PIJN en TRIGEMINUS

1. PIJN en TRIGEMINUS BLOK 112 - THK Dr. J.A.M. van Gisbergen

2. OVERZICHT • wat is pijn? • berust op apart sensorisch systeem • eigen banen naar hogere centra • snelle en langzame pijn • nociceptoren • hyperalgesie en sensitisatie • foutieve localisatie van pijn • reorganisatie hersenen na amputatie en fantoompijn • poorttheorie van pijn • afdalend systeem en placebo effect • trigeminus complex • kiespijn

3. WAT IS PIJN? • onplezierige sensatie, samenhangend met (potentiële) weefselbeschadiging • moeilijk kwantificeerbaar, subjectief • essentiële functie om te overleven • waarschuwing • bescherming ( bijv. terugtrekreflex) • niet te negeren • autonome respons (zweten, hartfrequentie)

4. PIJN BERUST OP APART SYSTEEM • pijn is niet het gevolg van overstimulatie van tast of temperatuur sensoren, maar berust op een gespecialiseerd sensorisch systeem: • er kan ongevoeligheid zijn voor pijn terwijl andere systemen normaal werken • intense electrische stimulatie van tast of temperatuur axonen geeft geen pijn gevoel nociceptor heeft hoge drempel; vuurt pas bij weefselbeschadiging

5. HOGE DREMPEL nociceptor vuurt pas bij weefselbeschadiging, niet op alleen aanraken

6. PIJN HEEFT APARTE BAAN

7. SNELLE EN LANGZAME PIJN • snelle gemyeliniseeerde A-delta vezels coderen scherpe pijn • stuurt terugtrekreflex (schade beperken) • langzame ongemyeliniseerde C-vezels coderen pijn vanuit diepe weefsels • geeft zeurende pijn die later opkomt en tijd aanhoudt • belemmert gebruik van beschadigd weefsel (herstel bevorderen)

8. GELEIDINGSSNELHEID VAN AXONEN • verschillen in geleidingssnelheid zijn terug te voeren op: • vezeldiameter • myelinisatie

9. EIGENSCHAPPEN NOCICEPTOREN • niet spontaan actief, hoge drempel (beschadiging) • weefsel beschadiging verhoogt gevoeligheid (sensitisatie) • dit kan leiden tot spontane activiteit • verschillende types voor chemische, mechanische en temperatuur • aanwezig in meeste weefsels, maar niet in de hersenen

10. SENSITISATIE EN AXONREFLEX • endogene stoffen worden vrijgezet door weefselbeschadiging • deze stoffen leiden tot activatie en sensitisatie van de nociceptoren • activatie van nociceptoren leidt via axonreflex tot vrijzetting substantie P • vaatverwijding en activatie mestcellen • ontstekingsreactie leidt tot herstel • roodheid, warmte, zwelling en pijn

11. HYPERALGESIE • vrijzetten van stoffen door beschadiging maakt gebied gevoeliger • door diffusie van deze stoffen wordt naburig, niet beschadigd gebied óók gevoeliger voor pijnstimuli • gebruik wordt daardoor ontmoedigd en herstel krijgt een kans

12. HYPERALGESIE EN SENSITISATIE • weefselbeschadiging zet stoffen vrij die C-vezels activeren • nociceptoren kunnen daardoor spontaan actief worden • weefsel wordt zeer gevoelig (hyperalgesie) • zelfs al pijn zonder aanraking (allodynia) The normal pain response is depicted by the curve at the right, where even strong stimuli are not experienced as pain. A traumatic injury can shift the curve to the left. Then, noxious stimuli become more painful (hyperalgesia) and typically painless stimuli are experienced as pain (allodynia).

13. FOUTE LOKALISATIE VAN PIJN • GEPROJECTEERDE PIJN • electrisch knopje op elleboog • beknelde dorsale wortel (hernia) • Carpaal-tunnel syndroom: beknelling nervus medianus in pols • GEREFEREERDE PIJN • pijn in linker arm bij hartkwaal • FANTOOM PIJN • pijn in geamputeerd lichaamsdeel

14. GEPROJECTEERDE PIJN • bij carpaal tunnel syndroom wordt de zenuw geexciteerd in de pols • hersenen hebben geleerd dat signalen van de hand komen • pijn wordt in de hand gelokaliseerd

15. GEREFEREERDE PIJN • beschadiging van diepe weefsels wordt ergens anders gevoeld • oorzaak: nociceptor banen komen samen, het brein kan niet onderscheiden en lokaliseert pijn op de huid • misschien aangeleerde respons

16. REORGANISATIE HERSENEN NA AMPUTATIE • neuronen hadden vroeger receptief veld op de hand • enkele maanden na amputatie receptief veld op stomp of op gezicht

17. FANTOOM SENSATIE BIJ PATIËNT • receptief veld vroeger op de hand, nu op de stomp • betekenis van de activiteit is hetzelfde gebleven

18. VERKLARING VERSCHIJNSELEN receptief veld meten electrisch stimuleren

19. POORT THEORIE VAN PIJN • pijnsignalen in C-vezels kunnen bij binnenkomst in het ruggenmerg worden tegengehouden door: • masseren of wrijven op de huid • afdalende signalen vanuit de hersenen

20. AFDALEND SYSTEEM CONTROLEERT PIJN • baansysteem van peri-acque ductale grijs (PAG) via raphe kern naar ruggenmerg • kan pijn onderdrukken bij extreme stress (vlucht, oorlog) • gebruikt morfine achtige stoffen als neurotransmitter • past in poort theorie

21. PLACEBO EFFECT placebo effect blijft uit als afdalend systeem wordt onderdrukt met morfine antagonist naloxon

22. NUCLEUS TRIGEMINUS IS COMPLEX • net als bij ruggenmerg weer aparte baansystemen voor: • tast + proprioceptie • pijn + temperatuur

23. TAST en PROPRIOCEPTIE tast spierspoelen kaakspieren MN kaakspieren

24. PIJN EN TEMPERATUUR • nucleus interpolaris • en • nucleus caudalis • betrokken bij kiespijn

25. HYDRODYNAMISCHE THEORIE TANDPIJN • vloeistofkanaaltjes in dentine normaal afgesloten door glazuur • aan de andere kant zenuwuiteinden • deze worden geexciteerd als kolom beweegt doordat glazuur beschadigd is (kanaal open)

26. TEST HYDRODYNAMISCHE THEORIE • de volgende ingrepen veroorzaken pijn doordat kolom beweegt: • blazen met lucht • droogzuigen met filtreerpapier • warmte en koude stimuli

27. THE END