290 likes | 2.46k Vues
Mga AWITING-BAYAN. Ang mga kantahing-bayan ay tuloy-tinig (survival) ng kalinangan sa pamamagitan ng saling-dila. Sa kabuuan, ang mga kantahing- bayan noong panahon ng pre-kolonyal ay mga katutubong awitin ng ating bansa tulad ng mga sumusunod : soliranin = awit ng mga mangingisda
E N D
Ang mga kantahing-bayan ay tuloy-tinig (survival) ng kalinangan sa pamamagitan ng saling-dila. Sa kabuuan, ang mga kantahing- bayan noong panahon ng pre-kolonyal ay mga katutubong awitin ng ating bansa tulad ng mga sumusunod : • soliranin = awit ng mga mangingisda • talindaw = awit ng mga bangkero • diona = awit sa mga ikinakasal • oyayi = awit pampatulog sa mga bata
kumintang = awit sa digmaan • dalit = awit sa simbahan • sambotani = awit sa tagumpay sa pakikidigma • kundiman = awit ng pag-ibig Ito ay nagpapakilala ng iba’t ibang pamumuhay at pag-uugali ng mga tao, mga kaisipan at damdamin ng bayan . Ito’y kasasalaminan ng kalinangan ng lahi.
Tatlongdahilanngkahalagahanngpag-aaralngmgaKantahing-bayan • Ang mga kantahing-bayan ay nagpapakilala ng diwang makata. • Ang mga kantahing-bayan natin ay nagpapahayag ng tunay na kalinangan ng lahing Pilipino. • Ang mga kantahing-bayan ay mga bunga ng bulaklak ng matulaing damdaming galing sa puso at kaluluwang bayan.
Karunungang-bayan Ang mga unang tula ng mga Pilipino ay mga karunungang-bayan na binubuo ng mga sumusunod: • Salawikain (proverbs, maxims, epigrams= Ito ay mga butil ng karunungang hango sa karanasan ng matatanda, nagbibigay ng mabubuting payo tungkol sa kagandahang-asal at mga paalala tungkol sa batas ng mga kaugalian at karaniwang patalinhaga.
Mga Halimbawa : 1. Sa paghahangad ng kagitna isang salop ang nawala. 2. Kung hindi ukol ay hindi bubukol. 3. Utos na sa pusa, utos pa sa daga. 4. Ang maniwala sa sabi-sabi ay walang bait sa sarili. 5. May tainga ang lupa, may pakpak ang balita.
Sawikain ay isangidyoma o uringpagpapahayagnakusangnalilinang at nabuosaatingwika. Sa ating pang-araw-arawnapakikipagtalastasan, pagsasalita at pagsusulat, gumagamittayonito. Katuladngsalawikain, may ibangkahuluganitobukodsa literal. • Halimbawa: anak – pawisbukambibigitagasabato naumidangdilamaningalang – pugad mahabaangkamaybasag-ulo
KawikaanKatuladngsalawikain at sawikain, may ibangkahuluganitobukodsa literal. Angpagkakaibangalangangmgaito ay tumutukoysakagandahangasal o mgapagpapahalagang banal. • Halimbawa: Angpanahon ay samantalahinsapagkatgintoangkahambing. Gawinmosaiyongkapwaangnaismonggawin din nilasaiyo. Kapagbinatokangtinapay ay kabutihanangisukli mo.
Palaisipan = Ito ay nakapupukaw at nakahahasangisipanngtao, katuladngbugtong, ito ay nangangailanganngtalasngisip. • May isangprinsesa, sa tore • ay nakatira, balitasakahariansiya’y may pambihirangganda. • Bawaltumingalaupangsiya’ymakita. • Anoanggagawinupangangbinatangsumisinta’ymakitaangdalagangubodngganda?
Bugtong = bugtong ay isanguringpanitikannakawili-wili. Ito ay paraanngpagpapalawakngtalasalitaan at pagsasanaysamabilisnapag-iisipnapasalin-salinsabibigngmgatao. • Angbugtong ay ginagawasamgapagtitipontuladnglamayanngpatay, paggigiikngpalay, tulungantuladngpagbubuhatngbahay o BAYANIHAN at paghahasikngpunla. Ito ay may tugma at talinhaga at kapupulutanngmahahalagangbutilngkarunungan.
Isangbalongmalalim, punong-punongpatalim. (Ditonagmumulaangiyongsinasabi) BIBIG
Walasalangit, walasalupa, kung lumakad ay patihaya ( isangsasakyanitosatubig) BANGKA
NagsaingsiInsiong, sailalimnggatong. (Kinakainito, lalongmasarap kung may tsaa) BIBINGKA
Walanaangtiyan, malakas pa angsigaw. (pinatutugtogitosasimbahantuwingumaga) KAMPANA
Bituingbuto’tbalat, kung paskolamangkumikislap. ( isinasabititotuwingpasko o dikaya ay kung malapitnaangpasko) PAROL
Kasabihan = ang mga kasabihan ay maiigsing pahayag ng mga pangkalahatang katotohanan, mga batayang tuntunin, o mga alitununin ng kaasalan . Ito ay maaaring patula o tuluyan, may himig pagbibiro o panunukso sa unang panahon. Ito ay maitutumbas natin sa “Mother Goose Rhymes”. Mga Halimbawa : 1. Putak, putak, 2. Tiririt ng maya, Batang duwag! Tiririt ng ibon, Matapang ka’t Ibig mag-asawa’y Nasa pugad! Walang ipalamon. 3. Bata, bata 4. Tiririrt ng ibon, Pantay-lupa Tiririt ng maya, Asawa ng Palaka! Kaya lingon nang lingon Hanap ay asawa.
Bulong = ito ay isangmatandangkatawagansaorasyonnoongsinaunangtaosakapuluanngPilipinas, anyongpadasal. • HALIMBAWA • Dagangmaliit, dagangmaliit, • Aytoangngipinkongsirana’tpangit, • Sana ay bigyanmongkapalit. • Huwagmagagalitkaibigan, • Amingpinuputollamangangsaami’ynapag-utusan