PODSTAWY TURYSTYKI ćwiczenia

1. PODSTAWY TURYSTYKIćwiczenia Prowadzący: mgr Łukasz Stokłosa Rok akademicki 2012/2013

2. Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej

3. Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej

4. Skutki rozwoju turystyki na obszarach recepcji turystycznej Sposoby przeciwdziałania „imperializmowi turystycznemu” (konflikt pomiędzy interesami gości i gospodarzy oraz konsumentów i producentów usług turystycznych): (wg E. Dziedzic): • Stwarzanie możliwości do harmonijnego wkomponowania turystyki w lokalne życie społeczno-gospodarcze, czyniąc z niej efektywne narzędzie rozwoju; • Zapewnianie turystom atrakcyjnego produktu, bo tylko wtedy możliwe będzie osiągnięcie pierwszego celu • Polityka turystyczna władz lokalnych powinna opierać się na zastosowaniu zarządzania strategicznego z uwzględnieniem specyfiki danego obszaru • Produkt turystyczny musi być rozwijany w sposób zintegrowany z innymi, pozaturystycznymi funkcjami obszarów recepcji turystycznej (wg J. Krippendorfa) • Branża turystyczna oprócz ochrony środowiska powinna kierować się większą troską o interesy ludności terenów recepcyjnych • Ograniczenie wpływów zewnętrznych oraz większa autonomia władz lokalnych, które powinny określać kierunki i tempo swojego rozwoju.

5. Skutki rozwoju turystyki na obszarach emisji ruchu turystycznego • Rozwój dotychczasowych i powstanie nowych instytucji społecznych • Rozwój niektórych procesów społecznych • proces integracji społecznej z tzw. „szerokim światem” – relacje naocznych świadków (turystów), kontakty z osobami z zagranicy • podnoszenie się poziomu kultury ludności obszarów emisji ruchu turystycznego (poprzez przekaz bezpośredni i pośredni osób podróżujących) • możliwe negatywne skutki – podział na „wyjeżdżających” i „nie wyjeżdżających” • Przemiany w systemie wartości i zachowania się ludzi • zmiany w obowiązującym systemie wartości (moda, ubiór, ale także światopogląd, sfera moralna).

6. Zrównoważony rozwój turystyki Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki (SustainableTourism Development): • Lansowana przez WTO, nawiązuje do zasady zrównoważonego rozwoju, która w 1992 r. ogłoszona została przez ONZ na konferencji w Rio de Janeiro. • „Zrównoważony rozwój jest procesem zmian, w którym wykorzystanie zasobów naturalnych, kierunki rozwoju techniki oraz zmiany instytucjonalne muszą dokonywać się w sposób, który pozwoli na zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia, bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych generacji.” • Wg zasady zrównoważonego rozwoju turystyki jej rozwój powinien przyczyniać się do poprawy jakości życia gospodarzy; możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby turystów oraz utrzymać jakość środowiska, od czego zależy osiągnięcie dwóch pierwszych celów.

7. Zrównoważony rozwój turystyki Koncepcja zrównoważonego rozwoju turystyki (SustainableTourism Development): • Lansowana przez WTO, nawiązuje do zasady zrównoważonego rozwoju, która w 1992 r. ogłoszona została przez ONZ na konferencji w Rio de Janeiro. • „Zrównoważony rozwój jest procesem zmian, w którym wykorzystanie zasobów naturalnych, kierunki rozwoju techniki oraz zmiany instytucjonalne muszą dokonywać się w sposób, który pozwoli na zaspokojenie potrzeb obecnego pokolenia, bez uszczerbku dla możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych generacji.” • Wg zasady zrównoważonego rozwoju turystyki jej rozwój powinien przyczyniać się do poprawy jakości życia gospodarzy; możliwie najlepiej zaspokajać potrzeby turystów oraz utrzymać jakość środowiska, od czego zależy osiągnięcie dwóch pierwszych celów.

8. Funkcje turystyki

9. Ćwiczenie W grupach proszę zastanowić się jakie są dysfunkcje (negatywne oddziaływania) następujących funkcji turystyki: • Wypoczynkowej • Zdrowotnej • Wychowawczej • Kształceniowej • Miastotwórczej • Edukacji kulturowej • Ekonomicznej • Etnicznej • Kształtowania świadomości ekologicznej • Politycznej

10. Funkcja wypoczynkowa • zaspokojenie potrzeb związanych z odnową sił psychicznych i fizycznych poza miejscem stałego zamieszkania; • turystyka powinna służyć także podnoszeniu sprawności fizycznej, profilaktyce zdrowotnej oraz rozwojowi osobowości; • wzmocnienie wewnętrznej kontroli, równowagi psychicznej i osobistego wpływu na własne życie; • brak właściwie zorganizowanego wypoczynku zmniejsza wydajność i efektywność pracy, powodując straty zarówno w pojedynczych przedsiębiorstwach, jak i całej gospodarce. Dysfunkcje: • ograniczenie możliwości poznawczych turystów (bierny wypoczynek); • dodatkowe zmęczenie (kiedy program jest przeładowany i niedostosowany do grupy turystów); • stosowanie uniwersalnych modeli wypoczynku (bez brania pod uwagę charakteru pracy, wieku, zainteresowań czy stanu zdrowia turystów).

11. Funkcja zdrowotna • obejmuje zarówno profilaktykę zdrowotną jak i rehabilitację; • ograniczenie negatywnych skutków rozwoju cywilizacji (choroby, stres, złe samopoczucie); • szczególna forma turystyki zdrowotnej: wyjazdy do uzdrowisk (czyste powietrze, dobry klimat, wody mineralne); • integracyjne funkcje wspólnej rehabilitacji (osób po przebytych chorobach jak i trwale niepełnosprawnych). Dysfunkcje: • „choroba pourlopowa”; • nieprzygotowanie do aktywnego uprawiania turystyki i związane z tym szkodliwe skutki; • urazowość towarzysząca uprawianiu w szczególności turystyki kwalifikowanej; • wypadki w górach, na morzu, lotnicze, poparzenia skóry; • swoboda seksualna i związane z nią rozprzestrzenianie się chorób wenerycznych, wirusa HIV oraz AIDS; • nieprzystosowanie infrastruktury do integracji osób niepełnosprawnych ze sprawnymi.

12. Funkcja wychowawcza • kształtowanie cech osobowości i postaw społecznie pożądanych (aktywność, wspólnota przeżyć, więzy koleżeństwa, odpowiedzialność, odwaga, zaradność); • turystyka kształtuje emocje i uczucia, dostarcza niezapomnianych przeżyć, uwrażliwia na piękno, uczy tolerancji i szacunku; • kontakt z ludźmi, możliwość odnalezienia swojego miejsca w grupie, „odwrócenie piramidy społecznej”; • turystyka jako część procesu dydaktycznego, możliwość działania twórczego, forma resocjalizacji, integracji rodziny; • wychowawcza rola organizatorów turystyki (piloci, przewodnicy, wychowawcy); • oddziaływanie na turystów jak i na ludność miejscową. Dysfunkcje: • opaczne rozumienie wolności (lekceważenie norm współżycia, zachowania patologiczne, brak szacunku dla kultury i wartości obszarów odwiedzanych); • zjawisko „szoku kulturowego związanego z uprawianiem turystyki”.

13. Funkcja kształceniowa (poznawcza) • zaspokajanie ciekawości świata – „podróże kształcą”; • turystyka uczy (poszerza wiedzę) i przysparza wielu umiejętności praktycznych; • znaczenie doświadczenia osobistego (bezpośredni kontakt z odwiedzanym terenem i otaczającą rzeczywistością); • wyjazdy dydaktyczne (wycieczki szkolne), wyjazdy zagraniczne; • krajoznawstwo; • funkcja kształceniowa w stosunku do ludności terenów odwiedzanych. Dysfunkcje: • powierzchowne poznanie rzeczywistości zastanej w miejscu pobytu, przeładowanie programu, pośpiech (niedostosowanie programu wyjazdu); • zwiedzanie „tego co wypada”, sterowanie reklamami, ograniczenie kontaktu z ludnością miejscową.

14. Funkcja miastotwórcza • dwustronna zależność między turystyką a urbanizacją; • rozwój obszarów emisyjnych (powstawanie biur podróży, kantorów, instytucji reklamowych, firm transportowych, fabryk sprzętu turystycznego itp.); • rozwój terenów recepcyjnych – przyciągnięcie inwestorów i szybka urbanizacja (np. Cancun, Orlando); • wzmożony ruch turystyczny sprawia, że rozwija się również budownictwo mieszkaniowe, handel, komunikacja, sieć zakładów gastronomicznych, rozrywkowych, rzemieślniczych, rozwija się szkolnictwo, nauka, powstają urządzenia rekreacyjne, baseny, korty tenisowe, boiska itp.; • urbanizacja obszarów wiejskich (rozwój infrastruktury, nowe miejsca pracy, wzrost poziomu dochodów itd.). Dysfunkcje: • nadmierna koncentracja ruchu turystycznego powoduje degradację środowiska, przeciążenie komunikacji miejskiej, zatłoczenie, zaśmiecenie, wzrost liczby wypadków itp.; • urbanizacja wsi zabija koloryt, indywidualizm i specyficzny klimat wsi, niszczy jej obrzędowość i kulturę wprowadzając kulturę masową i „nijakość”.

15. Funkcja edukacji kulturowej • dwustronna zależność między turystyką a kulturą; • turystyka jako zetknięcie kultur ludności miejscowej, turystów i „znajomych turystów”; • najbardziej zauważalna w turystyce międzynarodowej ale również krajowej; • rozwój turystyki wpływa na wzrost zainteresowania własnym dziedzictwem kulturowym oraz troską o zachowanie walorów kulturowych. Dysfunkcje: • sztuczność, komercjalizacja i dopasowanie kultury do potrzeb turystów – zanik tradycyjnych wartości, obyczajów, moralności, religii; • niszczenie zabytków (np. paleolityczna grota Lascaux we Francji, jaskinia Altamira w hiszpańskich Pirenejach); • wandalizm, zbieranie pamiątek (Akropol); • przyjmowanie zachowania turystów jako typowego dla danej nacji.

16. Funkcja ekonomiczna Pozytywne skutki ekonomiczne zarówno dla terenów emisyjnych (wzrost popytu na usługi związane z obsługą ruchu turystycznego, zapotrzebowanie na biura podróży, przewoźników, instytucje finansowe ubezpieczeniowe itp.), jak i recepcyjnych (aktywizacja zawodowa społeczeństwa, wzrost produkcji, napływ kapitału, wpływy do budżetu, bogacenie się ludności miejscowej, efekt mnożnikowy, wyrównywanie dysproporcji regionalnych, renta turystyczna, turystyka jako niewidzialny import i eksport) Dysfunkcje: • straty związane z możliwym alternatywnym zużytkowaniem środków produkcji; • brak środków na inwestycje ważne dla mieszkańców (budowa szkół, szpitali) spowodowany koniecznością utrzymania podaży turystycznej (nierentowne inwestycje wymagające dotacji ze środków publicznych); • wzrost inflacji; • polaryzacja w strukturze dochodów ludności i związana z tym dezintegracja społeczności lokalnej; • wzrost cen oraz spekulacja gruntami (wykupywanie ziemi); • nadmierne uzależnienie obszarów recepcyjnych od turystyki oraz sytuacji gospodarczej w krajach emisyjnych – „monokultura turystyczna”; • odpływ dewiz z powrotem do krajów emisyjnych = niekorzystny rachunek kosztów i zysków związanych z turystyką;

17. Funkcja etniczna Obejmuje głównie turystykę zagraniczną, poszukiwanie przez turystów własnych „korzeni”. Składają się na nią wyjazdy do rodziny, znajomych, a także przyjazdy emigrantów do krajów, w których żyli ich przodkowie. Turystyka etniczna spełnia ważną rolę wychowawczą oraz przyczynia się do zwiększenia świadomości narodowej jej uczestników. Można również dostrzec ekonomiczne funkcje funkcji etnicznej (nawiązanie współpracy gospodarczej). Dysfunkcje: • zagrożenia i negatywne zjawiska związane z historią narodów, zmianami granic państwowych, mniejszościami narodowymi; • np. emocje związane z przyjazdami turystów z Izraela do Polski w związku z tragedią „Holocaustu”.

18. Funkcja kształtowania świadomości ekologicznej • Środowisko jako podstawowy surowiec przemysłu turystycznego • Turystyka przyczyniła się do rozwoju ruchu ochrony przyrody • Między ochroną środowiska a rozwojem turystyki często dochodzi do konfliktu interesów • Turystyka zrównoważona i ekoturystyka jako sposób przeciwdziałania destrukcyjnej roli turystyki. Dysfunkcje: • turystyka jako „pożeracz środowiska” i „wąż zjadający własny ogon” (J. Krippendorf) – np. budowa pól golfowych, tras narciarskich; • zanieczyszczenie środowiska spowodowane w szczególności źle zaplanowaną i niezorganizowaną turystyką masową • wykorzystywanie samochodów, przestarzałe systemy grzewcze; • negatywny wpływ turystyki narciarskiej (karczowanie lasów, erozja gleby, niszczenie piękna krajobrazu naturalnego, niebezpieczeństwo lawin, osunięć ziemi i powodzi, szkody wyrządzane przez narciarzy); • negatywny wpływ turystyki nadwodnej (naruszanie spokoju ptactwa wodnego, zaśmiecanie środowiska); • przesadne zagęszczenie tras rowerowych; • paradoks parków narodowych.

19. Funkcja polityczna Obejmuje: • Przepisy paszportowe, wizowe, dewizowe, celne • Kształtowanie wizerunku danego kraju • Współpracę międzynarodową i stosunki z innymi krajami • Turystyka jako zjawisko wspierające pokój na świecie • Kształtowanie postaw i świadomości narodowej Dysfunkcje: • naruszanie zasady politycznej i ideologicznej neutralności czasu wolnego i zachowań turystycznych ludności – wykorzystywanie turystyki dla celów ideologicznych np. szerzenie hitleryzmu („Kraft durchFreude” – „Siła przez Radość”) i socjalizmu (turystyka jako czynnik służący „robotniczej sprawie”).