CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER

1. CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞİKLER

2. ATOM Maddeyi oluşturan en küçük birim ( Canlı ve cansız tüm varlıklarda) ELEMENT Bir cins atomdan oluşan oluşan saf maddeler C ,H, O ,N, P,S İki ya da daha fazla elementten oluşan saf maddeler BİLEŞİKLER ORGANİK VE İNORGANİK BİLEŞİKLER

3. CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ İNORGANİK BİLEŞİKLER ORGANİK BİLEŞİKLER • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • .......................... • ………………………. • ………………………

4. İnorganik Bileşiklerin Özellikleri • Düzenleyicidirler • Canlılar tarafından sentezlenemezler. hazır alınır. • Karbon ( C ) içermezler • ( İstisna : CO, CO2,CO3 ) • Enerji vermezler. • Genellikle cansız yapıların bileşenleridir • Organik moleküllere nazaran daha basit bir yapıya sahiptirler. Asla hidroliz edilmez yani su ile parçalanmazlar.

5. Canlılardaki İnorganik Bileşikler • 1 ) SU : Hücrenin , dolayısıyla da canlının büyük bir kısmı sudan oluşur. ( İnsan vücudunun %65’i , kemik dokusunun %20-25’i, beynin %80-85’i )

6. Suyun Canlılık İçin Önemi • 1. FOTOSENTEZ : Yeşil bitkilerdeki fotosentez olayının hammaddesidir. Su sentezlenen besinlerin ................ kaynağıdır. Aynı zamanda ortama verilen oksijenin de kaynağı sudur.

7. 2. Polardır, bu nedenle iyi çözücüdür. Kohezyon: benzer moleküller arası çekimdir (yüzey gerilimi yaratır) Adhezyon: farklı moleküller arası çekimdir.

8. 3. Enzimlerin çalışması için ortam hazırlar. (%15’in altında su bulunduğu durumlarda enzimler çalışamaz) 4. Sindirim olayında görev alır 5.Vücut ısısının düzenlenmesinde rol oynar.(özgül ısısı yüksektir) sıcak lık değişimleri yavaştır. 6. Canlının metabolizması sonucu oluşan ,zararlı atıkların seyreltilmesinde ve vücuttan atılmasında görev alır. 7. Bitki ve hayvanda madde taşınması

9. ASİTLER , BAZLAR TUZLAR

10. ASİTLER • Suda çözündüklerinde hidrojen iyonu ( H+ ) veren bileşiklerdir. • Tatları ............ • Turnusol kağıdının rengini............. ................çevirirler • Yapısında C atomu taşıyan çoğuna ............ ,taşımayanlarına ............. asit denir. • Ör : Laktik asit ( C3H6O3)(...............) HCl (........................)

11. HCl H++Cl- • Turnusol kağıdı asit ve bazların ayıracıdır. Asitler Kırmızı Turnusol Mavi Turnusol

12. BAZLAR : • Suda çözündüklerinde hidroksil iyonu (OH-) veren maddelere baz denir. • Tatları ............. • Turnusol kağıdının rengini ................. .............. çevirirler. • Yapısında genellikle C ve N bulunduranlar organik , diğerleri inorganik baz adını alır • Ör : Metilamin ( CH3NH2) Sodyum hidroksit ( NaOH )

13. İNDİKATÖR • İndikatör çözeltinin pH ına göre rengi değişen asit ve baz ayıracıdır. • Turnusol kağıdı ( Litmus ) , pH kağıdı ve pH metre asitlik bazlık derecesini ölçmek için kullanılabilir. Likenlerden elde edilir. ........... çözelti ........... çözelti

14. ASİTLİK-BAZLIK DENGESİ • Bir çözeltinin asitlik-bazlık dengesi H+ iyonu konsantrasyonunun bir ölçümü pH şeklinde ifade edilir.pH , 0 dan 14’e kadar olan bir çizelge ile gösterilir. • pH < 7 ise çözelti ...............( ) • pH = 7 ise çözelti ...............( ) • pH > 7 ise çözelti ...............( )

15. *** Çözeltinin asitlik derecesi arttıkça pH’ı ........... , Çözeltinin bazlık derecesi arttıkça pH’ı.............

16. Ödev • Asit-bazların • Özelliği • İndikatörleri • H iyon miktarları • Tuz nasıl oluşur? • Nötrleşme reaksiyonu? • Canlılarda pH derecesinin önemi nedir? • Vücudumuzdaki tampon mekanizmasına örnek?

17. pH olcumleri metabolizma icin oldukca onemlidir. Bazı hastalıkların tanısının konmasında idrarın ve kanın pH derecesiaraştırılır. Orneğin kanın normal pH değeri 7,2 - 7,4 iken, şeker hastası olan insanlarda bu değer normal değerin altındadır. • pH değeri organizma icin olduğu kadar biyokimyasal tepkimelerin gercekleşebilmesi icin de onemlidir

18. *** pH değeri organizma için çok önemlidir. Çünkü ph daki çok küçük değişikliklere bile canlılar çok duyarlıdır. Çünkü her ............... çalışabildiği kendine özel bir pH’ı vardır. Bu pH da meydana gelen bir değişiklik biyokimyasal tepkimelerin oluşumunu engeller.Örneğin insanın kanının pH’ı 7.4 tür. Bu değer 7 ye düşerse veya 7.8 in üzerine çıkarsa ölüm gerçekleşir.

19. Toprağın asitliği artarsa organik maddelerinparcalanmasını sağlayan, nitrat ureten ve atmosferdeki azot miktarını sabit tutan bakterilerinaktivitesi azalır

20. Vücudumuzda olduğu gibi topraktada farklı pH değerleri vardır. Toprağın pH ına göre toprakta yetişen bitkiler çeşitlilik gösterir. Birçok bitki toprağın pH sı 6-7 olduğunda büyür. • Ör : Ortanca topraktaki pH değerine göre rengini alır. Toprak ne kadar asitliyse bitki o kadar mavi-mor çiçek açar.

21. kanın pH 7.4 de kalmasında etkili olan karbonik asittir. ( H2CO3 ) • Kanda asitlik azalırsa(pH bazik) Karbonik asit sulu ortamda H+ ve HCO3- iyonlarına ayrışır. • H2CO3 H+ + HCO3- • Ortamda hidrojen iyonu derişimi artar, pH düşer. Bu durumda kanın asitliği de artar. Enzim

22. Kan pH sı düştüğünde(asitlik artar) bikarbonat iyonları hidrojen iyonlarını tekrar kendisine bağlar. • H+ + HCO3- H2CO3 • Bu durumda kanın pH’ı yükselir, asitliği azalır. Dolayısıyla H2CO3 kan pH sı düştüğünde H+ iyonu alıcısı,arttığında H+ iyonu vericisi olarak görev yapar. Enzim

23. Asit yağmurları nedir? Canlıları nasıl etkiler?

24. TUZLAR • Asitlerle bazların veya asitlerlebazı metallerin tepkimeye girmesi ile oluşur. Asidin H+ iyonu ile bazın OH- iyonu birleşirken H2O açığa çıkar ve “TUZ” oluşur. HCl + NaOH          NaCl + H2O (Asit)(Baz) --- (Tuz) (Su)

25. Hücre içinde ve hücrelerin arasında çeşitli mineral tuzları vardır. Örneğin sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibiKalsiyum ve fosfortuzları dişlerin ve kemiklerin yapısına katılmaktadır. Kalsiyum tuzlarıkasların kasılmasında, kalbin ve sinir hucrelerinin calışmasında,hucreler arası iletişimde ve bazı tepkimeleri hızlandıran enzimlerincalışmasında etkilidir.

26. Table 2.1

27. Klor tuzları, mide oz suyunun uretiminde vehormonların calışmasında etkilidir. • Magnezyum tuzları kas ve sinirsisteminin calışmasında kullanılır. • Sodyum tuzları ise kalp ritmininduzenlenmesi ve kas kasılması, sinir hucrelerindeki iletimin sağlanmasıve enzimlerin calışmasında gorev alır. • Na, K ve Ca tuzları olması gereken değerin altında olursa kalp rahatsızlığı yaşayabilirveya bayılabilirsiniz.

28. fl9aMİNERALLER • Mineraller, vucudun sağlıklı yapısının korunmasıicin gerekli olan, canlıların yapılarında sentezleyemediği ve dışarıdan almak zorunda olduğu inorganik maddelerdir.

29. Minerallerin En Önemli Fonksiyonları • Vitamin ve hormon gibi moleküllerin yapısına katılırlar • Kanın osmotik basıncının ayarlanmasında görev alırlar, alyuvarda demir(hemoglobin) bulunur. • Kas kasılmasında ve sinirlerde uyartı iletiminde rol oynarlar • Bazı enzimlerin yapısına katılarak (kofaktör) yardımcı katalizör görevi yaparlar .*** • Sindirilmezler(hidroliz olmazlar). Doğrudan kana geçerler

30. Cok eskiden insanlar odun ve diğer bitki atıklarınıonce yakarlar sonrasında kul haline gelen atıkları, yıkamave kurutma işleminden sonra bahcelerindeki sebzeve meyve ağaclarının diplerine dokerlerdi • Cunku yanma sonrasında kalan kul icerisinde potasyumkarbonat bol miktarda bulunur.

31. Mineraller fl9a

32. SODYUM VE KLOR • Sodyum ve Klorun temel kaynağı tuzdur • Vücudun su (ozmotik) dengesinin düzenlenmesini sağlar • Kas ve sinir sisteminin çalışması için gereklidir. POTASYUM • Su dengesinin sağlanmasına yardımcı olur. • Sinirsel iletimde gereklidir. • Kasların uyarılmasında görev alır • Kan pıhtılaşmasını düzenler.

33. KALSİYUM • Bu mineral büyük oranda vücudumuzdaki kemiklerde bulunur. Eksikliği yüksek oranlara vardığında diş ve sırtta ağrılar, kemiklerde zayıflama, çatlama ve kolay kırılma görülür. • Raşitizm hastalığı ortaya çıkar • Osteomalazi -yetişkinlikte

34. FOSFOR • Kalsiyumla beraber kemiklerin ve dişlerin yapımında görev alır. • Ayrıca hücrede enerji elde edilmesinde görev yapar(ATP). • DNA ve RNA nın yapısında bulunur.

35. MAGNEZYUM • Kalsiyum ve fosforla birlikte dişin yapısına katılır. • Kas ve sinir sisteminin düzenli çalışmasında görevlidir. • Sakinleşmeye yardımcı olduğu için " Anti stress Minerali " olarak bilinir. • Magnezyum kandaki şekerin enerjiye dönüştürülmesinde önemli bir rol alır(kofaktör).

36. DEMİR • Kana renk veren hemoglobin Ve kaslara renk veren miyoglobin pigmentlerinin üretimi için gereklidir. • Ayrıca metabolizmada birçok enzimin yapımı için de demire ihtiyaç vardır. • Dalak,karaciğer ve kemik iliği Demir depo eden organlarımızdır.

37. Demir eksikliği durumunda hemoglobin üretilemez.Bunun sonucunda kansızlık ( anemi) ortaya çıkar • Demir vücutta büyümeye yardım eder,yorgunluğa karşı ve hastalıklardan korunmada kullanılır. • Demir özellikle kadınlar için daha önemlidir çünkü eksikliği en çok görülen mineraldir

38. İYOT • Tiroid bezinden salgılanan tiroksin Hormonunun yapımında görev alır.Ayrıca metabolik fonksiyonlar için gereklidir ve enerji elde etmede rol oynar • Eksikliğinde guatr hastalığı ortaya çıkar

39. BAKIR • Bazı enzimlerin yapısına katılır. • Oksijeninin hemoglobine bağlanmasında görev alır. • Karaciğerde depolanır • Vitamin C'nin kullanımı için gereklidir. • Sinir hücreleri ve bağ dokusu için bakır miktarı önemlidir.

40. ÇİNKO • Vücuttaki pek çok fonksiyonda görev alır. • RNA ve DNA oluşumu ve proteinlerin enerjiye dönüştürülmesi için çok önemlidir. • Vücuttaki her hücrede Çinko vardır. • Zihinsel fonksiyonlarda,vücudun kendi kendini iyileştirmesi ve yenilemesi gereken durumlarda,

41. Bu mineralin varlığına ihtiyaç duyan organlar; kalp, beyin ve üreme sistemidir. • Kan şekerinin düzenlenmesinde rol oynayan insülin hormonunun üretimi için gereklidir. • Yemeklerin pişirilme yöntemleri, stres,alkol alımı ve diğer faktörlerle vücuttaki çinko oranı azalır

42. KÜKÜRT • Aminoasit ve proteinlerin yapısına katılabilir. • Sağlıklı saç, cilt ve tırnaklar için gereklidir. • Oksijen dengesinin korunmasına yardımcı olur,bu da beyin fonksiyonları için çok önemlidir. • Karaciğerde safra salgılanmasına yardımcı olur.