde • Inhoud: Nieuwe thema’s Oprichting van werkgroepen over • handel en technologieoverdracht • handel en schuld Voorlopig aan boord maar moet nog bevestigd op volgende ministerconferentie (in september 2003 in Cancun) • Vereenvoudiging van douaneformaliteiten • Investeringen • Overheidsaanbestedingen • Concurrentieregels beslissing Verworpen: relatie met arbeidsnormen Aanvaard: verduidelijken van relatie met milieuakkoorden en liberalisering van milieugoederen en -diensten

33. De Doharonde Volgorde: • Er wordt eerst werk gemaakt van : • de herzieningen en • de verduidelijkingen van de voorstellen over : • de nieuwe thema’s en • de nieuwe verwachtingen op vlak van marktoegang in landbouw, industriële producten en diensten • Op basis daarvan wordt er in Cancun beslist over de nieuwe thema’s

34. Cancun mislukt • toegevingen aan ontwikkelingslanden over herzieningen worden vertraagd • en gekoppeld aan toegevingen over nieuwe toegevingen en markttoegang • Ontwikkelingslanden verwerpen investeringen, overheidsaanbestedingen en concurrentieregels • Van “Singapore Issues” blijft enkel vereenvoudiging van douaneprocedures over

35. De ronde loopt vast • Na Cancun vernauwt de ronde al snel tot een harde onderhandeling over NAMA en landbouw • Niets gaat vooruit zolang er geen vergelijk gevonden wordt in die 2 thema’s

36. Belangenstrijd • Nama : - Rijke landen willen marktoegang in het Zuiden - Vooral in grotere ontwikkelingslanden • Minst-ontwikkelde landen en enkele “kwetsbare landen” vrijgesteld

37. Belangenstrijd • Nama: • Methode: Noorden wil Zwitserse formule: Nieuwe tarief = oude x coëfficiënt/(oude + coëfficiënt) • Is zeer drastische verlaging tot hoogte van coëfficiënt (Noorden eist: coëff 15) • Vroegere rondes: lineaire formule dwz verlagen mét bepaald %

38. Belangenstrijd • Landbouw:

39. Belangenstrijd • Landbouw: • Exporteurs willen markttoegang • Exporteurs/Importeurs zonder subsidies willen subsidies weg • Importeurs willen markten beschermen Gevolg: iedereen markten openen en niemand nog subsidies? Of : iedereen mag beschermen en steunen, maar dan niet exporteren Zwakkere ontwikkelingslanden vrezen marktliberalisering; worden weinig gehoord Strijd tussen landbouw model: industrieel tegen familiaal

40. Stand van zaken nu • Laatste vijf jaar langzame technische vooruitgang • Ingewikkeld kluwen van regels en uitzonderingen • Duidelijk dat Noorden landbouwsubsidies niet willen verlagen • Duidelijk dat Zuiden invoertaksen niet sterk wil verminderen

41. Stand van zaken nu • Wel bereid om plafonds te aanvaarden zodat subsidies en taksen niet meer kunnen stijgen • Lijkt dus op algemene verlaging van ambities • VSA nog niet klaar met standpunt • Géén onderhandelingen op de 7de ministerconferentie van de WTO

42. Stand van zaken nu “Kleine” irritante dossiers: • Katoensubsidies van de VSA • Toegang tot de Europese markt voor bananen

43. EPA’s Economische Partnerschapsakkoorden

44. Wat zijn EPA’s? “Economische Partnerschaps-Akkoorden” zijn - “veelomvattende” - regionale - vrijhandelsakkoorden - tussen de EU en de ACP-landen

45. Wat zijn EPA’s? “tussen EU en ACP-landen” • ACP : 78(+1) landen uit Afrika-Cariben-Pacific • Samenwerkingsakkoorden sinds 1975 (Lomé), nu Cotonou (2000) • 76 ACP-landen onderhandelen EPAs: 79 min Cuba, Oost Timor, Somalië • 39 zijn minstontwikkelde landen (MOL)

46. Wat zijn EPA’s? EPA’s zijn regionale akkoorden tussen EU en 6 ACP regio’s • EU-Cariben (15 landen) • EU-West-Afrika (16) • EU-Centraal-Afrika (8) • EU-Oost- and Zuidelijk Afrika (ESA)(15+1) • EU-Zuidelijk Afrika (7-1) • EU-Pacific (14)

48. Wat zijn EPA’s? EPA’s zijn Vrijhandelsakkoorden : akkoorden die invoertaksen op de handel in goederen zoveel mogelijk afschaffen

49. Wat zijn EPA’s? EPA’s zijn Vrijhandelsakkoorden (Free Trade Agreements - FTAs) FTA’s worden gedefineerd door de WTO in art.24 van GATT • “afschaffing van alle handelsbelemmeringen” • “voor vrijwel alle handel” IN GOEDEREN • “binnen een overgangsperiode van 10 jaar” • “met verlengingen in uitzonderlijke gevallen”

50. Wat zijn EPA’s? EPA’s zijn Vrijhandelsakkoorden “vrijwel alle handel” volgens de EU • Gemiddeld 90% van alle handel • Met asymmetrie : EU 100%  ACP ±80% • ± 20% kan uitgezonderd worden