Bina Bilgisi III TASARIM KURAM VE YÖNTEMLERİ

1. Bina Bilgisi III TASARIM KURAM VE YÖNTEMLERİ BaÜ mimarlık / 2005 Y. Doç. Dr. Gaye BİROL

2. bina bilgisi III Tasarlama teorileri ve yöntem yaklaşımları Sistemci yaklaşım Katılmalı tasarlama Bilimsel tasarlama yaklaşımları Bilişsel bilimsel yaklaşımlar Tasarlama süreci Kişisel tasarlama süreci (kara kutu yaklaşımı [sezgisel], saydam kutu yaklaşımı [sistemci], kendi kendini organize eden sistemler) Organizasyonel tasarlama süreci Problem belirleme Tasarlama strüktürü Sistem yaklaşımı Örüntü dili yaklaşımı BaÜ mimarlık / 2005

3. bina bilgisi III I. KUŞAK sistemci tasarlama yaklaşımı (1960’lar) II. KUŞAK katılımcı tasarlama yaklaşımı (1960’ların sonları) tasarımın bilimselleşmesi yaklaşımı (sistemci ve katılımcı yaklaşımları birleştiren yaklaşımdır) BaÜ mimarlık / 2005

4. bina bilgisi III sistemci yaklaşım Sistemlerin ve eylemlerin tasarlanması düşüncesi, 20. yüzyılın başlarından bu yana iş etüdü ve ergonomiyle uğraşanların geliştirip uyguladıkları konulardır. II. Dünya savaşının ertesinde sibernetik, ergonomi, uygulamalı psikoloji, yöneylem araştırması, sistem analizi gibi alanlarda görülen gelişmeler, 1950’lerden sonra mühendislik, 1960’larda da mimarlık ve endüstri ürünleri tasarımı gibi alanlardaki araştırma ve tasarım çalışmalarını etkilemiştir. Sistem yaklaşımının en önemli özelliklerinden biri tasarlanacak çevreyi ve ürünü sistemleştirerek ele almasıdır (çevreyi bir sistem ve onun bileşenlerinden oluşan bir bütün olarak görmek). BaÜ mimarlık / 2005

5. bina bilgisi III Sibernetik: Çevresiyle ya da kendi içinde iletişim kurarak karmaşık işler yapabilen her sistem sibernetiğin ilgi alanına girer. Biyolojik sistemlerde bir hücrenin içinde gerçekleşenler de buna örnek olabilir. Yöneylem Araştırması: Belirli hedeflere erişmek üzere eldeki kaynakları ve imkanları en iyi şekilde kullanma yollarının incelenmesi. 2. Dünya Savaşı'nda askeri kuvvetlerin ihtiyaçlarını daha iyi karşılayabilmek için geliştirilen bu teknik gözlem ve deneyimlere dayanmaktadır. Günümüzde özellikle işletmelerde pazarlama, sürüm ve reklam kararlarının alınmasında önemli yararlar sağlayan bu branş, genellikle değişik alanlarda uzmanlık sahibi elemanların yakın işbirliğini gerektirmektedir. Bir çok incelemelerde iktisatçıların, matematikçilerin, psikologların ve işletmecilerin diğer teknik elemanlar ile birlikte çalıştıkları görülmüştür. Türkçesi operasyonel araştırmalardır. İşletme bölümünde gösterilen yönetim bilimi ve kantitatif karar verme teknikleri derslerinin kaynağı bu disiplindir. BaÜ mimarlık / 2005

6. bina bilgisi III sistemci tasarlama yaklaşımının başlıca özellikleri 1. tasarlama probleminin parçalarının birbirlerine ve bütüne göre durumlarının ve ilişkilerinin ortaya konması. 2. tasarlayıcının düşünme olgusunun dışlaştırılması. 3. tasarlama konusundaki bilgilerin incelenişi, toplanışı, işlenişi ve depolanışı ile ilgili özellikler. BaÜ mimarlık / 2005

7. bina bilgisi III sistemci tasarlama yaklaşımının başlıca özellikleri 1. tasarlama probleminin parçalarının birbirlerine ve bütüne göre durumlarının ve ilişkilerinin ortaya konması. Böylece tasarım probleminin strüktürü belirlenmektedir. Konuya yöntemsiz yaklaşıldığında, problemleri anlamak, aralarındaki ilişkileri kavramak ve basitleştirerek çözmek zordur. Olayla nedenleri arasındaki ilişkiler bulunmaya çalışılır. Amaç, tasarlama problemini sistem düzeyinde kolay uğraşılabilir bir duruma getirmektir. İnsan beyninin kapasitesi, aynı anda 7±2 adet faktörle uğraşmasına olanak verir. Bu nedenle, tasarlanacak çevrenin, uğraşılabilecek boyutlarda ve karmaşıklıkta alt problemlere ayrılması gerekmektedir. BaÜ mimarlık / 2005

8. bina bilgisi III 2. tasarlayıcının düşünme olgusunun dışlaştırılması. Tasarlama sırasında yararlanılan teknik ve araçlardan kurulu eylem düzenine tasarlama süreci denir. Son dönemde tasarım sürecinin zihni ve sezgisel olmaktan çıkarılmasına ve sistemli, açık ve mantıklı bir süreç haline getirilmesine çalışılmaktadır. Buna sürecin sistemleştirilmesi çalışması da denilebilir. Bu dışlaştırma işi bazen sözlerle, bazen matematik sembollerle ve her zaman tasarlama olgusunun bir bölümünü ya da tümünü çizimlerle anlatma biçiminde olmaktadır. Amaç, tasarlayıcının eylemini yinelenebilir, anlaşılabilir ve denetlenebilir bir duruma getirmektir. BaÜ mimarlık / 2005

9. bina bilgisi III 3. tasarlama konusundaki bilgilerin incelenişi, toplanışı, işlenişi ve depolanışı ile ilgili özellikler. Bilgi işleme ve depolamanın sistemleştirilmesi ve kolaylaştırılması amacıyla bilgisayarla tasarlama yazılımları ve teknikleri geliştirilmiştir. Sistem analizi: bir sistemin olası geliştirme veya iyileştirme hedefleri ile beraber analiz edilmesi surecidir. Matematiksel değerler kullanılır. BaÜ mimarlık / 2005

10. bina bilgisi III Tasarlamaya konu olan çevre ve ürünün sistemleştirilmesi Sistemci tasarlamayı ilk uygulayanların ele alınan problemi öncelikle alt problemlere ayırdıkları görülür. Bütün parçalara ayrılır ve çözüm kolaylaştırılmaya çalışılır. Bir problem birçok parçaya ayrılabilir. Bir problem genellikle daha geniş bir problem alanının bir parçasıdır. O parçanın da altında başka parçalar yer alır. İnsan, öğrenme kapasitesi ve limitleri nedeniyle bütünleri parçalarına ayrıştırmak ve öyle algılamak durumundadır. BaÜ mimarlık / 2005

11. BÜTÜN PARÇA BÜTÜN PARÇA BÜTÜN PARÇA BÜTÜN PARÇA bina bilgisi III Bütünün parçalara ayrıştırılmasında her parça başka parçalar açısından bütün konumuna gelmektedir. BaÜ mimarlık / 2005

12. bina bilgisi III Tasarlayıcının eylemini ve süreci dışlaştıran yaklaşımlar Sistemci tasarlamanın ikinci belirgin özelliği, tasarlayıcıların tasarlarken içinde bulundukları beyinsel aktivitelerin olabildiğince şemalaştırılması, başkaları tarafından görülebilir ve algılanabilir duruma getirilmesi, yani dışlaştırılması ile ilgilidir. Bu işlem kimi kez sözlerle, kimi kez de matematik semboller ile yapılır. Amaç, tasarlama eylemini tekrarlanır, anlaşılır ve denetlenir duruma getirmektir. Analiz, sentez ve değerlendirme aşamaları tasarlama süreci içinde baştan sona kadar sürekli tekrarlanır. BaÜ mimarlık / 2005

13. İLK TEKLİF Karar verme Karar verme Karar verme analiz sentez değerlendirme ÖN TASARIM analiz sentez değerlendirme DETAYLI TASARIM analiz sentez değerlendirme bina bilgisi III Tasarlama sürecinde soyuttan somuta giderken farklı aşamalar içinde tasarlama işleminin tekrarlanışı. BaÜ mimarlık / 2005

14. 1 BİLGİ TOPLAMA 2 BİR GENEL KAVRAMIN YA DA BİÇİMİN BELİRLENMESİ BİNANIN ESAS AMACI BİNA-KULLANICI İLİŞKİLERİ BİNA VE KULLANICILARIN TOPLUMSAL VE TİCARİ ÇEVRE İLE İLİŞKİLERİ BİNANIN FİZİKSEL ÇEVRE İLE İLİŞKİLERİ EKONOMİ MEKAN VE BİÇİM ORGANİZASYONU KONUSUNDA İLK DÜŞÜNCELER STRÜKTÜREL ORGANİZASYON KONUSUNDA İLK DÜŞÜNCELER UYGUN BİR BİÇİMİN, GENEL BİR KAVRAMIN ORTAYA KONMASI 3 BİÇİMİN KESİN ESKİZ OLARAK GELİŞTİRİLMESİ MEKANSAL BİÇİMİN ORGANİZASYONUNUN KESİN OLARAK DÜŞÜNÜLMESİ STRÜKTÜRÜN AYRINTILI OLARAK DÜŞÜNÜLMESİ MİMARLIKLA İLGİLİ DEĞERLERİN GELİŞTİRİLMESİ bina bilgisi III Thornley’nin ortaya koyduğu yöntem aşamaları (tasarlama süreci). BaÜ mimarlık / 2005

15. EĞİTİM ÖN PROGRAM PROGRAMLAMA TECRÜBE BİLGİ TOPLAMA ANALİZ SENTEZ GELİŞTİRME İLETİŞİM ÇÖZÜME ULAŞMA bina bilgisi III Archer’in oluşturduğu süreç şeması. BaÜ mimarlık / 2005

16. bina bilgisi III katılmalı (katılımcı) tasarlama Bu yaklaşım günümüzde önem kazanan bir yaklaşımdır. Sistemci yaklaşımda kullanıcı katılımı göz ardı edilmektedir. Katılmalı tasarlama yaklaşımında, analiz, sentez, değerlendirme ve karar verme gibi tasarım süreci aşamalarında kullanıcı katılımı sağlanabilir. Bu katılım, kullanıcı konusunda bilgi toplama, toplanan bilgiler konusunda kullanıcıya bilgi verme, kullanıcıyı eğitme, kullanıcıya danışma, problemlerin belirlenmesinde kullanıcıyla birlikte karar verme biçimlerinde olabilir. BaÜ mimarlık / 2005

17. bina bilgisi III • Katılmalı tasarlama iki farklı düzeyde uygulanabilir: • tasarımcıların yanı sıra kullanıcıların da tasarım kararlarına katılmaları, • organizasyon içinde disiplinler arası bir ekip ve farklı uzmanların katılımı ile tasarım probleminin çözülmesi. • Tasarlama probleminin çözümünde, bilgi toplama aşamasında kullanıcı istek ve gereksinimlerini belirleme amacıyla gözleme ve kullanıcı ile görüşmeye dayalı teknikler uygulanmaktadır. BaÜ mimarlık / 2005

18. bina bilgisi III bilimsel tasarlama yaklaşımları Bu yaklaşım, tasarlama ürününün teknolojik ve bilimsel bulgulara dayanması gerektiğini savunanların kabul ettiği yaklaşımdır. Genellikle bilimsel araştırma yapmakta olan mimarlık ve mühendislik laboratuarları tarafından benimsenmektedir. Sistem analizi ve katılmacı yaklaşımı bir arada gerçekleştirmeye çalışan bilimsel yaklaşımlar, diğerlerine göre daha başarılıdır. Bu yaklaşımların eksiklikleri böylece çözüme ulaştırılmaktadır. Hem çevreyi bir sistem olarak ele alma, hem de kullanıcı istek ve gerekliliklerine yanıt verme özelliği vardır. BaÜ mimarlık / 2005

19. bina bilgisi III bilişsel bilimsel yaklaşımlar Tasarlama eyleminin yapılış biçimi ile ilgili bilimsel araştırmalar devam etmektedir. Bu araştırmalar, yeni tasarlama yöntemlerinin oluşturulmasına ışık tutmakta ve bu doğrultuda bilgisayar programları geliştirilmektedir. Bu yaklaşımlar 1980’lerden bu yana önem kazanmaya başlamıştır. BaÜ mimarlık / 2005

20. bina bilgisi III Son yıllarda özellikle yapay zeka ile ilgili bilgisayar yaklaşımları artmaktadır. Tasarım sırasında tasarlayıcının zihninden geçenler, algılama, öğrenme, düşünme ve düşüncenin temsili gibi konular önem taşımaktadır. Tasarlayıcının davranışını temellendirebilmek amacıyla tasarlayıcı üzerinde ayrıntılı araştırmalara dayanarak tasarlayıcının zihinsel işlemleri dışlaştırılmaya çalışılmaktadır. Bu işlemlerde, tasarlayıcı çevreyi algılayan, algıladıklarını kullanarak öğrenen ve öğrendiklerini tasarlamada kullanan kişidir. Bu araştırmaların tasarım sürecine aktarılması ile yeni tasarım yaklaşımları geliştirilmesi hedeflenmektedir. BaÜ mimarlık / 2005

21. bina bilgisi III tasarlama süreci Her tasarlamada bir proje başlatılır, geliştirilir ve kronolojik bir düzen içerisinde bir örüntü, bir olaylar dizisi olarak yinelenir. Bu örüntü, tasarlama sürecini oluşturur. Bilgilerin nasıl elde edildiği, bilgilerin yorumlanması ve uygulanması, proje amaçlarını gerçekleştirirken verilen kararlar dizisi ve kararların verilme biçimi tasarlama sürecinin kapsamı içindedir. BaÜ mimarlık / 2005

22. bina bilgisi III • tasarlama sürecinde roller • Tasarlama sürecinin tasarımcı ve organizasyon açılarından ayrı ayrı ele almak gerekmektedir. • tasarımcının tasarlama süreci (kişisel, bilişsel, psikolojik) • organizasyonel tasarlama süreci (ekiple, grupsal, organizasyonel, yönetsel) • Bu iki süreç birbirini etkiler ve bir bütün oluşturur. BaÜ mimarlık / 2005

23. bina bilgisi III tasarımcının tasarlama süreci Bu sürecin adımları: Hazırlık Kuluçkalanma Aydınlanma Gerçekleştirme hazırlık Bilginin bilinçli olarak toplanması, tasarımcının kendi deneyimini arttırmak amacıyla yaptığı bütün eylemler bu aşamadadır. Tasarımcı, daha önceki birikimlerine de dayanarak organizasyon içinden ya da dışından gelecek bilgilere başvurur (Örn. mimarlıkta proje için toplanan arsa ve çevresiyle ilgili bilgiler). BaÜ mimarlık / 2005

24. bina bilgisi III kuluçkalanma Hazırlık aşamasında bilgi aldıktan sonra, üzerinde çalışılan tasarlama konusu dışında başka bir konuda çalışma ya da dinlenme sırasında zihinde meydana gelen oluşum aşaması (Örn. Uyuma sırasında zihnin kendi kendine çalışması ve bir senteze doğru yol alması). aydınlanma Birdenbire akla bazı fikirlerin gelmesi. Aydınlanma belli bilgiler arasında sentez yapmaya dayanır. Aydınlanma için bilgi birikimi gereklidir. gerçekleştirme Aydınlanma aşamasında ortaya çıkan fikrin gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceği tartışılır. Fikir geliştirilir, kabul edilir ve asıl biçimini alır. BaÜ mimarlık / 2005

25. bina bilgisi III kişisel tasarlama süreci sınıflamaları a. kara kutu yaklaşımı (sezgisel) Kara kutu yaklaşımında, tasarlama sürecinin büyük bir bölümünün tamamen tasarlayıcının kafasının içinde geçtiği kabul edilir. Bu yaklaşımda insan zihnine girdiler ve zihinden çıktılar bellidir, ancak zihnin içinde neler olduğu, hangi yöntem ve tekniklerden yararlanıldığı bilinememektedir. b. saydam kutu yaklaşımı (sistemci) Saydam kutu yaklaşımında, tasarımcının zihninde olanlar, bazı psikolojik araştırmalardan da yararlanılarak ortaya konulmaya çalışılır. Yeni yöntemler, tasarım sürecinin dışlaştırılması ile ilgilidir ve saydam kutu yaklaşımı da mistik kabullerden çok rasyonel ilkelere dayandırılır. Bu yaklaşımda tasarlama süreci tümüyle açıklanabilir durumdadır. BaÜ mimarlık / 2005

26. bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005

27. bina bilgisi III c. kendi kendini organize eden sistemler Çok karmaşık ve büyük problemler karşısında, kara kutu ve saydam kutu yaklaşımlarının zayıflığı ortaya çıkar. Her iki yaklaşımda da, tasarımcının daha önceden bilmediği alternatifler ortaya çıkarılmaya çalışılır. Bu durumda tasarımcı, alternatifler arasından seçim yapamaz. Her alternatifi bilinçli olarak değerlendirme güçlüğü ortaya çıkar. Bu nedenle, uygun alternatiflerin stratejik olarak kontrol edilmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Böylece alternatiflerin kapalı gözle aranması önlenir ve stratejinin ne olduğu ve tasarımın uyması gereken koşullar bilinçli olarak ortaya konur. BaÜ mimarlık / 2005

28. bina bilgisi III organizasyonel tasarlama süreci Bu süreç kişisel değil, tasarımı gerçekleştiren tüm organizasyon ile ilgilidir. Tasarlama sürecinde, ürün düşüncesinin ilk ortaya çıkışından başlayarak, ürünün tüketilip hammadde olarak geri dönüşüne dek geçen aşamaların tamamının ayrı ayrı ve birbirleriyle ilişkilerinin incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, tasarım süreci firma organizasyonuyla bütünlük içinde ele alınmaktadır. Bu durumda ekip çalışmasının yapılması gerekmektedir. Bu tasarlama süreci, yapılabilirlik etüdü aşaması, ön tasarım aşaması ve detaylı tasarım aşaması olarak ayrı ayrı ele alınmaktadır. BaÜ mimarlık / 2005

29. bina bilgisi III Ürün niteliğini ve problemlerini belirleme Tasarlamaya başlanırken, önce problemler belirlenmeye çalışılır. Problem, “dikkat ve düşünme gerektiren güçlükler” olarak tanımlanmaktadır. Tasarlamada problem olan konuda daha önce birçok çözüm üretilmiştir. Bu da geçmişte yapılan çözümlerin, yeni yapılacak çözüme platform oluşturmasını sağlar. Bir tasarımı öğrenmek, onun barındırdığı problemleri ve çözümlerinin yapısını anlamak, gerçekleştirileceği malzemelerin özelliklerini anlamak, o tasarımın nasıl çözümleneceğini kavramaktır. BaÜ mimarlık / 2005

30. bina bilgisi III Tasarımın problemleri ne kadar iyi tahmin edilir ve tanımlanabilirse, ona dayanan tasarlama eylemi de o kadar başarılı olur. Beklenen sonuç ürünün özellikleri kriterlerle ölçülebilir. Bir problem konusunda az bilgi bulunması halinde, o problem için “kötü/zayıf tanımlanmış” (ill-defined) denilmektedir. Bu tür bir problem belirsizliklerle doludur. Ayrıca, kötü tanımlanmış bir problemin çözümünün ölçülebileceği kriterler de iyi tanımlanmamıştır. BaÜ mimarlık / 2005

31. bina bilgisi III tasarlamada problem belirleme Tasarımda problem belirleme, tasarımın ne olacağına karar verme aşamasıdır ve “tasarlanacak ürüne ait kararların tasarımcının beyninde ve çalıştığı organizasyonda oluşturulması” olarak tanımlanır. Var olmayan bir nesnenin nasıl olacağını düşünme, zor ve belirsizliklerle doludur. Tasarım probleminin genel tanımı soyuttur. Problemin var olması için gereken bileşenler: başlama noktası, amaçlanan durum ve amaca götüren yol ve eylemler. BaÜ mimarlık / 2005

32. bina bilgisi III tasarlama kısıtlamaları Tasarım sırasında yapılan kısıtlamalar, tasarım problemlerinin sınırlarını oluştururlar ve tasarım problemlerini yönlendirirler. Esnek (seçime bağlı) estetik biçim ekonomi teknoloji sağlamlık yararlılık Rijit (zorunlu) sağlamlık kalite tasarımcı üretici Tasarım kısıtlamaları tüketici yasa koyucu BaÜ mimarlık / 2005

33. bina bilgisi III Tasarlama strüktürü Sistem yaklaşımı BaÜ mimarlık / 2005

34. TOPLUMSAL Politik Ekonomik BİLİMSEL TEKNOLOJİK TARİHSEL ESTETİK DİNSEL YAPI Strüktür Mekan Bölücüler KONSTRÜKSİ- YON TESİSAT Çevresel İletişim Ulaşım DONANIM Mobilyalar Ekipmanlar ÜRETİM Güvenlik Prestij Kar UYUM Değişim Büyüme AHLAK DENGE Refah MEKANSAL ÇEVRE Arazi kullanımı Mevcut yapılar trafik ALTYAPI FİZİKSEL ÇEVRE İklim Jeoloji Topoğrafya Gürültü Aydınlatma Isıtma TANIMLAMA İŞ AKIŞI İLETİŞİM ENFORMEL EYLEM Organik Mekansal Duyusal Toplumsal Mahremiyet İlişki Tasarımın maliyeti Çevre sistemleri maliyeti Amaçları gerçekleştirme-nin maliyeti Eylemlerin maliyeti bina bilgisi III ORGANİZAS- YONEL AMAÇ.LAR EYLEM / DAVRANIŞ SİSTEMİ ÇEVRE SİSTEMİ KÜLTÜREL ORTAM YAPI SİSTEMİ BaÜ mimarlık / 2005

35. bina bilgisi III örüntü dili yaklaşımı Bu yaklaşım, tasarlama kuramcısı C. Alexander’ın geliştirdiği yaklaşımdır. Tasarlanacak bir ürünün çevresi içinde bir bütün olduğu görüşünü ortaya koyar ve ürünün çevresine uyması gerektiği tezini savunur. İşlevle ilişkili olan fiziksel strüktürlerin ayrılabilecek parçalarının bulunması esasına dayanan bir yöntem önermiştir. Bu yöntem, çeşitli eylemler arasındaki işlevsel ilişkileri grafik ve küme kavramlarıyla açıklamaya çalışır. Birbirleriyle uyum içinde olan değişkenlerin problemleri oluşturduğunu ve bunların bir arada çözülebileceğini ortaya koyar. Çevreyi bu şekilde bazı örüntülerin oluşturduğu bir sistem olarak görür. Birbirleriyle uyum içinde olan değişkenlerin oluşturduğu bütünlerin varlığından söz ederek bu bütünlere örüntü (pattern) adını verir. BaÜ mimarlık / 2005

36. ÇAYDANLIK Tüm tasarım (çaydanlık) SAP TABAN KAPAK İBRİK SAP KAPAK bağlantı gövde tutacak gövde Örüntü grupları İBRİK gövde ağız bağlantı Örüntüler gövde ağız delik bina bilgisi III örüntü dili yaklaşımı Örüntü yapılarının çaydanlık sistemi için gösterimi Çaydanlığın örüntü yapılarının bir ağaç diyagramıyla anlatımı BaÜ mimarlık / 2005

37. bina bilgisi III Alexander, tasarım problemlerini daha kolay göstererek çözümlemeye yardımcı olacak ve tasarımcının sınırlı kapasitesiyle işin büyüklüğü arasındaki açıklığı azaltacak yollar aramıştır. Tasarlamada yapılan işlerin belli bir mantıksal açıklamaya dayanmasının gerektiğini savunur. Tasarımcının tasarlama problemini ilk işlevsel kaynaklarına indirebilmesi ve bu kaynaklarda strüktürel bir bağlantı bulabilmesi gereklidir. BaÜ mimarlık / 2005

38. bina bilgisi III Örüntüler, her tasarımın özelliğine bağlı olarak ayrı ayrı belirlenirler. Örüntülerin hangi sırayla ele alınacağı ve belirleneceği konusu tasarımcının problemi kavrayışıyla ve ayrıntılandırışıyla ilgilidir. Problemlerin önem dereceleri ve çözüm sıraları da tasarımcının normlarından ve değer sisteminden kaynaklanır. Örüntülerin ya da problemlerin bu biçimde ilişkilerinin kurulmasına problem strüktürünün belirlenmesi adı verilir. BaÜ mimarlık / 2005

39. Karmaşık ilişkili örüntüler Ağaç şeklinde bağlantılı örüntü ilişkileri bina bilgisi III BaÜ mimarlık / 2005