سلامت روان زنان

1. سلامت روان زنان شهناز کهن ، دکتری بهداشت باروری

2. سلامت روان زنان سلامت روان زنان از ارکان‌ اساسی ارتقای سلامت زنان است. تامین سلامت روان زنان نیاز به مجموعه پیوسته ای از مراقبت و خدمات دارد که از تولد تا مرگ زنان را در بر می گیرد. کودکی و خانواده: از آنجا که پایه‌های سلامت انسان از جمله زن، در خانواده گذاشته می‌شود بنا براین یک خانواده سالم می‌تواند در آینده سلامت زنان نقش داشته باشد. تلاش برای محدود کردن تبعیض‌های جنسیتی در خانواده ها از عوامل ارتقا سلامت روان زنان است زنان ما باید به این نکته آگاهی داشته باشند که می‌توانند با ادامه تحصیل و حضور شایسته در اجتماعی باعث ارتقا سلامت روانی خود شوند. از سویی دیگر فرهنگ سازی‌‌های مطبوعات و رسانه‌ها می‌تواند نقش مهمی در این رابطه داشته باشد. جوانی و اجتماع : در بسیاری از جوامع سلامت روانی زنان تحت‌تأثیر مسائل فرهنگی و اجتماعی است. امروزه زنان ما برای تثبیت موقعیت خود در جامعه، تلاش مضاعفی را شروع کرده‌اند. معمولا به زنان به دلایل محدودیت‌هایی چون بارداری، زایمان و غیره نقش‌های اجتماعی بالایی داده نمی‌شود و آن وقت این زن برای به دست آوردن هویت زن بودن خود دست به تلاش مضاعفی می‌زند اما از سوی دیگر با انتظاراتی که خانواده از وی دارد روبه‌رو است. این مسئولیت زیاد باعث مشکلات و تعارضاتی برای زنان ما شده است. بعد از ازدواج : اگر زنان ما بتوانند تعادلی را بین نقش‌های درون خانواده و نقش‌های اجتماعی خود برقرار کنند، به سمت سلامت روانی بیشتری حرکت می‌کنند. راهکارهای کمک به این تعادل شامل : 1- تغییر نگرش مردان نسبت به نقش های زنان ، اگر مردان در رسیدن به اهداف همسرانشان همکاری لازم را داشته باشند و از اداره منزل گرفته تا نگهداری فرزند شرکت کنند 2- مسئولین جامعه به توانمندی‌های زنان به‌رغم محدودیت‌های خاص زنان واقف باشند و با واگذاری مسئولیت‌های مدیریتی یا اداری به زنان، آنها را هم رده مردان تلقی کنند

3. دوران نوزادی و کودکی تبعیض جنسی در مراقبت کودکان در جوامعی که برای پسران نسبت به دختران بیشتر ارزش قائل می شوند، پسران مراقبت های پیشگیرانه بیشتری دریافت می کنند و زمان بیشتری برای مراقبت از ایشان بهنگام بیماری صرف می شود. در برخی از جوامع، دختران غذای کمتری در مقایسه با پسران دریافت می کنند و ارزش تغذیه ایِ غذایی که می خورند کمتر از پسران است (Ravindran, 1986) كه خود منجر به سوء تغذیه و رشد جسمانی ناکامل ایشان می شود. ترجیح جنسی و سقط عمدی در کشورهایی که خانواده ها در مورد فرزند پسر ترجیح قائل می شوند، شواهدی مبنی بر سقط جنین انتخابی در مورد جنین مؤنث که جنسیت آن توسط اولتراساند و مایع آمنیوسنتز مشخص می شود ختنه Genital mutilation هر ساله تخمین زده می شود که در جهان رقمی بالغ بر 2 میلیون دختر جوان مورد عمل ختنه قرار میگیرند، غالباً در شرایط غیراستریل انجام می شود که می تواند منجر به مرگ، دردهای شدید، عفونت های مکرر مجاری ادرار، شوک و اندوه روانی trauma ، رابطه جنسی درد آلود، و مشکلات بعدی حین زایمان شود

4. دوران نوجوانی • بلوغ: هر چند زنان واقع در سنین 10 تا 19 سالگی عموماً از سلامتی برخوردارند، بلوغ با گذار از خردسالی به بزرگسالی ، قاعدگی و سندرم پیش از قاعدگی می تواند سلامت روانی جسمی و هویتی آنها را دگرکون سازد • حاملگی در سنین پایین • نسبت زنانی که در سالهای نوجوانی زایمان می کنند بین 10 تا 50 درصد در نوسان است. حاملگی در سنین پایین بویژه در جوامع سنتی (غالباً روستایی) که ازدواج در سنین پایین بهنجار تلقی می شود، رایج است، اما بطور فزاینده ای در میان نوجوانانی که ازدواج نکرده اند نیز در حال گسترش است، حاملگی در سنین پایین می تواند تأثیرات سوئی بر فرصتهای اجتماعی و اقتصادی دختران باقی گذارد. دختران نوجوان از نظر جسمانی آمادگی لازم برای زایمان را ندارند چرا که رشد خطی ایشان تا سن 18 سالگی کامل نمی شود و مجرای زایمان به اندازه ی کامل خویش تا دو – سه سال پس از آن نیز نمی رسد • احتمال مرگ و میر مادران و مرگ و میر نوزادان در مورد مادران نوجوان حداقل 20 درصد بیشتر از زنان واقع در سنین دهه بیست زندگی است. خطراتی که متوجه زنان واقع در زیر سن 16 سالگی است تا چند برابر افزایش می یابد. علی رغم شدت خطر، بسیاری از نوجوانان که ازدواج نکرده اند از معلومات و نیز خدمات پیشگیری از بارداری نیز برخوردار نیستند. • سقط های غیرایمن • بسیاری از نوجوانان غیرمتأهل در جستجوی سقط برمی آیند- چه اینکار قانونی باشد یا نباشد- تا از طرد شدن از مدرسه یا محکوم شدن توسط اجتماع پیشگیری نمایند و از آنجا که ایشان در پی سقط های پنهانی برمی آیند و این عمل با تأخیر در موردشان صورت می گیرد در نتیجه، سقط های بعمل آمده با مخاطرات، مشکلات بهداشتی و دشواری های ( complications) بیشتری همراه می شود.

5. دوران نوجوانی • بیماری های مقاربتی STD و ایدز • بیماری های مقاربتی بسرعت در میان زنان جوان رو به گسترش است که غالباً در نتیجه رابطه با مردان مسن تر و در نتیجه ی فحشاء ایجاد می شود. دختران نوجوان از نظر بیولوژیکی بیشتر از زنان مسن تر نسبت به بیماری های مقاربتی آسیب پذیر هستند و نسبت به زنان مسن تر مشکلات بیشتری دارند از نظر اینکه رابطه جنسی را در شرایط ایمن با شرکای جنسی خویش برقرار سازند. شواهد نشان می دهد که در بخشهایی از افریقا ایدز با سرعت بیشتری در میان زنان در حال افزایش است، • سوء تغذیه و کمبود ریز- مغذی ها • نیازهای تغذیه ای دختران در سالهای اولیه نوجوانی در نتیجه ی پدیدار شدن دوره ی "شتاب رشد" growth spurt که همزمان با بلوغ puberty و آغاز عادت ماهیانه Menstruation رخ می دهد، افزایش می یابد. رژیم غذایی نامناسب در طول این دوره می تواند سلامت و رشد جسمانی دختران را به خطر بیاندازد و عواقبی را برای کل عمرشان بهمراه داشته باشد. کم خونی ناشی از فقر آهن بویژه در میان دختران نوجوان رواج دارد. رشد اسکلت در نتیجه شروع عادت ماهیانه به تعویق می افتد و بنابراین از آنجا که لگن خاصره کوچک تر می تواند به طولانی شدن جریان زایمان منجر شود و مانعی برای وضع حمل بحساب آید • افزایش سوء مصرف مواد • استعمال دخانیات با سرعت بیشتری نزد زنان جوان رو به گسترش است. که عوارض مضاعفی را در زنان به دنبال دارد زنان واقع در سنین 30 سالگی که زیاد سیگار می کشند و از وسایل پیشگیری خوراکی استفاده می کنند در معرض خطر بیشتری در زمینه ابتلا به بیماری های قلبی عروقی هستند و زنان بارداری که سیگار می کشند از نظر سقط غیر عمدی، زایمان زودرس و داشتن نوزادانی با وزن کمتر در هنگام زایمان در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

6. دوران باروری reproductive years • بارداری های ناخواسته و سقط جنین • در حدود 20 تا 30 درصد زنان متأهل – یا چیزی در حدود 120 میلیون زن هرچند مایل به حامله شدن نبودند در عین حال از وسایل پیشگیری استفاده نمی کردند در کشورهای در حال توسعه از هر پنج زایمان، یکی، ناخواسته بوده است. در سطح جهانی برآورد شده که بین 40 تا 60 میلیون زن برای خاتمه دادن به بارداری ناخواسته اقدام به سقط جنین عمدی می کنند.و از آنجا که اکثریت سقط ها در شرایط غیر ایمن صورت می گیرد فرایند انجام این کار مخاطرات زیادی از نظر جراحات، صدمات و مرگ و میر برای زنان بهمراه دارد. لازم به ذکر است که مرگ و میر ناشی از سقط جنین، در کشورهایی که سقط از لحاظ قانونی محدود شده است، دسترسی به خدمات تنظیم خانواده و سقط ایمن محدود است و میزان مرگ و میر مادری بطورکلی بالاست، در بیشترین سطح خود قرار دارد. • مشکلات مرتبط با بارداری • سالانه حدود نیم میلیون زن در نتیجه عوارض بارداری می میرند. در کشورهای در حال توسعه بیش از یک چهارم تمامی مرگ و میرهای زنان واقع در سنین تولید مثل مربوط به حاملگی است و عموماً ناشی از خونریزی hemorrhage ، عفونت sepsis ، سقط غیر ایمن unsafe abortion، اختلالات فشار خون hypertensive disorders و زایمان دشوار obstructed labor است. برخی از ناتوانی های جسمی ناشی از حاملگی ، افتادگی مثانه یا رحم genital or bladder prolapse ، آسیب دیدگیها و جراحتهای گردن رحمی cervical lacerations ، کم خونی و ناباروری infertility را شامل می شود. • سوء تغذیه • بیش از 50 درصد زنان باردار در دنیای در حال توسعه به کمبود آهن دچارند (WHO, 1992c). سوء تغذیه جلوی فعالیت و تولید زنان را می گیرد، ابتلا پذیری شان نسبت به عفونت ها را افزایش می دهد، و آسیب پذیری شان را نسبت به ابتلا به بیماری های مرگبار و ناتوان کننده بیشتر می کند.

7. دوران باروری reproductive years بیماری های مقاربتی و ایدز • دلایل آسیب پذیری زنان از نظر ابتلاپذیری به ایدز / HIV: • در جریان رابطه جنسی، سطح مخاطی mucosal surface بیشتری از بدن شان در معرض آلودگی قرار می گیرد • منی semen در مردان حاوی مقدار ویروس HIV متراکم تری نسبت به مایع مهبلی vaginal زنان است. • زنان بیشتر احتمال دارد که مبتلا به بیماریهای مقاربتی ( STD های ) درمان نشده و بدون علامت / نشانه باشند که خود، ابتلاپذیری به ایدز را افزایش می دهد • هنجارهای اجتماعی انفعالی زنان و وابستگی اقتصادی باعث می شود زنان نتواند از شریک جنسی شان توقع وفاداری متقابل و یا استفاده از کاندوم را داشته باشند. • زنان بدلیل خونریزی و حوادث بارداری بیشتر در معرض انتقال خون آلوده قرار می گیرند. • خشونت خانگی: شیوع متفاوت حوالی 30 درصد، آسیب جسمی روانی ، فرار زنان • افسردگی و بیماری های روانی : • مرتبط با باروری( سندرم پیش از قاعدگی ، افسردگی بعد از زایمان ، اضطراب و افسردگی یائسگی) • مرتبط با موقعیت اجتماعی اقتصادی و نقشهای متعدد

8. دوره ی سنی پس از باروری • در سال 2020 در کشورهای در حال توسعه از هر پنج زن یک نفر در سنین 50 سالگی و بالاتر قرار خواهد داشت. • در نتیجه ی شهرنشینی، مهاجرت و تغییر ساختار خانواده، زنان بتدریج بیشتر و بیشتر در ایام سالمندی مورد بی توجهی قرار می گیرند. • تأثیر انباشتی یک عمر محرومیت تغذیه ای nutritional deprivation ، کار پرمخاطره و سنگین، بچه داری مستمر، و عزت نفس پایین، زنان را هم از لحاظ جسمانی و هم از لحاظ روانی شکننده تر و آسیب پذیر می سازد در عین اینکه رها شدگی و بیوه شدن نیز غالباً آنها را دچار فقر می کند. • بیشتر مشکلات زنان پس از سن 45 سالگی را بیماری های مزمن تشکیل می دهد. جراحات، صدمات و عفونت ها هم ( بخصوص سل) در ناتوان شدن زنان در سالهای آخر عمرشان سهم دارند علاوه بر اینکه سوء تغذیه، کم خونی و کاهش قدرت دید هم مزید علت می شود. • افزایش بیماری های قلبی ، سرطانهای پستان و رحم

9. Adolescent girls (10-19 years) • Unintentional injuriesInjuries from road traffic accidents are the leading cause of death among adolescent girls (10–19 years) in high- and middle-income countries. • Mental healthSuicide and mental health disorders contribute significantly to the burden of ill-health and death in all regions. • HIV/AIDSHIV infection is high in virtually all countries that have generalized HIV epidemics. Adolescent girls are at risk of unsafe and often unwanted and forced sexual activity that can lead to HIV/AIDS, other sexually transmitted infections, unwanted pregnancy and unsafe abortion. • Adolescent pregnancyPregnancy-related complications are a leading cause of death among girls aged 15–19 years in developing countries; unsafe abortion – provided by unskilled persons in unhygienic conditions – contributes substantially to these deaths. • Substance useAdolescent girls are increasingly using tobacco and alcohol, which risks compromising their health, including in later life, as do poor diet and physical inactivity. For instance, there is evidence that tobacco advertising is increasingly targeting young girls and women.

10. نشانگان پيش از قاعدگي ( PMS  ) : اين نشانگان مربوط به كمبود خفيف در هورمون ها و بهم خوردن توازن هورمون هاي استروژن و پروژسترون است كه با علائم خلق منفي ، رفتارهاي كنترل نشده ، ناراحتيهاي جسمي از حدود ده روز قبل از قاعدگي تا پايان اين دوره مشخص مي شود • در صورت شديد بودن، درما ن آن لازم و ضروري است . زنان عليرغم استرس در اين دوره و تغييرات خلقي معمولاً به خوبي مي توانند عهده دار وظايف محوله باشند ، اما اين دليلي براي توجه ديگران به نيازهاي ويژه آنان در اين دوره نمي شود . • باروري : نقطه تمايز زنان از مردان دوره حاملگي يكي از دوره هاي بحراني زندگي زنان است كه زنان معمولاًً به خوبي با فشارهاي رواني و جسمي ناشي از كنار مي آيند . • مهمترين مشكلات رواني در حدود يك سال بعد از زايمان به شرح ذيل است : • ü      غمگيني پس از زايمان • ü      سايكوز پس از زايمان • ü      افسردگي پي از زايمان • توجه به درمان و مراقبت در اين بيماريها خصوصاً افسردگي پس از زايمان هم به لحاظ تاثير بر زنان و هم به لحاظ تاثير بر زندگي زناشويي و مراقبت از كودكان و پيشگيري از مسامحه و كودك آزاري اهميت دارد . • سقط جنين : علاوه بر عوارض جسمي كه زنان را تهديد مي كند كه گاه منجر به مرگ و يا عوارض دراز مدت مي شود ، از نظر فرايند روانشناختي يك فقدان محسوب مي شود كه واكنش هاي انكار ، شوك ، افسردگي ، احساس تهي بودن ، عصبانيت ، از دست دادن اعتماد به نفس مشغوليت ذهني با عدم حاملگي مجدد از جمله آن ها ست .علاوه بر مراقبت هاي جسمي و رواني معمول حمايت هاي عاطفي خصوصاً از طرف همسران مي تواند در گذراندن اين دوران بسيار موثر باشد . • يائسگي :علائم اين دوره هم تحت تاثير تغييرات هورموني و در راس آن ها كمبود استروژن است و هم تحت تاثير عوامل اجتماعي و فرهنگي كه مهمترين عوامل اجتماعي موثر بر آن عبارتند از شروع بيماريهاي حاد يا مزمن در زن يا همسر يا بستگان نزديك ، مرگ همسر، خارج شدن فرزندان از خانه كه با علائم افسردگي و تحت عنوان " سندرم آشيانه خالي "خود را نشان مي دهد . • بازنشستگي زن يا همسر ، مراقبت از نوه ها در كنار اين عوامل منفي لازم است كه به عوامل مثبتي مثل مجال و فرصت براي پرداختن به سفر و سرگرمي هاي مورد علاقه هم اشاره كرد .

11. Reproductive age (15-44 years) • HIV/AIDS For women in their reproductive years (15–44), HIV/AIDS is the leading cause of death and disease worldwide, while unsafe sex is the main risk factor in developing countries. Biological factors, lack of access to information and health services, economic vulnerability and unequal power in sexual relations expose young women particularly to HIV infection. • Maternal healthEvery year, 99% of some half a million maternal deaths occur in developing countries. Despite the increase in contraceptive use over the past 30 years, significant unmet needs remain in all regions. For example, in sub-Saharan Africa, one in four women who wish to delay or stop childbearing does not use any family planning method. • Cervical cancerCervical cancer is the second most common type of cancer among women, with virtually all cases linked to genital infection with the human papillomavirus (HPV). Almost 80% of cases today and an even higher proportion of deaths from cervical cancer occur in low-income countries, where access to cervical cancer screening and treatment virtually does not exist. • ViolenceViolence against women is widespread around the world. Women who have been physically or sexually abused have higher rates of mental ill-health, unintended pregnancies, abortions and miscarriages than non-abused women. Most violence against women is perpetrated by an intimate male partner. Increasingly in many conflicts sexual violence is also used as a tactic of war. • Depression and suicideWomen are more susceptible to depression and anxiety than men. An estimated 73 million adult women worldwide suffer a major depressive episode each year. Mental disorders following childbirth, including depression, are estimated to affect about 13% of women within a year of delivery. Suicide is the seventh top cause of death globally for women aged 20-59 years.

12. Older women (60 years and over) • Because they tend to live longer than men, women represent a growing proportion of all older people. • Many of the health problems faced by women in older age are the result of risk factors that arise in their adolescence and adulthood, such as smoking, sedentary lifestyles and unhealthy diets. • Cardiovascular disease: heart attacks and strokesWomen often show different symptoms from men, which contributes to under diagnosis of heart disease in women. • Women also tend to develop heart disease later in life than men. Tobacco is implicated in nearly 10% of cardiovascular disease in women. • Breast, lung and colon cancerCancers of the breast, lung and colon are among the top ten causes of death of older women globally. The incidence (new cases) of breast cancer is much higher in high-income countries compared to low- and middle-income countries, but mortality is similar. This is due to the availability of better treatment in the high-income countries.

13. وضعیت زنان •  در جوامع زیادی در سراسر دنیا ، زنان به خودشان تعلق ندارند ، آنها جزئی از دارایی دیگران در سراسر دوران زندگیشان به شمار می روند. رفاه جسمی و سلامتی آنها، امنیت وتمامیت جسم آنها ، اغلب تحت کنترل آنها نیست. • اطلاعات WHO نشان می دهد که در افغانستان و سیرالئون احتمال مرگ مادر درطی زایمان 1 به 7 است (1 نفر در هر7 زایمان ) ودر USA ، 1به 3418 و در سوئیس ونروژ 1 به 7300 است . • هرسال 15 درصد زنان حامله با یک عارضه ی تهدید کننده حیات روبرو می شوند وبیش از 500000 (که99 در صد از آنها متعلق به کشورهای در حال توسعه اند) می میرند. • حدود 130 ملیون دختر و زن ، اکثرا در صحرای آفریقا ،درمعرض ختنه زنانه (FGC) قرار می گیرند • در سراسر جهان ، خانه و جامعه مکانهایی امنی برای 1 میلیون دختروزن نمی باشد. • حداقل 1 زن از هر سه زن ، مورد سوء رفتار فیزیکی یا جنسی قرار می گیرد که اغلب موارد توسط یک خویشاوند یا فرد آشناست و این عمل تکرار هم می شود. براساس برآورد جهانی موربدیتی و مورتالیتی ناشی از خشونت در زنان سنین باروری با موربدیتی و مورتالیتی سرطان برابری می کند. • حدود 3/1 میلیارد نفر در سراسر جهان در فقر به سر می برند که 70% شان زن هستند. زنان حدود دو سوم کل ساعت کاری دنیا را کار میکنند. سرمایه زنان کمتر از1%کل سرمایه جهان است . دربعضی جوامع ،قوانین به زنان اجازه داشتن ملک را نمی دهد ،آنها از گرفتن وام واعتبار مالی منع می شوند یا امکان داشتن حق ارث یا خانه از خودشان را ندارند و نمی توانند سرمایه گذاری کنند • زنان، از حدود 876 میلیون بزرگسال سراسر جهان را تشکیل می دهند که قادر به خواندن و نوشتن نیستند و دختران حدود 60% از 77 میلیون کودک سراسر جهان هستندکه به دبستان نمی روند