ROLA BANKÓW ZRZESZAJĄCYCH I SPÓŁDZIELCZYCH W PROCESIE ABSORPCJI ŚRODKÓW UE 2007-2013

1. ROLA BANKÓW ZRZESZAJĄCYCH I SPÓŁDZIELCZYCH W PROCESIE ABSORPCJI ŚRODKÓW UE 2007-2013 FALENTY 2008r. ANDRZEJ WOLSKI

2. Warunki niezbędne do skutecznego zarządzania kryzysem na rynkach finansowych:- źródła finansowania- współpraca decydentów- rzeczowa dyskusja /porozumienie ponad podziałami/ i unikanie tworzenia sensacji - EDUKACJA- ZAUFANIE INTERESARIUSZYMisja BS – prezentacja stabilności sektora/płynność, wizerunek, nowoczesność, związek z potrzebami środowisk lokalnych /absorpcja/

3. „Zadaniem spółdzielni kredytowych jest dawać oszczędzającym jak największą pewność, pożyczki udzielać tym, którzy na nie zasługują i dają dostateczną pewność, a przez to – stojąc na gruncie prawnym – podnosić dobrobyt naszego społeczeństwa.” Ks. Piotr Wawrzyniak 3

4. Atuty Banku Spółdzielczego w programach rozwoju • Cechy banku spółdzielczego: • Bank o silnych związkach z miejscem lokalizacji (historia, relacje biznesowe i pozabiznesowe), • Bank z polskim kapitałem • Bank z lokalnym ośrodkiem decyzyjnym • Bank o pełnym/kompleksowym zakresie usług • Bank powszechny – łatwo i wszędzie dostępny • Bank, którego jednym z celów statutowych jest rozwój obszarów wiejskich • Bank obsługujący projekty realizowane ze środków unijnych 4

5. Atuty Banku Spółdzielczego w programach rozwoju Cechy banku spółdzielczego Lokalność Rozwój, ożywienie gospodarcze celem działania Działanie w obszarze UE Autorytet i zaufanie publiczne Cechy programów kierowanych do środowisk i obszarów wiejskich 5

6. POTENCJAŁ SEKTORA

7. Liczba placówek BS w liczbie placówek ogółem

8. Liczba osób zatrudnionych w bankach • Kadra dobrze wykształcona • Wysoka zdolność do podejmowania nowych zadań Źródło: NBP, dane według stanu na III kw. 2007

9. Liczba pracowników BS w liczbie pracowników ogółem

10. Fundusze własne sektora banków spółdzielczych w latach 1993-2007 (w mln zł.) Źródło: NBP 2007

11. Udział funduszy własnych BS w funduszach własnych ogółem Źródło: NBP 2007

12. Suma funduszy własnych banków spółdzielczych w roku 2007 to 3 miejsce całym sektorze

13. Jakość portfela kredytowego– należności zagrożone w latach 1993-2007 • To odzwierciedlenie kondycji gospodarki i stanu obrotu gospodarczego • Wysoki udział należności zagrożonych przyczyną niższej rentowności w niektórych okresach i trudności w oferowaniu bardziej atrakcyjnych warunków świadczenia usług. Źródło: NBP, 2007

14. Jakość portfela kredytowego banków spółdzielczych– należności zagrożone w latach 1993-2007 Źródło: NBP 2007

15. Wynik finansowy netto oraz podatek dochodowy sektora bankowego w latach 1993 - 2007 Mln zł - Bardzo wysokie obciążenia w następstwie nieprzyjaznych rozwiązań podatkowych. Źródło: NBP, 2007

16. Wyniki finansowe netto banków spółdzielczych w latach 1997-2007 Mln zł Źródło: NBP, 2007

17. Zyskowność banków w latach 2000-2007 ROA ROE Źródło: NBP, stan na III kw 2007

18. Efektywność kosztowa banków Źródło: NBP, stan na 2007

19. Depozyty sektora niefinansowego w mln zł Źródło: NBP, stan na 2007

20. Depozyty BS od sektora niefinansowego w mln zł Źródło: NBP, stan na 2007

21. Udział depozytów BS w depozytach ogółem % Źródło: NBP, stan na 2007

22. Kredyty dla podmiotów sektora niefinansowego w mld zł * Źródło NBP 2007* (wartość dla samorządów za II kw 2007)

23. Kredyty BSdla podmiotów sektora niefinansowego w mld zł Źródło: NBP, stan na 2007

24. Udział udzielonych kredytów przez BS w kredytach ogółem %

25. BANKI W PROCESIE ABSORPCJI ŚRODKÓW UE

26. WNIOSKI Z OKRESU 2004-2006 1. Banki spełniły ważną rolę w finansowaniu inwestycji okresie 2004-2006. Były podstawowymi dostarczycielami kapitału zewnętrznego oraz instytucjami wsparcia beneficjenta (informacja i doradztwo). Ponad połowa wnioskodawców działań inwestycyjnych (niektóre działania- nawet ok. 70%), korzystała z tej formy finansowania zewnętrznego. 2. Beneficjentami sączęsto klienci banków. Nie ma powodu wydłużać, dublować i utrudniać w urzędach procesów oceny ekonomicznej projektów inwestycyjnych zweryfikowanych przez bank- profesjonalną instytucję zaufania publicznego partycypującą finansowo w ryzyku projektu. 3.Konieczność sfinansowania projektów: aby ułatwić dostęp do finansowania zewnętrznego – niezbędna jest współpraca administracji w zakresie uwzględnienia komercyjnych instrumentów finansowych w systemie realizacji projektów. 26

27. 1. ŚRODKI UE NA LATA 2007-2013 Fundusze Unii Europejskiej i środki krajowe mld euro • Ceny z 2004 r. • Dodatkowo na realizację SRK przeznaczone będą również środki z mechanizmu finansowego EOG (Europejskiego Obszaru Gospodarczego) i Norweskiego mechanizmu Finansowego (250 mln euro w latach 2004 – 2009)

28. 1. CO SIĘ ZMIENIŁO OD WRZEŚNIA 2007r. ? • Ruszyły działania inwestycyjne PO/RPO 2007-2013 (rynek ok. 64 mld euro) • Uruchomiono nabór wniosków w działaniach PROW (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich) 2007-2013;(PROW - rynek ok.16 mld euro) • Uruchomiono nabór zgłoszeń instytucji finansowych w ramach Programu CIP (Compatitive And Innovative Framework Programme)- Instrumenty Finansowe dla MSP; • Sejm w czerwcu br. uchwalił ustawę o n.f.w.d.i.- prace nad kredytem technologicznym z udziałem banków weszły w fazę końcową (rynek 3 mld zł); • Rozpoczęto poważne rozmowy (MŚ/NFOŚ) o otwarciu systemu finansowania przedsięwzięć ekologicznych na banki komercyjne i spółdzielcze (rynek 66 mld zł); • Na wskutek aprecjacji złotego „ubyło” 40 mld zł z puli środków UE 2007-2013; Polska zwróciła 300 mln zł niewykorzystanych lub nieprawidłowo wykorzystanych środków z okresu przedakcesyjnego; • Ruszyła akcja MRR „Proste Fundusze” ws. naprawy nowego systemu;

29. 1. ŚRODKI UE NA LATA 2007-2013 • Środki UE są wdrażane za pomocą 26 programów. Programy są uruchamiane sukcesywnie. Rozpoczęcie naborów wniosków w ramach większości programów operacyjnych NSRO (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) 2007-2013 miało bezpośredni wpływ na wzrost liczby i wartości wniosków beneficjentów. • Według stanu na 31 sierpnia 2008 r. nabory wniosków rozpoczęto już dla wszystkich ramowych, krajowych i 16 regionalnych programów. • W ramach krajowych programów operacyjnych NSRO uruchomiono ok. 30% wszystkich działań przewidzianych do realizacji. W ramach NSRO 2007-2013 do realizacji w ramach wszystkich Programów Operacyjnych przewidziano ogółem 533 działania.

30. 2. BZ/BS JAKO BENEFICJENCI • modernizacje/innowacje w sektorze bankowości spółdzielczej (źródła: m.in.: PO IG (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka), RPO (Regionalny Program Operacyjny)–podejście zróżnicowane regionalnie) • 2) podnoszenie kwalifikacji pracowników (PO KL -Program Operacyjny Kapitał Ludzki) • 3) banki jako pośrednicy finansowi w: CIP, PO/RPO- JEREMIE (Joint European Resources For Micro And Medium Enterprises), 7PR (Siódmy Program Ramowy);

31. 3. BZ/BS JAKO ‘OTOCZENIE BENEFICJENTÓW’ • finansowanie beneficjentów i projektów (głównie inwestycyjnych); • niektóre koszty usług bankowych = koszty kwalifikowane; • informacja i promocja dla beneficjentów; • 3) doradztwo; • 4) udział w ocenie finansowej projektów: ocena banku elementem oceny projektu w PO IG (Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka), PO IŚ (Infrastruktura i Środowisko), PO RPW (Rozwój Polski Wschodniej) , RPO (Regionalny Program Operacyjny); • 6) udział przedstawicieli sektora w panelach • ekspertów; • 7) Fundusz Kredytu Technologicznego, FPU (Fundusz Poręczeń Unijnych)- nowe otwarcie;

32. 3. BZ/BS JAKO ‘OTOCZENIE BENEFICJENTÓW’ • Banki kontynuują zasadniczo podstawowe formy zaangażowania. • Głównymi usługami oferowanymi podmiotom ubiegającym się o dofinansowanie unijne są kredyty pomostowe i inwestycyjne-uzupełniające wkład własny, instrumenty rozliczeniowe i zabezpieczające. • Skala akcji kredytowej jest jeszcze niewielka, ale w działaniach inwestycyjnych programów krajowych z wstępnych informacji wynika że ponad 50% projektów jest współfinansowane za pomocą kredytu. • Brak na razie wiarygodnych danych nt. zakresu i jakości akcji kredytowej. ZBP przygotowuje pierwsze badanie ankietowe pod koniec bieżącego roku.

33. 3. BZ/BS JAKO ‘OTOCZENIE BENEFICJENTÓW’ KLIENCI BANKÓW BENEFICJENTAMI • Przedsiębiorcy, w tym przede wszystkim MSP • Rolnicy • JST- szczególnie te najmniejsze • NGO • Kościół 1) W okresie 2004-2006 Banki (w tym BGK) udzieliły łącznie ok. 13.000 szt. kredytów i pożyczek o wartości ok. ponad 20 mld zł, obsługując głównie przedsiębiorców, rolników, jst. W tym, kontestowane przez prywatny sektor bankowy, prefinansowanie budżetowe (z udziałem BGK) jednostek sektora publicznego w programach operacyjnych 2004-2006 wyniosło: 2 492 zawartych umów na kwotę 9 223,01 mln zł. • Środki polskich beneficjentów (publicznych i prywatnych) niezbędne dla realizacji w tych latach projektów refundowanych środkami UE wyniosą ponad 80 mld euro. Popyt na finansowanie zewnętrzne w ramach ww. zapotrzebowania szacowane jest na ok. 120-150 mld zł. Według różnych szacunków w ciągu najbliższych kilku lat przychód sektora bankowego z marży kredytów unijnych może wynieść pomiędzy 650 mln-1 mld zł. Oprócz marży banki będą zarabiały na instrumentach gwarancyjnych i rozliczeniowych związanych z finansowanymi projektami.

34. Obszary współpracy: Absorpcja środków UE 3. BZ/BS JAKO ‘OTOCZENIE BENEFICJENTÓW’ Struktura podmiotowa klientów obsługiwanych w Punktach Doradztwa Unijnego w sieci banków spółdzielczych 34

35. 3. BZ/BS JAKO ‘OTOCZENIE BENEFICJENTÓW’ OBSZARY WARTE SZCZEGÓLNEGO POLECENIA BS • Innowacyjne inwestycje MŚP; • OZE (Odnawialne Źródła Energii); • Turystyka, w tym agroturystyka;

36. 4. OCENA PRZYGOTOWANIA SEKTORA BS • Mocne strony: • Bliskość beneficjenta • Doświadczenie • Specjalizacja • Elastyczność • Słabe strony: • Ograniczenia systemowe i kapitałowe • Mniejsze środki /własne/na szkolenia kadr i akcje promocyjne • Brak efektu skali • Podsumowanie: • W wybranych działach procesu absorpcji BS radzą sobie b. dobrze (np. PROW( Program Rozwoju Obszarów Wiejskich); inne programy- głównie działania dla MSP); • BZ/BS w l.2004-2006 osiągnęły dużo lepsze wyniki niż np. SKOK-i;

37. 5. GŁÓWNE PROBLEMY/ZAGROŻENIA • Brak jednolitych procedur= w tych samych sprawach różnorodność nieuzasadnionych rozwiązań, widoczny brak koordynacji programów i narzędzi • Powtarzanie przez administrację realizującą nowe programy starych błędów: (np. zmiany reguł dostępu do środków „w trakcie gry”, awarie generatorów, niespójne lub opóźnione interpretacje przepisów wdrożeniowych, brak konsultowania rozwiązań wdrożeniowych z partnerami społeczno-gospodarczymi); • Niedoszacowanie projektów= głównie problem rosnących cen materiałów i robocizny. Na wszystkie projekty środków nie wystarczy. Więcej- nie wystarczy ich nawet na te które już są przyjmowane do realizacji- v. casus projektów infrastrukturalnych; • Niedostosowanie prawa polskiego do norm UE (np. problemy z prawem ochrony środowiska)

38. 5. GŁÓWNE PROBLEMY/ZAGROŻENIA • Nieuzasadnione systemowe blokowanie beneficjentom ze strony niektórych instytucji publicznych ułatwień w dostępie do finansowania zewnętrznego: (np. poprzez zakazy zabezpieczeń /cesji wierzytelności/, oceny projektów /promesy/). • 5. Opóźnienia w uruchamianiu środków nowego okresu programowania (skutki- wiele projektów nie będzie można już zrealizować; preferowanie projektów „szybkich” ale nie do zawsze najlepszych; aprecjacja złotego= mniej środków niż planowano. Na dziś „ubyło” już ok..40 mld zł); • 6. Rotacja kadr w administracji odpowiedzialnej za absorpcję; • Dyskusyjne przygotowanie innych uczestników „otoczenia beneficjenta” – np. firm konsultingowych i szkoleniowych; • 7. Traktowanie banków przez niektóre agendy rządowe nie jak sojusznika, lecz jak konkurenta (np. NFOŚ, ARiMR, RIF-Regionalna Instytucja Finansująca); • 8. Stereotypowe postrzeganie banków – także banków spółdzielczych przez wielu urzędników i jako podmiotów niewłaściwych do wsparcia publicznego;

39. 5. ZAGROŻENIA „POZAABSORPCYJNE” Spowolnienie rozwoju gospodarczego w Polsce, inflacja, wzrost stóp procentowych; Zaburzenia na rynkach finansowych i spadek zaufania do sektora finansowego; malejąca płynność sektora; Nowe, surowsze wymogi kapitałowe i ostrożnościowe dla banków; Brak zmian podatkowych pożądanych dla rozwoju rynku instrumentów finansowych w Polsce; Powolny wzrost od 2007r. wartości należności poniżej standardu; W 2007r. wartość zobowiązań wobec sektora niefinansowego wyższa niż należności od tego sektora; Nie wystarczające współdziałanie w środowisku bankowości spółdzielczej

40. 6. REKOMENDACJE • Bieżące monitorowanie zmian (publikatory IW /IZ (Instytucja Wdrażająca/Instytucja Zarządzająca) + Grupa Robocza ZBP ds. Absorpcji UE); • Dalsze szkolenie kadr • Wspólne produkty sektora spółdzielczego- /co najmniej na poziomie regionalnym/ z wykorzystaniem środków UE; • Rozwój współpracy z funduszami poręczeniowymi /np. FPU (Fundusz Poręczeń Unijnych), fundusze regionalne/ • Informowanie ZBP o napotkanych problemach i nieprawidłowościach w procesie absorpcji

41. 6. REKOMENDACJE - ADMINISTRACJA REALNY DIALOG SEKTORÓW PUBLICZNEGO I PRYWATNEGO: - profesjonalizm i konsekwencja i w programowaniu i w działaniu; - wiedza ekonomiczna i język komunikacji; - konsultacje rozwiązań na uczciwych warunkach; - zaufanie; UŁATWIANIE BENEFICJENTOM DOSTĘPU DO KAPITAŁU ZEWNĘTRZNEGO ODSTĘPOWANIE OD INSTRUMENTÓW BEZWROTNYCH NA RZECZ INSTRUMENTÓW ODNAWIALNYCH, ZWROTNYCH ROZWÓJ PPP

42. CZY BANKI SIĘ SPRAWDZIŁY ?

43. OCENA USŁUG BANKÓW TAM GDZIE WŁĄCZONO JE W SYSTEM ABSORPCJI ŚRODKÓW UE Usługi banków związane z Działaniem 2.3 SPO- WKP zostały stosunkowo wysoko ocenione przez wnioskodawców, którzy z nich korzystali. Źródlo: Raport ewaluacyjny ABR OPINIA, MRR, czerwiec 2007. 43

44. POTRZEBA DORADCY „NA WYCIĄGNIĘCIE RĘKI”

45. POTRZEBA DORADCY „NA WYCIĄGNIĘCIE RĘKI” PKD AD PARP FIRMY DORADCZE BANKI RIF PARP Źródło: Raport końcowy „Poziom absorpcji przez MŚP środków SPO WKP 2004-2006”, WYG International/PSDB; MRR, czerwiec 2007. 45

46. BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ JAKO PARTNER I DORADCA PRZEDSIĘBIORCÓW W SPO „ROLNYM” 2004-2006 Źródło: Opracowanie ZBP na podstawie danych zawartych w Raporcie Końcowym „Analiza struktury projektów i charakterystyki beneficjentów Działań 1.1, 1.5 i 2.4” przygotowanym na zamówienie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Agrotec Polska S.A., Agrotec SPA i Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB, styczeń 2007 46

47. BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ JAKO PARTNER I DORADCA ROLNIKÓW W SPO „ROLNYM” 2004-2006 Źródło: Opracowanie ZBP na podstawie danych zawartych w Raporcie Końcowym „Analiza struktury projektów i charakterystyki beneficjentów Działań 1.1, 1.5 i 2.4” przygotowanym na zamówienie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Agrotec Polska S.A., Agrotec SPA i Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB, styczeń 2007

48. BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ PARTNER I DORADCA ROLNIKÓW W SPO „ROLNYM” 2004-2006- wnioskujący o wsparcie UE rolnicy otrzymywali kredyty Źródło: Opracowanie ZBP na podstawie danych zawartych w Raporcie Końcowym „Analiza struktury projektów i charakterystyki beneficjentów Działań 1.1, 1.5 i 2.4” przygotowanym na zamówienie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przez Agrotec Polska S.A., Agrotec SPA i Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB, styczeń 2007

49. BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ JAKO SKUTECZNY PARTNER I DORADCA PRZEDSIĘBIORCÓW NAJLEPIEJ W SPO WKP (Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw) 2004-2006ponieważ stworzono im odpowiednie (choć nie idealne) warunki do wspierania tych projektów. 49 Źródło: Ewaluator ABR OPINIA na podstawie danych PARP

50. BANKI SPRAWDZIŁY SIĘ JAKO SKUTECZNY PARTNER I DORADCA PRZEDSIĘBIORCÓW NA PRZYKŁADZIE SPO WKP 2004-2006WYNIKI PODDZIAŁANIA 2.2.1. SPO WKP. NAJWAŻNIEJSZA, OSTATNIA RUNDA (STAN WG DANYCH PARP NA 15.X.2007r)W KTÓREJ WŁĄCZONO BANKI 50 Źródło: Opracowanie własne ZBP na podstawie danych PARP, 2007r.