Oś 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH

1. Oś 2: POPRAWA ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OBSZARÓW WIEJSKICH PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY

2. 9 pakietów rolnośrodowiskowych 1.Rolnictwo Zrównoważone . 1.Rolnictwo Zrównoważone . 1.Rolnictwo Zrównoważone . 3.Ekstensywne trwałe użytki zielone 2. Rolnictwo ekologiczne . 4.Ochrona cennych siedlisk Przyrodniczych 6. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych 7.Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich . Poza / na obszarach Natura 200 5.Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych 8.Ochrona gleb i wód . 9.Strefy buforowe . 9.Strefy buforowe .

3. Zasady łączenia pakietów rolnośrodowiskowychnie 1 i 2 lub nie 2 i 7 3 i 4 nie może być realizowane na tej samej powierzchni w gospodarstwie 1.Rolnictwo zrównoważone 3.Ekstensywne trwałe użytki zielone 2. Rolnictwo ekologiczne 5.Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych 6. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych 4.Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych 7. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich 9.Strefy buforowe 8.Ochrona gleb i wód

4. 1.Rolnictwo Zrównoważone . • Charakterystyka pakietów, wymogi Rolnictwo zrównoważone Wariant 1.1. Zrównoważony system gospodarowania Pakiet = wariant = zobowiązanie WARUNEK: Płatność rolnośrodowiskowa może być przyznana, jeżeli pakiet ten jest realizowany na wszystkich działkach rolnych lub ich częściach w gospodarstwie rolnym Płatność przyznawana TYLKO do gruntów ornych [1] Tylko w przypadkach mających uzasadnienie środowiskowe, po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym.

5. Charakterystyka pakietów, wymogi Rolnictwo zrównoważone • Wymogi: • przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin w płodozmianie, stosując co najmniej trzy gatunki roślin, każdy z innej z następujących grup roślin: zboża, motylkowate, okopowe, oleiste (przemysłowe), trawy na gruntach ornych (także ich mieszanki z motylkowatymi), pozostałe*; • opracowanieco rokuplanu nawozowego, opartego na bilansie azotu oraz aktualnej chemicznej analizie gleby, z określeniem zawartości P, K, Mg oraz potrzeb wapnowania gleby, oraz przestrzeganie tego planu; W „starym” PR: - min. 3 gatunki roślin w zmianowaniu; dany gatunek nie może być uprawia na tym samym polu nie dłużej niż 2 lata - udział z w strukturze zasiewów nie więcej niż 66% obszaru gruntów ornych

6. Charakterystyka pakietów, wymogi Rolnictwo zrównoważone • koszenie lub wypasanie na trwałych użytkach zielonych w terminie określonym w planie działalności rolnośrodowiskowej; • maksymalna dawka azotu (pochodzącego z nawozów naturalnych, kompostów i nawozów mineralnych) na gruntach ornych nie powinna przekraczać 150 kg N/ha, a na trwałych użytkach zielonych 120 kg N/ha; • niestosowanie osadów ściekowych.

7. Charakterystyka pakietów, wymogi 2. Rolnictwo ekologiczne . Rolnictwo ekologiczne Pakiet = 12 wariantów WARUNEK: prowadzenie produkcji rolnej zgodnie z przepisami Unii Europejskiej oraz krajowymi regulującymi kwestie rolnictwa ekologicznego w szczególności w zakresie uprawy roślin PŁATNOŚĆ PRZYZNAWANA do działek rolnych lub ich części użytkowanych jako: grunty orne, trwałe użytki zielone, oraz sady Drzewa pochodzące z materiału szkółkarskiego musza spełniaćwymagania określone przepisach w sprawie szczegółowych wymagańdotyczących wytwarzania oraz jakości materiału siewnego!!!

8. Charakterystyka pakietów, wymogi Rolnictwo ekologiczne Nowe warianty, inne płatności, nowe wymogi • Wymóg wspólny:przeznaczenie plonu na produkcję pasz ekologicznych, do bezpośredniego skarmiania, przekazanie do innych gospodarstw lub inne wykorzystanie, w tym kompostowanie. • Wymogi do wariantów: • TUZ (wariant 2.3 i 2.4) koszenie lub wypasanie w terminie określonym w planie działalności rolnośrodowiskowej oraz usunięcie lub złożenie w stogi ściętej biomasy w terminie 2 tygodni po pokosie, a w uzasadnionych przypadkach w dłuższym terminie, niezwłocznie po ustaniu przyczyn uzasadniających nieprzestrzeganie tego wymogu; • Uprawy sadownicze i jagodowe (wariant 2.8-2.12) wykonywanie na plantacji zabiegów uprawowych i pielęgnacyjnych oraz przeznaczenie uzyskanego plonu na bezpośrednie spożycie, do przetwórstwa lub na paszę. Lista roślin – załącznik do rozporządzenia

9. Charakterystyka pakietów, wymogi Rolnictwo ekologiczne Załącznik do wniosku kopia zgłoszenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898 oraz z 2007 r. Nr 80, poz. 541 i Nr 147, poz. 1033) do upoważnionej jednostki certyfikującej – w przypadku realizacji pakietu, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 2 – rola jedynie INFORMACYJNA dla beneficjenta

10. Pakiety przyrodnicze Nr pakietu Nazwa pakietu Nr wariantu Nazwa wariantu Płatność 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone 3.1 Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach 500 zł/ha Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 1 200zł/ha (1370 zł/ha) 4 / 5 Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych Mechowiska 550-1200 zł/ha (550-1390 zł/ha) Szuwary wielkoturzycowe Łąki trzęślicowe i selernicowe Murawy ciepłolubne Półnaturalne łąki wilgotne Półnaturalne łąki siedlisk świeżych Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Słonorośla Użytki przyrodnicze 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8

11. Pakiety przyrodniczePakiet 3. EKSTENSYWNE TRWAŁE UŻYTKI ZIELONE Cel: utrzymanie zrównoważonej przyrodniczo gospodarki łąkowo-pastwiskowej 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach (degresywność, 500 PLN/ha/rok 3.Ekstensywne trwałe użytki zielone

12. Pakiet ekstensywne trwałe użytki zieloneWariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach Użytkowanie - łąkowe, pastwiskowe lub kośno-pastwiskowe Zagrożenia: - intensyfikacja - zmiana formy użytkowania płatność 500 PLN /ha/rok

13. Wariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach Wariant może być wdrażany na gruntach użytkowanych jako trwałe łąki lub pastwiska. Obszar objęty wariantem może być użytkowany jako łąka, pastwisko lub użytkowaniem kośno-pastwiskowym. • Wymogi wariantu 3.1.: • koszenie w terminie 1 czerwca do 30 września; • nie więcej niż dwa pokosy w roku; • obowiązek pozostawienia 5-10% działki rolnej nieskoszonej (inny fragment co roku) - wysokość koszenia 5 – 15 cm; • zakaz koszenia okrężnego od zewnątrz do środka działki; • obowiązek usunięcia lub złożenia w stogi ściętej biomasy w terminie nie dłuższym niż 2 tygodnie (z wyjątkiem uzasadnionych przypadków) po pokosie; • maksymalna obsada zwierząt - użytkowanie kośne: 1 DJP/ha, użytkowanie kośno- pastwiskowe: do 0,3 DJP/ha, użytkowanie pastwiskowe: 0,5 - 1,0 DJP/ha); maksymalne obciążenie pastwiska do 10 DJP/ha (5t/ha);

14. Wariant 3.1. Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach • sezon pastwiskowy - od 1 maja do 15 października na obszarach poniżej 300 m n.p.m. lub od 20 maja do 1 października na obszarach powyżej 300m n.p.m.; • dopuszcza się wykaszanie niedojadów wyłącznie w okresie sierpień – wrzesień; dopuszczalne jest wypasanie przez cały rok koników polskich i koni huculskich; • termin rozpoczęcia wypasu na terenach zalewowych nie wcześniej niż dwa tygodnie po ustąpieniu wód. • zakaz stosowania środków ochrony roślin z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym; • zakaz stosowania ścieków i osadów ściekowych; • zakaz budowania nowych systemów melioracyjnych (z wyjątkiem urządzeń mających na celu podwyższenie poziomu wód) i rozbudowy istniejących systemów melioracyjnych będących w zasięgu kompetencyjnym beneficjenta; nie dotyczy bieżącej konserwacji; • zakaz przeorywania, wałowania, stosowania podsiewu; • dopuszcza się wapnowanie i ograniczone nawożenie azotem (do 60 kg/ha/rok), z wyłączeniem obszarów nawożonych przez namuły rzeczne. • Możliwa jest zmiana użytkowania w trakcie trwania zobowiązania rolnośrodowiskowego.

17. Pakiety przyrodnicze Nr pakietu Nazwa pakietu Nr wariantu Nazwa wariantu Płatność 3 Ekstensywne trwałe użytki zielone 3.1 Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach 500 zł/ha Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 1 200zł/ha (1370 zł/ha) 4 / 5 Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych Mechowiska 550-1200 zł/ha (550-1390 zł/ha) Szuwary wielkoturzycowe Łąki trzęślicowe i selernicowe Murawy ciepłolubne Półnaturalne łąki wilgotne Półnaturalne łąki siedlisk świeżych Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Słonorośla Użytki przyrodnicze 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8

18. Ekstensywne użytkowanie bogactwo gatunków roślin i zwierząt Fot. M.Sielezniew Fot. M.Sielezniew Fot. G.Leśniewski Fot. M.Szewczyk Fot. D.Krupiński Fot. D.Krupiński

19. Czego dotyczą wymogi pakietów przyrodniczych opóźniony termin pierwszegopokosu podwyższona wysokość koszenia zakaz koszenia od zewnatrz do środka łąki, preferowane koszenie od środka na zewnątrz obowiązek usunięcia lub złożenia w stogi skoszonego siana do 2 tygodni po pokosie pozostawienie niewielkich fragmentów nieskoszonej łąki brak nawożenia lub jego ograniczenie ograniczona obsada zwierząt na pastwisku

20. Zakazy w pakietach przyrodniczych zakazuje się: • przeorywania; • wałowania; • włókowania w okresie od 1 kwietnia do 1 września; • stosowania ścieków i osadów ściekowych; • stosowania podsiewu; • stosowania pestycydów; • budowania nowych systemów melioracyjnych (z wyjątkiem urządzeń mających na celu podwyższenie poziomu wód) i rozbudowy istniejących systemów melioracyjnych będących w zasięgu kompetencyjnym beneficjenta; nie dotyczy bieżącej konserwacji;

21. Pakiet ekstensywne trwałe użytki zielone4/5. Ochrona siedlisk lęgowych ptaków Płatność 1200-1370 PLN / ha

22. CELE REALIZACJI WARIANTU „OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH PTAKÓW” Jednym z celów programu rolnośrodowiskowego na lata 2007-2013 jest „przywracanie walorów lub utrzymanie stanu cennych siedlisk użytkowanych rolniczo oraz zachowanie różnorodności biologicznej na obszarach wiejskich” Cele pakietu ptasiego: ochrona siedlisk lęgowych rzadkich lub zmniejszających swoją liczebność gatunków ptaków, w tym wymienionych w załączniku 1 Dyrektywy Ptasiej, zakładających swoje gniazda na ziemi lub w roślinności zielnej na łąkach i pastwiskach, przed niekorzystnymi zmianami w użytkowaniu rolniczym tj. intensyfikacją lub porzuceniem. Art. 4 ust. 2 Dyrektywy Ptasiej „Państwa członkowskie podejmą podobne działania w odniesieniu do regularnie występujących gatunków wędrownych ptaków, które nie są wymienione w załączniku 1 (…) W tym celu państwa członkowskie zwrócą szczególną uwagę na ochronę obszarów podmokłych..”

23. GŁÓWNIE ZAGROŻENIA POPULACJI PTAKÓW GNIAZDUJĄCYCH NA TUZ Zmiany hydrologiczne: obniżenie poziomu wód gruntowych i powierzchniowych, utrata siedlisk w wyniku zmian reżimu hydrologicznego rzek, melioracje i udrażnianie starych systemów melioracyjnych, osuszanie nadmorskich łąk i śródpolnych zbiorników. Zmiany w użytkowaniu rolniczym: zaniechanie użytkowania rolniczego, zmiany obsady zwierząt lub sposobu wypasu, intensyfikacja użytkowania łąkowego tj. przyśpieszenie pokosu, wyrównanie powierzchni terenu, nawożenia i podsiewanie, przekształcenie użytków zielonych w grunty orne, mechanizacja rolnictwa. Bezpośrednia presja człowieka: kłusownictwo, niepokojenie i niszczenie lęgów przez turystów, nadmierny ruch drogowy w pobliżu lęgowisk, dzika eksploatacja kruszyw z terenów nadrzecznych, dzika zabudowa użytków zielonych.

24. GŁÓWNIE ZAGROŻENIA POPULACJI PTAKÓW GNIAZDUJĄCYCH NA TUZ Drapieżnictwo i baza pokarmowa: nadmierna presja drapieżników czworonożnych (lis, jenot, kot domowy, norka amerykańska) i skrzydlatych (kruk, wrona siwa, sroka) niszczących lęgi, redukcja bazy pokarmowej. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym: utrata siedlisk w wyniku ograniczenia powierzchni łąk i pastwisk kosztem innych form zagospodarowania przestrzennego, deniwelacja powierzchni dolin rzecznych.

25. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH błotniak łąkowy (Cirus pygargus) - gatunek gniazdujący na ziemi wśród roślinności torfowiskowej, - utrata siedlisk lęgowych na skutek zaniechania lub intensyfikacji użytkowania rolniczego, - gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, - 13,4 % populacji UE w Polsce, - 1300 – 1500 par, - spadek populacji lęgowej na tradycyjnych, największych lęgowiskach . Fot. Rafał Siek

26. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH derkacz (Crex crex) - gniazdo na ziemi na trwałych użytkach zielonych, - zagrożony na skutek mechanizacji i intensyfikacji użytkowania TUZ, - gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze Zagrożonych Gatunków (IUCN 2006), jako niższego ryzyka (NT), - 28,6 % populacji UE w Polsce, - 37000 – 43000 odzywających się samców, - gatunek obecnie dość liczny, jednak w krótkim czasie można się spodziewać znacznego zmniejszenie krajowej populacji na skutek zmian siedliskowych. Fot. Eddie Dunne /Archiwum OTOP

27. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH czajka (Vanellus vanellus) - gniazdo w płytkim zgłębieniu wygrzebanych w ziemi lub murawie, zagrożona na skutek zmian w użytkowaniu rolniczym łąk i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, -12,1 % populacji UE w Polsce, silny spadek liczebności w Europie, w Polsce stabilny trend spadkowy; w roku 2006 o ¼ mniej w stosunku do roku 2000 Fot. Marek Jobda

28. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH biegus zmienny (Calidris alpina schinzii) - gniazdo na ziemi ukryte w kępach roślinności na słonawach, - zagrożony na skutek zaniechania wypasu słonaw, - gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek zgłoszony do Dyrektywy Ptasiej przez Polskę, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako silnie zagrożony wyginięciem (EN), - poniżej 10 par lęgowych, – spadek liczebności w Polsce i w Europie. Fot. Ken Kinsella /Archiwum OTOP

29. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH kszyk (Gallinago gallinago) - składają jaja w dołkach ukrytych w kępach turzyc, - zagrożony na skutek zaniechania wykaszania łąk w dolinach rzecznych, - gatunek nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, -5,8 % populacji UE w Polsce, - spadek liczebności w Europie. Fot. John Carey /Archiwum OTOP

30. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH dubelt (Gallinago media) - gnieżdżą się na ziemi wśród roślinności zielnej, - zagrożony na skutek zaprzestania wykaszania podmokłych łąk turzycowych, - gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze Zagrożonych Gatunków (IUCN 2006), jako niższego ryzyka (NT), - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako narażony na wyginięcie (VU), -27,7 % populacji UE w Polsce, - 700 – 800 samców, - spadek liczebności w Europie. Fot. Rafał Siek

31. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH rycyk (Limosa limosa) - gniazdo umieszczone na ziemi pod osłoną wyższych traw, - zagrożony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji użytkowanie łąk i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, - gatunek wymieniony w Czerwonej Księdze Zagrożonych Gatunków (IUCN 2006), jako niższego ryzyka (NT), - 8,6 % populacji UE w Polsce, - silny spadek liczebności w Polsce i Europie. Fot. Michał Radziszewski

32. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH kulik wielki (Numenius arquata) - gniazdo w kępie turzyc lub na wyniesieniu pośród turzycowisk, - zagrożony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji użytkowanie łąk i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako narażony na wyginięcie (VU), - 650 – 700 par, - spadek liczebności w Europie, - wyraźny trend spadkowy w Polsce w dłuższym okresie czasu. Fot. Rafał Siek

33. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH krwawodziób (Tringa totanus) - gniazdo na ziemi w kępie roślinności, - zagrożony na skutek utraty siedlisk wynikłej z porzucania lub intensyfikacji użytkowanie łąk i pastwisk, - gatunek nie wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, ale w stosunku do którego powinny być podjęte podobne środki ochrony w myśl Art. 4 ust. 2 wspomnianej Dyrektywy, - 2000 – 2500 par, - spadek liczebności w Europie, - spadek liczebności w Polsce. Fot. Ken Kinsella /Archiwum OTOP

34. PRZEGLĄD GATUNKÓW PRIORYTETOWYCH wodniczka (Acrocephalus paludicola) - gniazdo w turzycach, - zagrożony na zaniechania tradycyjnych sposobów wypasu i koszenia, - gatunek wymieniony w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej, - gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, jako narażony na wyginięcie (VU), - 77,7 % populacji UE w Polsce, - 3400 – 3550 samców/ par, - spadek liczebności w Polsce i Europie. Fot. Alexander Kozulin

35. WYMOGI WARIANTU „OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH PTAKÓW” Możliwość użytkowania pastwiskowego, kośnego lub kośno-pastwiskowego. Koszenie: - pierwszy pokos od 1 sierpnia do 30 września, - pozostawienie 5-10 % nieskoszonej powierzchni, - określona wysokość (5-15 cm) i technika pokosu (zakaz od zewnątrz do środka), - usunięcie ściętej biomasy w ciągu 2 tygodni od pokosu. Wypas: - obsada przed 20 lipca do 0,5 DJP/ha; - obsada po 20 lipca od 0,5 DJP/ha do 1 DJP/ha. - ograniczona obsada pastwiska i sezon pastwiskowy.

36. WYMOGI WARIANTU „OCHRONA SIEDLISK LĘGOWYCH PTAKÓW” Inne: - ograniczenia w nawożeniu i stosowaniu środków ochrony roślin, - ograniczenia w budowie i rozbudowie systemów melioracyjnych, - ograniczenia w zabiegach agrotechnicznych. Warunkiem zaklasyfikowania użytków rolnych do wariantu jest wykonanie dokumentacji ornitologicznej przez eksperta, która będzie podstawą do realizacji zadań w danym siedlisku. Płatność 1200-1370 PLN / ha

37. KRYTERIA LĘGOWOŚCI DANEGO GATUNKU PTAKA Kryteria Polskiego Atlasu Ornitologicznego (PAO)

38. KRYTERIA LĘGOWOŚCI DANEGO GATUNKU PTAKA Błotniak łąkowy ≥ bu Derkacz ≥ te Biegus ≥ te Dublet ≥ kt • Rycyk ≥ te • Kulik ≥ te • Krwawodzób ≥ te • Wodniczka ≥ te

39. KRYTERIA KWALIFIKACJI DANEGO TUZ DO „PAKIETU PTASIEGO” Rewir lęgowy powinien być określany w oparciu o kryteria PAO na podstawie min. trzech kontroli terenowych wykonanych w okresie od połowy kwietnia do końca czerwca. Nadbużańskie siedlisko rycyka, krwawodzioba i czajki. Fot. Jarosław Krogulec

40. KRYTERIA KWALIFIKACJI DANEGO TUZ DO „PAKIETU PTASIEGO” Każde stwierdzone gniazdowanie w przypadku błotniaka łąkowego, tokowisko dubelta lub rewir lęgowy w przypadku innych gatunków priorytetowych, wyznaczony na mapie załączonej do dokumentacji ornitologicznej, kwalifikuje do realizacji pakietu na możliwie jednorodnym płacie siedliska nie przekraczającym 10 ha. Nadwiślańskie siedlisko rycyka, krwawodzioba i czajki . Fot. Marek Jobda Błotniak łąkowy. Fot. Rafał Siek

41. ZAKRES EKSPERTYZY ORNITOLOGICZNEJ Zadania stawiane przed ekspertyzą ptasią: - udokumentowanie występowania gatunków kwalifikujących do realizacji pakietu ptasiego, - opis stanu siedliska występowanie ptaków, - szczegółowe zalecenia dotyczące gospodarowania na TUZ. Charakter ekspertyzy: - ekspertyza powinna być rzetelnie wykonana i możliwa do weryfikacji terenowej, - wykonanie ekspertyzy powinno być mało pracochłonne, - ekspertyza powinna być możliwie mało obszerna co przyspieszy jej wykonanie, ułatwi „przyswojenie” zawartości przez rolnika i przyspieszy kontrolę.

42. KOSZTY SPORZĄDZANIA EKSPERTYZY PRZYRODNICZEJ

43. Pakiety przyrodniczePakiet 4./5.OCHRONA CENNYCHSIEDLISK PRZYRODNICZYCH Cel: utrzymanie zrównoważonej przyrodniczo gospodarki łąkowo-pastwiskowej Warianty Mechowiska Szuwary wielkoturzycowe Łąki trzęślicowe i selernicowe Murawy ciepłolubne Półnaturalne łąki wilgotne Półnaturalne łąki siedlisk świeżych Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe Słonorośla Użytki przyrodnicze dokumentacja siedliskowa 4/5 Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych

44. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska listy gatunków identyfikujących wybrano gatunki charakterystyczne dla zespołów, związków, rzędów fitosocjologicznych odpowiadających siedliskom przyrodniczym wyeliminowano gatunki: bardzo rzadkie i ginące, występujące na nielicznych stanowiskach; trudne do rozpoznania; o zbyt szerokim zakresie siedlisk;

45. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska – lista gatunków identyfikującychmechowiska trzcinnik prosty Calamagrostis stricta turzyca siwa Carex canescens (curta) turzyca włosowata Carex capillaris turzyca strunowa Carex chordorrhiza turzyca Davalla Carex davalliana turzyca obła Carex diandra turzyca dwupienna Carex dioica turzyca gwiazdkowata Carex echinata turzyca torfowa Carex heleonastes turzyca Hosta Carex hostiana turzyca nitkowata Carex lasiocarpa turzyca łuszczkowata Carex lepidocarpa turzyca drobnozadziorkowa Carex microglochin turzyca pospolita Carex nigra turzyca pchla Carex pulicaris siedmiopalecznik błotny Comarum palustre kukułka Traunsteinera Dactylorhiza traunsteineri kruszczyk błotny Epipactis palustris wełnianka wąskolistnaEriophorum angustifolius wełnianka delikatna Eriophorum gracile wełnianka szerokolistna Eriophorum latifolium wąkrota zwyczajna Hydrocotyle vulgaris sit alpejski Juncus alpino-articulatis sit członowaty Juncus articulatus sit cienkiJuncus filiformis lipiennik Loesela Liparis loeselii bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata storczyk błotny Orchis palustris dziewięciornik błotny Parnassia palustris gnidosz błotny Pedicularis palustris gnidosz królewski Pedicularis sceptrum-carolinum tłustosz pospolity Pinguicula vulgaris pierwiosnek omączony Primula farinosa jaskier płomiennik Ranunculus flammula gwiazdnica błotna Stellaria palustris niebielistka (swercja) trwała Swertia perennis kosatka kielichowa Tofieldia calyculata świbka błotna Triglochin palustre kozłek całolistny Valeriana simplicifolia przetacznik błotny Veronica scutellata fiołek torfowy Viola epipsila fiołek błotny Viola palustris

46. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska lista gatunków identyfikujących półnaturalne łąki siedlisk świeżych kminek zwyczajny Carum carvi marchew zwyczajna Daucus carota jastrun właściwy Leucanthemum vulgaris biedrzeniec wielki Pimpinella major skalnica ziarenkowata Saxifraga granulata koniczyna drobnogłówkowa Trifolium dubium rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius dzwonek rozpierzchły Campanula patula rzeżusznik Hallera Cardaminopsis halleri chaber ostrołuskowy Centaurea oxylepis chaber perukowy Centaurea pseudophrygia szafran wiosenny Crocus vernus przytulia pospolita Galium mollugo bodziszek łąkowy Geranium pratense mieczyk dachówkowaty Gladiolus imbricatus świerzbnica polna Knautia arvensis pasternak zwyczajny Pastinaca sativa kozibród łąkowy Tragopogon pratensis koniczyna pagórkowa Trifolium montanum konielica łąkowaTrisetum flavescens fiołek trwały Viola saxatilis ssp. decorata fiołek trójbarwny Viola tricolor ssp. subalpina

47. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska warunki wdrożenia na przykładzie - mechowiska a) w obrębie działki rolnośrodowiskowej występują co najmniej 4 gatunki roślin z listy identyfikacyjnych dla mechowisk, przy czym łączna powierzchnia płatów o pow. 1 ara, na których nie występuje żaden z tych gatunków nie przekracza 30% działki rolnośrodowiskowej, b) co najmniej 90% powierzchni jest siedliskiem bagiennym, c) krzewy i drzewa zajmują najwyżej 10% działki rolnośrodowiskowej,

48. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska zasady 1) opis populacji wszystkich występujących gatunków identyfikacyjnych, wg wzoru: częstość występowania na powierzchnicałej działki rolnośrodowiskowej - wg skali Braun – Blanqueta: 5 (dany gatunek pokrywa 75-100% powierzchni), 4 (50-75%), 3 (25-50%),2 (5-25%),1 (gatunek występuje dość licznie, ale przy słabym pokryciu, + (gatunek występuje nielicznie – pojedyncze osobniki) lokalizacja stanowisk gatunku w obrębie działki: a) na całej powierzchni, b) na części powierzchni – lokalizację zaznaczyć schematycznie na mapce; określenie typowych miejsc występowania w obrębie działki (np. w obniżeniach terenu, wzdłuż rowu, pod okapem drzew).

49. Propozycja zakresu dokumentacji siedliska zasady 2) opis terenu, z zaznaczeniem: struktury roślinności – płaska/wykępiona, wysoka/ niska udziału (%) drzew i krzewów, szacunkowej wilgotności siedliska, typu gleb - mineralna/organiczna dotychczasowego użytkowania (wg obserwacji i wywiadu); struktury krajobrazu – ukształtowania terenu, obecność oczek wodnych, rozlewisk bobrowych, kęp zadrzewień i zakrzaczeń itp. obecności i stanu sieci melioracyjnej - rowów melioracyjnych, jazów 3) minimum 3 fotografie roślinności, w tym 2 fotografie runi obejmujące obszar o powierzchni od 10 do 25m2; fotografie mogą być wydrukowane w dobrej jakości z nośników cyfrowych lub załączone w postaci odbitek 10x15 cm.

50. KOSZTY SPORZĄDZANIA EKSPERTYZY PRZYRODNICZEJ