RADYASYONDAN KORUNMANIN AMACI VE TARİHÇESİ

1. RADYASYONDAN KORUNMANIN AMACI VE TARİHÇESİ AYŞE KARAHANÇER

2. RADYASYON NEDİR? • Kararsız çekirdekler enerji vererek kararlı hale geçerler. • Parçacık veya elektromanyetik dalga olarak yayınlanan bu enerjiye RADYASYON denir. • Kararsız durumdaki atom veya çekirdeklerin fazla enerjilerini parçacık veya elektromanyetik dalga olarak yayınlayarak gidermeleri olayına RADYOAKTİVİTE, bu çekirdeklere ise RADYOAKTİF ÇEKİRDEKLER denir. • Doğal ve yapay olmak üzere çok sayıda radyoaktif madde bulunmaktadır.

3. Madde ile etkileşmesine göre radyasyon; İYONLAŞTIRICI RADYASYON İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYON

4. İYONİZE (GİRİCİ) RADYASYON • İnsanlar bugün iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlara maruz kalmaktadır. • İyonlaştırıcı radyasyon olarak; • Alfa Işınları α • Beta Işınları β • X ve Gamma Işınları γ • Nötronlar n Bu radyasyonlar, X-ışınları hariç, atom çekirdeğinden çıkmakta ve bundan dolayı bunlara nükleer radyasyonlar denilmektedir.

5. İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYON • Radyo dalgaları • Mikrodalgalar • Kızılötesi dalgalar • Görülebilir ışık

6. Radyasyondan korunmanın amacı ... • İyonlaştırıcı radyasyonların zararlı etkilerine karşı kişilerin ve çevrenin riskinin en düşük seviyede tutulmasını sağlamaktır.

7. Hasar • Işınlanan gruplarda vaya gelecek kuşaklarda ortaya çıkması olası hasarların toplamıdır. • Radyasyon İçeren Her Türlü Uygulamada"RİSKE KARŞI KAZANÇ" Değerlendirmesi Yapılmalıdır. • YETERLİ FAYDA ELDE ETMEK UYGULAMALARDAKİ TEMEL PRENSİPTİR.

8. İyonlaştırıcı Radyasyonun Biyolojik Etkileri • Radyasyondan Korunma İçin Biyolojik Olayların Değerlendirilmesi • DNA 'nın radyasyondan etkilenme süreci saniyenin çok küçük bir diliminde gerçekleşeceği gibi bu süreç yıllar da alabilir. • Etkileme Mekanizmaları • Doğrudan etkileme • İyonlaştırıcı radyasyonun DNA ile doğrudan etkleşmesi sonucunda ortaya çıkan DNA hasarı • Dolaylı Etkileme • Su moleküllerinin iyonizasyonu sonucunda oluşan serbest radikallerin hücre molekülleri ile etkileşimi nedeniyle ortaya çıkan hasar  

9. Radyasyonun sağlık etkileri dozun büyüklüğüne ve vücudun ışınlanan bölgelerinin özelliklerine göre değişik zamanlarda ve farklı tiplerde ortaya çıkabilir. • Radyasyonun etkileri deterministik etkiler ve stokastik etkiler olarak sınıflandırılır. • Deterministik Etkiler: ölüm, cilt yanıkları, katarakt, kısırlık • Stokastik Etkiler :kanser, genetik etkiler

10. Radyasyondan Korunma Yöntemleri • Dış radyasyondan korunmak • İç radyasyondan korunmak

11. Dış radyasyondan korunma Dış radyasyon tehlikelerine korunma yöntemlerinde ,vücut dışında bulunan radyasyon kaynaklarından alınan radyasyon dozlarının, temel radyasyon korunması standartlarıyla öngörülen standartlar içinde tutulmaları için zaman, zırhlama ve uzaklık olmak üzere üç fiziksel koruma yönteminden yararlanılır.

12. MESAFE : Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazlarla çalışırken mümkün olduğunca uzakta durmak gerekmektedir. • ZAMAN : Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazların yanında, çalışma esnasında gerekenden fazla sürede kalmamak • ZIRHLAMA : Radyoaktif madde veya radyasyon yayınlayan cihazlar ile çalışırken radyasyon kaynağı ile çalışılacak yer arasına radyasyonu tamamen durdurabilecek veya şiddetini azaltacak nitelikte bir engelin konmasıdır.

13. İÇ RADYASYONDAN KORUNMA • İç ışınlanma, radyoaktif partiküllerin gıda yolu ile, solunum, yara ve kesiklerden vücut içerisindeki belirli doku ve organlara yerleşerek etrafına ışıma yapmasıdır. • İç ışınlanmanın oluşumunu engellemek için açık radyoaktif maddelerle çalışılırken uyulması gereken kurallara titizlikle dikkat etmek gerekmektedir.

14. TARİHÇESİ • X-Işınlarının Bulunuşu ve Tarihçesi : • Günümüz görüntüleme yöntemlerinin temelini oluşturan ve tıp biliminde yeni bir çağ açan X ışınları 1895 yılında Alman Fizik Profesörü Wilhelm Conrad Röntgen tarafından keşfedilmiştir.

16. • O tarihte Röntgen bir Crookes tüpünü indüksiyon bobinine bağlayarak tüpten yüksek gerilimli elektrik akımı geçirdiğinden tüpten oldukça uzakta durmakta olan cam bir kavanoz içindeki baryumlu pilatin siyanür kristallerinde bir takım pırıltıların olduğunu gözlemiş. Bu tür pırıltılara neden olan ışınlara o ana kadar bilinmemesinden dolayı X-ışınları adını vermiştir.

17. • Tüpten yüksek gerilimli akım geçirildiğinde karşısındaki ekranda parıldamalar oluşturan ışınların değişik cisimleri farklı derecelerde geçebildiği kurşun plakalar tarafından ise tutulduğunu gözleyen Röntgen, eliyle tuttuğu kurşun levhanın ekrandaki gölgesini incelerken kendi parmak kemiklerinin gölgelerini de fark etti. • • Bu olay üzerine içinde fotoğraf plağı bulunan bir kasetin üzerine karısının elini yerleştirerek parmak kemiklerinin ve yüzüğünün görüntüsünü elde etmiştir.

20. X-ışınlarıyla ilgili ülkemizde ilk uygulamalar tıp dışı kişiler tarafından gerçekleştirilmiştir. • Ülkemizde X –ışınlarını ilk üreten kişinin Galatasaray lisesi fizik ve matematik öğretmeni Mösye İzuar olduğu bildirilmektedir.

21. Ülkemizde X –ışınlarının tıp kökenli kişilerle kullanılması ise 1896 yılına dayanmaktadır. O zamanların tıp fakültesi olan Mülkiyeyi Tıbbiye (Askeri Tıp Mektebi) mektebinden yeni mezun olmuş bir doktor olan Yüzbaşı Esat Fevzi asistanı olduğu fizik bölümünde Crookes, tüpünü kullanarak arkadaşlarıyla birlikte gerçekleştirdiği deneylerle ilk radyografileri elde etmişlerdir.

22. • Dr. Esat Fevzi’nin bu çalışmaları askeri tıbbiyede büyük destek görmüş ve kendisi Osmanlı-Yunan savaşında görevlendirilmiş dünya tıp tarihinde ilk kez ateşli silah yaralanmasına maruz kalmış yaralı askerlerdeki kurşunlar çekilen radyografiler ile tespit edilmiştir. • •Ülkemizde ilk özel röntgen laboratuarı Musevi asıllı olan Englender tarafından 1905 yılında İstanbul Beyoğlu‘nda açılmıştır.

23. Dinlediğiniz için teşekkür ederim...