5.1 Domeinen van de Godsdienstpedagogiek

1. 5.1 Domeinen van de Godsdienstpedagogiek Tiltenberg 25 april 2009

2. Opbouw van dit lesblok • Domeinen van de G pedagogieka. Parochieb. Scholenc. Gezin vespers • De gidsen in de G pedagogieka. Persoon en spiritualiteitb. Opleidingc. Accenten per domein

3. Verschillende verwachtingen • Ouders die het geloof aan hun kind willen meegeven, verwachten dat de school dit doet. De school moet alle godsdiensten en stromingen gelijkelijk behandelen. De school verwijst naar de kerk. Veel ouders zijn bang om ingelijfd te worden in de parochieclub. • Zoekende volwassenen zouden wel willen meedoen aan catechetische activiteiten, maar de parochie is vooral bezig met liturgie en het instandhouden van de status quo (uit jaren ’70).

4. a. Parochie als drager van de catechese • Waarom is de parochie drager? • Voornaamste kenmerken P catechese • Onderdelen van Parochie catechese • P catechese wordt meer Regionaal • Meer gericht op doelgroepen, soms met meenemen diaconie, liturgie en netwerk van gemeenschappen

5. Brede opvatting P catechese • Breder dan:a. kinderenb. sacramenten • Permanente educatie in het geloofa. van kind tot volwasseneb. zingeving door / aan volwassenenc. geestelijke begeleiding, ziel-zorgd. alles aspecten / fasen van het leven

6. Van verzorging naar missionair • De onderhoudspastoraal probeert bestaande zaken te continueren en te garanderen;verzorgt en houdt afhankelijk • De missionaire pastoraal ziet mensen als subjecten die bewust voor geloof kiezen en individuele weg gaan: willen gevoed worden vanuit rijke traditie

7. Complexe vraag – diversiteit in antwoord - 1 • Aanwezig zijn in publieke domein:kunst, cultuur, maatschappelijk debat • Mensen helpen verantwoord te shoppen (op religieus gebied) – bijv. vormelingen • Impliciete en expliciete catechese:- in kerkgebouw dat open is: brochures- op website: uitleg symboliek / gebouw- rondleiding: kerst, monumentendag- intercity Pasen

8. Complexe vraag – diversiteit in antwoord – 2 • Voorbeelden van bekering tot geloof:eigentijdse getuigen / heiligenverhalen • Inleiden / verdiepen in christelijk leven- volwassen doopleerlingen- cursus voor ‘herbeginners’- geloofscursussen voor verdieping • Workshops voor ouders die het geloof thuis aan kinderen willen doorgeven;aansluitend bij doop van het kind

9. Complexe vraag – diversiteit in antwoord – 3 • Ouderavonden bij sacrament van kind:+ bijbelverhalen over ouder en kind • Catechese tijdens liturgie (Frankrijk) • Kindercatechese tussen EC en Vormsel • Sacramentencatechese sec • Bijbelgroepen / Geloven nu groepen • Verdiepingstrajecten rond thema

10. Complexe vraag – diversiteit in antwoord – 4 • Catechese rond parochievernieuwing, -fusie of kerksluiting: Emmaus, Woestijn, Ballingschap, Babylon blues (Ps. 137) • Vorming tot dragers van verantwoorde-lijkheid in parochie of regio • Hogere vormen van opleiding: HBO, universitair – Tiltenberg Meer vanuit vraag dan vanuit aanbod

11. Prioriteit voor Volwassenen • Grootste ‘verlegenheid’ ligt bij het geloof van volwassenen • Door levenservaringen komen vragen naar zin omhoog • Bij volwassenen hebben zich bepaalde religieuze voorstellingen vastgezet • Maar bij kinderen zijn voorstellingen nog vloeibaar / minder afleren

12. Geloof als vrije keuze • De kerk erkent de vrije keuze: geloof vóórleggen ipv. ópleggen (≠ Pius X) • Pelgrim en bekeerling zijn voorbeelden • Pelgrim 1: Religiositeit is mobiel en heeft soms zwevende inhoud • Pelgrim 2: Huiver om zich te binden aan een gemeenschap / vaste overtuigingen

13. Factoren die meespelen • Autonomie • Eigen ervaring • Sociale omgeving • Moment in het leven • Het ‘belang’ voor eigen leven • Beschikbare tijd

14. Religieuze volwassenheid wordt benaderd wanneer: • Het geloof aan het leven steeds meer zin geeft, het leven verheldert • De mens vertrouwen krijgt in de God van het leven en duisternis / crisis weet te overwinnen • De mens het leven aanvaardt als iets dat men gekregen heeft, waarvan men niet zelf de oorsprong is.

15. Volwassenencatechese : methode? A • God zelf wil de ontplooiing van de volwassen mens: Gloria Dei vivens homo • Catechese is wezenlijk inculturatie in de wereld van de volwassenen (Fossion) • Minder doctrineel, meer verhalend en ‘voorstellend’ (proposer la foi) • Vooral symboolcatechese: taal geven voor communicatie met God.

16. Volwassenencatechese : methode? B • Permanente vorming nodig: volwassen worden is blijvende opgave • Men heeft begeleiding nodig • Actieve vormen van leren • Creatief vorm geven aan eigen leven • Creatieve herinterpretatie van het gebeuren in Jezus Christus

17. Volwassenencatechese : methode? C • Eerste inhoud van volwas. catechese is de eigen zoektocht van deelnemers • Ambivalentie bij volwassenen- niet eigen levensweg ontkennen- niet gekomen om zich te binden- wel zoeken ze overstijgend element in hun levensweg- wel plek om zin op te sporen

18. Volwassenencatechese : methode? D • Stellen zekerheden te discussievanuit hun eigen vooronderstellingen • Ze bevragen zichzelf en de kerk • Respect voor hun levensweg sluit niet uit dat er ook vaste punten worden aangeboden die richting geven • Wisselwerking individualiteit en traditie (universaliteit)

19. Vormen van Volw. catechese • Ad hoc, ‘verplicht’: bij sacramenten;avonden meestal te praktisch of juist te theoretisch • Zelf gekozen – met diverse doelen:a. eigen vorming en spiritualiteitb. toerusting om iets te gaan doenc. verschuiving in ‘pastorale school’ van ‘b’ naar ‘a’ – kort en modulair.

20. Kindercatechese • Noodzakelijk aanvulling voor school en ouders • Ontmoeting met andere kinderen • Nadruk op verhaal, beleving en spel –aanvulling op ‘gewone liturgie’ • Gouden leeftijd tussen EC en Vormsel • Ki Ca leidt binnen in geloof en kerk

21. Sacramenten catechese • Vorm van mystagogische catechese: - binnenleiden in geheim dat leven is: Gods liefdesverhaal met de mensen- antwoord op verlangen van de mens • Gods wil komt op een transformerende wijze tegemoet aan het verlangen van de mens

22. Wezenlijk in Sacr catechese • Jezus Christus is het oersacrament: Zijn levensgeschiedenis brengt de mens in contact met God • De Geest wordt werkzaam in de mens • 1. inleiding in basis van geloof • 2. ontdekken diepere betekenis van dit sacrament voor eigen leven • 3. link van dit sacrament met Christus

23. Deze drieslag toepassen op sacramenten catechese • Doop van kind • EC • Vormsel • Huwelijk • Doop van volwassene – catechumenaatGeloof onder woorden; Katholiek basis-boek voor volwassenen. KBS 2009.

24. Catecheten in de parochie • Meestal vrijwilligers, enkele pastor • Organisatie • Soorten bijeenkomsten • Taken en kwaliteitenverdeeld over drie niveaus

25. Organisatie • Regelmatig bij elkaar komen met alle catecheten in de parochie • Niet alleen planning en afspraken • Maar ook uitwisseling van vreugde en moeite, nieuwe impulsen, verdieping • Gemeenschappelijke visie – estafette • Ook KND en GezinsViering erbij

26. Soort bijeenkomsten • Startbijeenkomst voor werkjaar – niet verwarren met startzondag regio • Thema vergaderingen: jaarthema, ander thema, organisatorische vraag • Inhoudelijke voorbereiding activiteiten • Evaluatie vergadering : per project en werkveld : belangrijk voor leerproces.

27. Nieuw project / jaarprogramma • Drie vragen • Wie nemen initiatief? Waar denken we aan? Wie zijn bondgenoot? • Wie willen we bereiken? Doelgroep. Hoe bereiken we die groep? Werving • Waarom doen we dit? Wat willen we uiteindelijk bereiken? Wat betekent dit voor het leven van beoogde mensen?

28. Doelgroepen in 4 typenschema Ton Berns • Bestaand of nieuwe aanbod? • Bestaande doelgroep of nieuwe?Bestaande doelgroep zijn vrijwilligers en trouwe kerkgangers of deelnemers aan langlopende catechese groepen; dit geldt ook voor protestantse gasten • Dit levert vier kwadranten op.

29. Taken en kwaliteitenop drie niveaus • Uitvoerders in parochies :vrijwilligers zonder veel toerusting • Organisatie van leerprocessen / aansturing en coördinatie :hoogopgeleide vrijwilligers / pastor • Scheppen van voorwaarden in groter verband (bisdom, dekenaat, regio) :professionele catecheten

30. De scholen • Basis onderwijs:Identiteitsbegeleiders (Arcade Cilon):- stimuleren lessen G en Levensb.- bevorderen kath. identiteit school • Voortgezet onderwijs- vakleerkrachten G en Levensb.- Bis. Ged.Onder spreekt met directie en vakleerkrachten

31. Kansen voor parochierichting basisscholen • Toelichting bij kerststal in week vóór Kerst – per klas, onder en miidenbouw – juf en ouders goed voorbereiden • Toelichting bij kruisweg in Goede week – voor bovenbouw • Kerk beschikbaar stellen voor schoolvie-ring – voorbereiding bij school • Gastlessen pastor op school

32. Thuis – vergeten kans • Belangrijk om ouders toe te rusten om zelf een stuk geloofsopvoeding te doen:Koffertjes van KBS – bisdom Utrecht • Gesprekken van groepen ouders thuis:Na doopsel groep – op afstand begeleid door pastor of catecheet • Rol v. grootouders in geloofsopvoeding van kleinkinderen

33. Take home opdracht • Wat is de eigenheid van de parochiecatechese? • Geef enkele voorbeelden – niet uit de sacramentencatechese • Waarom noemen we parochie-catechese mystagogisch?

34. Emmausverhaal – Zes werkwoorden voor dialoog met samenleving