ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ

1. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ Tamamını gözden geçir, duplikasyonlar olabilir Son slaytlarda

2. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Hizmetler, yakın tarihlere kadar önemli bir ekonomik etkinlik olarak görünmüyordu. • Hizmetlerin ikinci derecede bir faaliyet alanı olarak görülmesinde, bu kesimde verimliliğin düşük olduğu biçimindeki geleneksel inancın büyük etkisi vardır. • Bunun da kökenleri Adam Smith'e kadar iner.

3. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Klâsik Ekolün kurucusu olan A.Smith, hizmetleri ekonomide birer kısır faaliyet alanı olarak nitelendirmişti. • Daha sonraları ise hizmet faaliyetlerindeki artışlar, birincil (tarım) ve ikincil (sanayi) sektörlerdeki gelişmelerin dolaylı bir sonucu olarak görülmeye başlandı ve hizmetlere üçüncülsektör adı verildi. • Bu anlamda hizmetlerin ulusal hasıladaki katkısı, ilk iki sektörden arta kalan bir pay ya da "kalıntı“ olarak düşünülüyordu.

4. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Bu görüş, yakın zamanlara kadar etkisini sürdürmüştür. • Bugün bile zaman zaman hizmetlerin emek-yoğun ve verimliliği göreceli düşük endüstriler olduğu düşünülerek, bunların daha çok istihdam yaratıcı etkileri üzerinde durulur. • Ancak günümüzde teknolojide, özellikle bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler hizmetlerle ilgili bu geleneksel düşünceleri hızla değiştirdi.

5. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Böylece, bugün üretime dönük hizmetlerdeki gelişmeler yalnız kalkınmanın bir sonucu biçiminde değil, onun temel ön koşullarından birisi olarak kabul edilmeye başlanmıştır. • Hizmetler kesimi çok geniş bir ekonomik faaliyet alanım kapsar; o nedenle sektörün genel bir tanımını yapmak güçtür. • Bununla birlikte, üretimi ile tüketiminin aynı yerde ve eş anlı olarak gerçekleştirilmesi, diğer bir deyişle hizmeti sağlayan ile bundan yararlanan arasında doğrudan bir ilişki bulunması, hizmetlerin soyut nitelikte olması bazı ortak özelliklerdir.

6. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ Yapılan bir sınıflandırmaya göre hizmetler, teknoloji içeriklerine göre bilgiye dayalı olanlar ve geleneksel hizmetler diye ikiye ayrılır: • Birinci grupta;bankacılık, sigortacılık, bilgi teknolojisi, danışmanlık, müteahhitlik ve teknik hizmetler, reklamcılık ve dağıtım, sağlık, eğitim, kamu hizmetleri, vs. yer alır. • İkinci grubu oluşturanlar ise; ticaret, turizm, taşımacılık, sosyal hizmetler gibi daha basit yöntemler içeren geleneksel faaliyetlerdir.

7. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ Hizmetler, daha ayrıntılı olarak da belli ayırımlar gözetilerek aşağıda belirtilen 4 ana grup altında toplanmıştır; 1. Dağıtım Hizmetleri • Ulaştırma ve depolama hizmetleri • Haberleşme hizmetleri • Toptan ticaret hizmetleri • Perakende ticaret hizmetleri (yeme-içme yerleri hariç)

8. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ 2. Üretici Hizmetleri (mal üretenlere hizmet veren alanlar) • Bankacılık, finansman hizmetleri • Sigorta hizmetleri • Gayri menkul alım ve satımı hizmetleri • Mühendislik ve mimarlık hizmetleri • Muhasebe • Çeşitli ticari hizmetler • Hukuki hizmetler • Konaklama ve otelcilik hizmetleri

9. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ 3.Toplumsal/Kamusal Hizmetler (kişilere topluca sunulan hizmetler) • Sağlık hizmetleri • Hastaneler • Eğitim • Din hizmetleri • Dernek ve vakıflar • Posta hizmetleri • Devlet hizmetleri • Çeşitli mesleki ve sosyal hizmetler

10. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ 4. Kişisel Hizmetler (kişilere özel hizmetler) • Ev hizmetleri • Konaklama hizmetleri • Yeme-içme hizmetleri • Tamir hizmetleri • Yıkama ve kuru temizleme • Berber/kuaför ve güzellik salonları • Eğlence ve tatil hizmetleri • Çeşitli kişisel hizmetler • Sehayat danışmanlığı ve rehberlik.

11. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Bilgi temelli hizmetler daha çok üretime dönüktür. • Bunlar hizmet endüstrilerinde olduğu kadar sanayi ve tarım kesimlerinde de üretimin ayrılmaz bir parçası durumundadır. • Örneğin, stok yönetimi, kalite kontrolü, sekreterlik, pazarlama, muhasebe vb. gibi hizmetler olmadan sanayi üretiminin gerçekleştirilemeyeceği açıktır, istatistikler ABD'de, imalât sanayii istihdamının % 65 - 75‘ inin hizmet faaliyetleri ile ilgili olduğunu göstermektedir.

12. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ • Günümüzde hizmetler alanında gerçekleştirilen devrimin şu iki özelliği dikkat çekicidir: • Birisi, bilgi temelli hizmetlerdeki (genellikle üretime yönelik hizmetler) hızlı genişleme, • diğeri de hizmetlerin artan oranda ticaret edilebilir duruma gelmesidir.

13. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Hizmetler, geleneksel olarak uluslararası ticarete girmeyen faaliyetlere (nontradables) örnek gösterilmiştir. • Nitelikleri gereği, hizmetlerin dış ticarete konu olma özelliğinin fiziki mallar kadar yaygın olmayacağı açıktır. • Çünkü, geniş bir grup hizmet faaliyeti, üretici ile tüketici arasında eş anlı olarak dolaysız bir ilişki kurulmasını gerektirir.

14. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Başka bir deyimle, ticaretin gerçekleşmesi için ya satıcının alıcının ülkesine gitmesi ya da bunun tersi olması gerekir. • Bu konuda ise bazı fiziksel olanaksızlıklar yanında, hükümetlerin yabancı emek veya sermayenin ülkeye girişini kısıtlamak üzere koydukları çok sayıda engel bulunabilir.

15. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Bununla birlikte, bir kısım hizmet türleri üzerindeki ticaret yeni değildir. • Örneğin, taşımacılık, turizm, sigortacılık ve bankacılık gibi hizmetler eskiden beri dış ticaretin kapsamına girmişlerdir. • Yeni olan son 20 – 30 yıldan beri uluslararası hizmet ticaretinde görülen büyük artışlar ve yeni yeni hizmet türlerinin ortaya çıkmasıdır.

16. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Bilgi teknolojisindeki gelişmeler mamul malların üretiminde daha büyük oranda hizmet kullanılması sonucunu doğurmuştur. • Böylece ihraç ve ithal edilen malların kapsamına giren hizmetler büyük ölçüde artmıştır. • Araştırmalar, sanayileşmiş ülkelerde mal ihracatının % 60-80'lik bir payının hizmetlerden (kendi ülkelerinden veya dışarıdan sağladıkları) oluştuğunu gösteriyor.

17. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) 1990 yılı istatistiklerine göre; gelişmiş ülkeler hizmetler sektöründe daha fazla oranda istihdama sahiptir. • Örneğin, bu oran ABD’de % 75.6, Kanada’da % 75.2, Avustralya’da % 74.2, İngiltere’de % 70.6 iken, bu ülkelere göre nispeten daha az gelişmiş ülkelerde hizmet sektöründe daha az istihdam söz konusudur.

18. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Bu oran, İspanya’da % 59.7, Portekiz’de % 53.2, Yunanistan’da % 49.9’dur. Az gelişmiş ülkelerde ise bu rakamlar, örneğin Meksika’da % 29.9 ve Bangladeş’te % 28.3 gibi düzeylerdedir. • Bu istatistiksel veriler hizmetler sektörünün gelişmesinin aynı zamanda ekonomik gelişme ve refah düzeyinin de önemli bir göstergesi olduğunu ortaya koymaktadır

19. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Hizmetlerin uluslararası nitelik kazanmasındaki itici güçlerin başında kuşkusuz ki uluslararası bilgisayar ağlarının yaygınlaşması ve bu ağlar üzerinden uzun mesafeli hizmet ticaretinin yapılabilmesi gelir. • İnternet kanalından bugün çok geniş bir uluslararası bilgi alış verişinin yapılmakta oluşu buna bir örnektir. • Ayrıca internet hizmetlerinin yaygınlaşması elektronik ticaret (e-trade) işlemlerini doğurmuştur

20. DÜNYA HİZMETLER TİCARETİ • Gelecekte hizmetler daha hızlı biçimde artan bir uluslararası nitelik kazanacaktır. • Bunun nedenleri ise haberleşme ve öteki bilgi teknolojilerindeki gelişmeler, hizmet endüstrilerinde artan rekabet ve Hizmetler Ticareti Genel Anlaşması(General Agreement on Trade in Services - GATS)'nın dünya hizmetler ticaretini çok yanlı olarak serbestleştirmeye yönelik çalışmalarıdır.

21. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ GENEL ANLAŞMASI: GATS • Uruguay Görüşmeleri'nde uluslararası hizmet ticaretinin çok yanlı olarak serbestleştirilmesini sağlamak üzere (GATS) anlaşması yapılmış ve hizmetler de mal ticareti gibi DTÖ'nün kapsamına alınmıştır. • Hizmetler ticaretini serbestleştirme konusuna en büyük ilgi duyan ülke ABD idi. • Bunun nedenleri arasında ise çok uluslu ABD şirketlerinin bu yönde baskıda bulunmaları, hizmetlerin ABD ihracatı içinde artan payı, koruyuculuğu savunan çıkar gruplarının siyasal gücünü kırma, serbest ticarete destek verme, vs. gibi faktörlerdir.

22. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ GENEL ANLAŞMASI: GATS • GATS Üyelerinin Yükümlülükleri • En çok kayrılmış ülke kuralı: Üye ülkelerin hizmet ticareti konusunda birbirlerine karşı ayırımcı işlem yapmamalarım sağlamak üzere, sözü geçen kurala göre, GATS anlaşmasını imzalayan bir ülke, başka üye ülkeye ait bir hizmet firmasına sağladığı ticaret serbestisini kayıtsız biçimde tüm üye ülkelerin firmalarına da sağlamak zorundadır.

23. GATS Üyelerinin Yükümlülükleri Piyasaya giriş ve ulusal ayrımcılık yükümlülükleri: Bu alanlardaki yükümlülükler, ancak üye ülkelerin kendilerinin belirleyerek GATS'a sundukları programlann kapsamına koydukları hizmetler için uygulanır. Piyasaya girişle ilgili yükümlülük, tarafların kendilerinin belirleyerek serbestleştirme planlarında yer verdikleri koşulların tüm yabancı hizmet firmalarına aynı şekilde uygulanmasını öngörür. Ulusal ayrımcılık yükümlülüğü ise; üye ülkenin, bir başka üye ülke firmasına, anlaşmaya taraf olmayan ülkelerin firmalarına tanıdığından daha kötü koşullar uygulanamayacağını ifade eder.

24. GATS Üyelerinin Yükümlülükleri c. Taahhüt listeleri:Bu listeler, serbestleştirme sürecinde, halen üye ülkenin yurtiçi hizmet kesimlerine yabancı firmaların girişini kısıtlamak için uyguladığı engelleri ne ölçüde indireceğini veya tümden kaldıracağını belirtirler. Dolayısıyla taahhüt listelerinde yer alan hizmet endüstrilerinin sayısı ve belirledikleri kısıtlamalar bir anlamda serbestleştirmenin de ölçüsünü ifade eder.

25. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ GENEL ANLAŞMASI: GATS • GATS‘ın yanında Uruguay'da imzalanan iki diğer anlaşma da uluslararası hizmet ticaretini serbestleştirme girişimleri bakımından oldukça önemlidir: • Bunlar Ticaretle İlişkili Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPs)ile Ticaretle İlgili Yatırım Önlemleri (TRIMs)anlaşmasıdır. • TRIPs, fikir ve sanat ürünleri üzerindeki mülkiyet haklarının korunması ve taklitçilik ile kopyacılığın önlenmesi amacına yöneliktir. • Bunların sağlanması ise uluslararası mal ticaretinin olduğu kadar hizmet ticaretinin de gelişmesine katkı sağlar.

26. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ GENEL ANLAŞMASI: GATS • TRIMs ise, yabancı sermaye yatırımlarında aranan yerli girdi kullanma ve üretimin belirli oranını ihraç etme gibi zorunlulukların kaldırılmasını kapsar. • Bunların kaldırılması da dünya hizmet ticaretini serbestleştirme çabalarına önemli bir destek sağlar. • Bütün bunların yanında, günümüzde AB, NAFTA ve APEC gibi bölgesel ekonomik birleşme hareketleri de hizmet ticaretinin serbestleştirilmesi yönünde oldukça önemli gelişmeler sağlamışlardır.

27. ULUSLARARASI HİZMETLER TİCARETİ GENEL ANLAŞMASI: GATS • Bu kuruluşların ana hedefi üyeleri arasındaki mal ticaretini serbestleştirmektir. • Bununla birlikte, hizmetler ticaretinin liberalleştirilmesi konusunda çok çaba gösterirler. • Söz konusu bölgesel gruplaşmalar arasında mal ticareti kadara hizmet ticareti yönünden de en kapsamlı olanı AB'dir. • AB'nin 1993 başında oluşturduğu Avrupa Tek Pazarı, birlik içi hizmet ticaretinin serbestleştirilmesi yönünde önemli bir ilerleme sağlamıştır.

28. HİZMET SEKTÖRÜNDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI • Hizmet endüstrilerinin özelleştirilmesi ve piyasaların serbestleştirilmesi, hizmetler alanındaki doğrudan yabancı yatırımlarını özendirici etkide bulunmuştur. • Gelişmiş ve az gelişmiş ülkelerde bu sektöre yapılan DYS yatırımlarının bütün diğer sektörlerdekilerden daha hızlı bir biçimde artmasına neden olmuştur. • Taşıma, iletişim, kamu hizmetleri ve mali alanlarda uygulanan özelleştirme ve rekabeti artırmaya yönelik politikalar, bu konuda özellikle etkili olmuştur

29. HİZMET SEKTÖRÜNDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI • DYS yatırımlarıyla hizmet ticareti arasında da doğru yönlü bir orantı olduğu görülmektedir. • Başka bir deyişle, DYS yatırımları arttıkça uzun mesafeli hizmetlerde (haberleşme ve bilgi hizmetleri, teknik danışmanlık, vs. gibi) ve hizmet üreticisi faktörlerin şirket içi hareketliliğinde önemli artışlar olmuştur. • Ayrıca artan DYS yatırımı akımları aynı zamanda, yabancı sermayeli firmaların, içinde faaliyette bulundukları ülkedeki hizmet satışlarının da artması demektir.

30. HİZMET SEKTÖRÜNDE DOĞRUDAN YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI • Üretici ve tüketici arasında doğrudan temas gerektiren birçok hizmeti sağlamanın hemen hemen tek yolu bu gibi yabancı sermaye yatırımlarıdır. • Bu tür faaliyetler, ev sahibi ülke ile yabancı ülkede yerleşik olanlar arasında bir ticari değişim niteliğinde olmadıkları için ev sahibi ülkenin ödemeler bilançosu istatistiklerine girmezler. • Oysa gerçekte bunların hizmet ithalinden bir farkı da yoktur. • O nedenle, eğer yabancı sermaye işletmelerinin ev sahibi ülkelerde ürettikleri hizmetler, dünya hizmet ticaretine eklenmiş olsaydı, bu ticaretin hacmi çok daha büyük boyutlara ulaşmış olacaktı

31. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Üretime yönelik hizmetlerin kalkınmada oynayacağı rolün önemi giderek daha iyi anlaşılmaktadır. • Örneğin; taşımacılık, haberleşme ve dağıtım hizmetleri sanayileşme süreci ve verimlilik artışları için vazgeçilmez etkenlerdir. • Aynı zamanda bu ve benzeri hizmetlerin kalitesi bir ekonomide maliyetleri doğrudan etkilemektedir. • Üretimin artan hizmet yoğunluğu karşısında, etkin üretim hizmetlerine ulaşılabilmesi gerek mal, gerekse hizmet üretimi yapan endüstrilerde rekabetçi gücü belirleyen temel bir etken durumuna gelmiştir.

32. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Bu nedenle de, dünyanın her yanında modern üretim hizmetlerine olan talep hızla artmakta; bunun sonucu olarak da hizmet endüstrilerine giriş engelleri tek yanlı reformlarla ya da karşılıklı görüşmelerle azaltılmaktadır. • Az gelişmiş ülkelerde de hizmetler alanına yapılan doğrudan sermaye yatırımları, teknik bilgi ve yönetim becerileri kazanmanın etkin bir yolu olarak görülmektedir.

33. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Etkin üretici hizmetleri, dışa dönük bir sanayileşme politikası izlenmesi açısından da önemlidir. • Örneğin imalât sanayiinde küresel haberleşme ve taşımacılık ağlarına ulaşılması, zaman duyarlı ya da modası hızla değişen ürünlerin uluslararası rekabeti için artık bir zorunluluk durumuna gelmiştir. • Etkin üretim hizmetleri, firmaların tüketici taleplerine yanıt vermek için gerekli üretim dönemini de kısaltmaktadır. • Bilgi teknolojileri ayrıca, ölçek ekonomileri yaratmakta ve hizmetlerin kapsamım genişletici sonuçlar doğurmaktadır.

34. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Hizmet endüstrilerinin artan ölçülerde bilgi teknolojisine dayanması, bunların da daha çok fiziki ve beşeri sermaye gerektirmesi dolayısıyla, yüksek gelirli ülkeler, özellikle ticari hizmetler ihracında uzmanlaşmışlardır. • Ticari hizmetler bu ülkelerin toplam ihracatında daha büyük bir ağırlığa sahiptir. Aynı özellik taşımacılık, mali, teknik ve iletişim hizmetleri gibi özel hizmet alanları için de geçerlidir

35. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Az gelişmiş ülkelerde görünüm daha değişik özellikler taşımaktadır. • Bunların bir çoğu halen hizmetler alanında açıkça görünen bir karşılaştırmalı üstünlüğe sahip bulunmaktadır. • Ancak karşılaştırmalı üstünlük alanlan farklıdır; bazıları turizmde, bazılan yurt dışı inşaat faaliyetlerinde, bazıları da kısıtlanmadığı taktirde işgücü ihracında önemli bir potansiyele sahiptir.

36. EKONOMİK KALKINMA SORUNLARI VE HİZMETLER TİCARETİ • Uluslararası hizmet ticareti ve hizmetlere yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarındaki artışın temel nedenlerinden birisi, zengin ülkelerin sanayi ağırlıklı toplum olma durumundan hizmet egemen toplum durumuna dönüşmekte olmalarıdır. • Gerek ulusal gelir, gerekse toplam istihdam içindeki payları açısından, hizmetler halen bu ülkelerde en büyük sektör durumundadır.

37. ULUSLARARASI HİZMETLER VE DIŞ TİCARET TEORİSİ • Uluslararası ticaret teorisi analizlerinin asıl ilgi konusu, uluslararası mal ticaretinin nedenlerini açıklamaktır. • Uluslararası hizmet ticaretiyle ilgili yeterli sayıda çalışma yapılmamasının bir nedeni Klâsik İktisatçıların hizmet faaliyetlerini verimsiz olarak kabul etmeleridir.

38. ULUSLARARASI HİZMETLER VE DIŞ TİCARET TEORİSİ • Bir kısım iktisatçılar, mal ticaretini açıklamaya yönelik teorilerin uluslararası hizmet ticaretini de açıklayabileceğini öne sürerken, bazıları da bu konuda daha ihtiyatlı bir tutum sergilemektedir. • Üretim faktörlerinin ülkeler arasında hareketsiz olduğu biçimindeki varsayım dolayısıyla Heckscher-Ohlin modelini hizmet ticaretine uygulamak güçleşmektedir. • Çünkü, daha başta da belirtildiği üzere, çoğu hizmet faaliyetlerinde üretimi gerçekleştiren faktör ile onun tüketicisi arasında fiziki bir birliktelik gerekir.

39. ULUSLARARASI HİZMETLER VE DIŞ TİCARET TEORİSİ • Bu özelliğin sonucu olarak da hizmet ticareti büyük ölçüde üretim faktörlerinin uluslararası alandaki hareketliliğine bağlı kalmaktadır. • Dolayısıyla, faktörlerin ve hizmet kullanıcılarının uluslararası hareketi üzerine konulan kısıtlamalar hem hizmetlerin dünya ticaretim, hem de uluslararası faktör fiyatları eşitliğinin sağlanmasını engelleyici etkide bulunacaktır.

40. ULUSLARARASI HİZMETLER VE DIŞ TİCARET TEORİSİ • Hizmet ticaretinin faktör donatımı ile açıklanmasına yönelik kuşkular, doğaldır ki, Karşılaştırmalı Üstünlük Teorisinin uluslararası hizmet ticareti açısından geçersiz olduğu anlamına gelmez. • Karşılaştırmalı üstünlükler mal ticareti için olduğu kadar, hizmet ticareti için de geçerliliğini korumaktadır. • Ancak mal ve hizmet ticaretinde karşılaştırmalı üstünlüğü yaratan etkenler arasında farklılıklar bulunabilir.

41. Slayt sonu....