E N D
Sa Dalampasigan niTeodoro A. Agoncillo
I. O mumuntingalon!Buhatsamagalasnabatongtuntungan,Namamalaskitangtumatakbo-takbo’tsumasayaw-sayawBagokahumaliksadalampasigan.Sa sinasayaw-sayaw, satinakbu-takboikaw ay kundimangNamadmadsalabingisangkariktan!Sa sinayaw-sayaw at hinalik-haliksaakingpaanan,Titikkangmasiglanglumangtalindaw.O mumuntingalon! Buhatsamagalasnaakingtapakan,Ikaw ay piraso’tnagkadurog-durognasultanangbuwan!
II Buhatsamalayo, Ikaw’ydambuhalangbusilakngbagwis, Na kung ibukamo’yparangniwawalatang pinto nglangit, Sa pananambulatngiyongtilamsik Ay nasaksihankoangpagkadurog-durogngmgadaigdig! Habangsamalayoikaw ay mabagsik, Maamung-maamo, mayuming-mayumiikaw kung lumapit! Sa buhangingtuyo’t may kislapnainit, Marahang-mabiningidinarampimoangwagasnahalik!
III Lumapit-lumayo Ay pinapawimoangkayramingbakas Na sabuhangina’ylimbagnabalitanggabinglumipas, Aywan kung angmgamagkatabingyapak Ay pinawimorinsabisangiyongpagliyag Kung magkagayon man, naiskongisulat Na “ibigkona ring ako’ymagingisangdagatnamalawak; Ako, saganito, ay magkakapalad Magingkahalikanngtuyongbuhanginsatabingdagat! Sa ganya’ylaginangmayroongkabulungan at kayakap-yakap!”
IV At angmgabulong Sa aki’y di ingaykundimgaawit Ng pag-aanasan at pagsusumpaannglupa at tubig! At sapaananko kung akingmamasid Angpaghahabulanng along animo’ykumakabangdibdib Ng isangdalagangbago pang ninibig Naiskongmawala, matunaw at mulingiluwalnglangit, Nang di komadamayaringtinitiis! Sa aki’y di ingayangnaririnigko- kundimgatinig Niringkaluluwang di man lumuluha’y may piping hinagpis!
TulangPasalaysay • Epiko – nagsasalaysayngisangkagitingan o kabayanihanngisangtao Biagni Lam-ang (Iloko) Indarapatra at Sulayman (Muslim) • Awitkwentotungkolsamga dugong • Kuridobughaw
TulangPasalaysay(Metrical Poetry) Awit– ay binubuong 12 pantig at may kumpasnamabagal Kurido – ay binubuong 8 pantig at may kumpasnamabilis o martsa
TulangPantigan o TulangPalaro(Joustic Poetry) • Karagatan – paglalarongpatulasapamamagitanngpagsisidsasingsingngprinsesasadagat. • Duplo– patulangpangangatwiranhangosamgasalawikain, sawikain o bibliya. • Balagtasan – tagisanngtalinosapamamagitanngpangangatwiransaparaangpatula.
TulangDula o TulangPantanghalan(Stage Poetry) • Senaculo – pagtanghalsabuhay at pagpapakasakitniHesus • Tibag–pagsadulasapaghahanapni Reyna Elena ngkrusnapinagpakuanniHesus • Panunuluyan – pagsadulasapaghahanapnina Maria at Jose upangisilangsiHesus • Pangaluluwa – pagbisitasamgabahaysaarawngkaluluwa • Sarswela- pagsasadulang may awitanukolsadamdaminngtao.
TulangPandamdamin / Liriko • Dalit– nagpaparangalsaMaykapal • Awit o Kantahin– madamdamingtulanainaawitukolsadamdaminngtao • Elehiya • Oda • Soneto
ELEHIYA • Angelehiya ay isangtulanglirikonanaglalarawanngpagbubulay-bulay o guni-gunihinggilsakamatayan. MgaKatangianngElehiya 1. Tula ngpananangis — pag-alaalahinggilsayumao2. Anghimig ay matimpi at mapagmuni-muni at dimasintahin.
oda Ito’yisangtulanglirikona may marangalnauri at karaniwangisangapostrope o patungkolsapagpuringisangtao o grupongtao, lugar o panyayari. MgaKatangianngOda 1. pagpapahayagngmasiglangdamdaminngisangkapusukangpigilngmaguni-guningpagbubulaybulay2. pagpapahayagngisangpapuri o kaya’yngisangpanaghoynakapita-pitagan
SOneto Ito’ytulanglirikonabinubuonglabing-apat (14) nataludturannahinggilsadamdamin at kaisipan. MgaKatangianngSoneto 1. Ito ay may temaukolsadamdamin at kaisipan. 2. Ito’ynakikilalasamatindingkaisahanngsukat at kalawakansanilalaman.
HalimbawangelehiyaIsangPunongKahoyni Jose Corazon de Jesus Kung tatanawin mo samalayongpook,Ako'ytilaisangnakadipangkrus;Sa napakatagalnapagkakaluhod,ParanghinahagkanangpaangDiyos. OrganongsaloobngisangsimbahanAy nananalanginsakapighatian,Habangangkandilangsarilingbuhay,Magdamagnatanodsaakinglibingan... Sa akingpaanan ay may isangbatis,Maghapo'tmagdamagnanagtutumangis;Sa mgasangako ay nangakasabitAngpugadngmgaibonngpag-ibig
HalimbawangelehiyaIsangPunongKahoyni Jose Corazon de Jesus Sa kinislap-kislapngbatisnaiyan,asa mo ri'yagosngluhangnunukal;at tsakabuwangtilanagdarasal,Ako'ybinabatingngitingmalamlam! Angmgakampanasatuwingorasyon,Nagpapahiwatigsa akin ngtaghoy;Ibonsasangako'y may tabingngdahon,Batissapaako'y may luhanangdaloy. Ngunittingnanniyoangakingnarating,Natuyo, namataysasarilingaliw;NagingkrusakongmagsuyonglaingAt bantaysahukaysagitnangdilim
HalimbawangelehiyaIsangPunongKahoyni Jose Corazon de Jesus Walana, anggabi ay lambongnaluksa,Panakipsaakingnamumutlangmukha;kahoynanabuwalsapagkakahiga,Ni ibonnitao'yhindinamatuwa!At iyongisipinnangnagdaangaraw,isangkahoyakongmalago'tmalabay;ngayonangsangako'ykrussalibingan,dahonko'yginawangkoronasahukay
HalimbawangOdaBayanKoni Jose Corazon de Jesus Ibonmang may layanglumipadKulungin mo at umiiyakBayan pa kayangsakdaldilag,Angdimagnasangmakaalpas,PilipinaskongminumutyaPugadngluha at dalitaAkingadhikaMakita kangsakdallaya. • AngbayankongPilipinasLupainngginto’tbulaklakPa-ibigangsakanyangpalad,Nag-alayngganda’tdilagAt sakanyangyumi at gandaDayuhan ay nangahalinaBayankobinihag kaNasadlaksadusa
HalimbawangSonetoPhilippine Panorama, Vol. 10, No. 46, November 29, 1981. May pinahirapangpusongpag-ibig,Dahilsapaghanapngisa pang puso,Angpusongnakita’ykatuladnglangit,Magandang-magandapusongpagsuyo,Angdalawangpuso’ymasayangnabuhay,At sapüso’yhindina raw magtataksil,Naniwalasilangangpagmamahalan….Paglikas at wagas ay walangkahambing,Bubuyog at kamya’ylaging nag-uusap,Lagingnagsasalosadusa’tligaya,Sapagkatangkamya’ylangitngpagliyang,Angbubuyognama’ypusongpag-irog,Angpusongtao’yligayang may dusa,Di lahatngpuso’ylagingmaligaya.