Kontrakty terminowe na waluty Dział Rozwoju Rynku GPW Bogdan Kornacki

1. Kontrakty terminowe na waluty Dział Rozwoju Rynku GPW Bogdan Kornacki

2. Rynek walutowy • Największy rynek finansowy świata • Rynek bez granic • Rynek bez centralnego miejsca ustalania kursów Świat: Średnie dzienne obroty w kwietniu 2007 roku to 3,2 biliona USD (3.200 miliardów USD) Polska: Średnie dzienne obroty w kwietniu 2007 r. to 8.813 milionów USD (8,8 mld USD)

3. Rynek walutowy • Rynek zdecentralizowany – ceny (kursy walut) powstają praktycznie w każdej chwili w tysiącach miejsc na świecie. • Dzięki przekazywaniu informacji o kursach między uczestnikami tego rynku – powstaje kurs w okolicach którego w danej chwili zawierane są wszędzie na świecie transakcje. • Wniosek: musimy mieć dostęp do jak najbardziej wiarygodnych źródeł informacji

4. Rynek walutowy Uczestnicy handlu walutami: • Największe instytucje finansowe (największe banki inwestycyjne i komercyjne) • Rządy państw, banki centralne • Brokerzy (hurtowi) • Pozostałe instytucje finansowe (ubezpieczyciele, fundusze inwestycyjne, banki komercyjne, brokerzy detaliczni…) • Przedsiębiorstwa (głównie zabezpieczenie kursów), fundusze hegdingowe, spekulanci (inwestorzy)

5. Rynek walutowy Udział obrotu polskim złotym w światowych obrotach walutami w kwietniu 2007 to 0,8% (17 miejsce pośród wszystkich walut, wspólnie z rosyjskim rublem) – wzrost udziału o 100% w ciągu 3 lat (z 0,4% w kwietniu 2003 roku). Rynek walutowy w Polsce koncentruje się na parach z PLN (74% obrotu). Główną walutą wymiany handlowej i służącą do pomiaru siły PLN jest EURO (od 2004 roku). Wystarczy obserwować kurs EUR/PLN, żeby wiedzieć, czy złoty się umacnia czy słabnie (już nie koszyk i parytet).

6. Rynek walutowy w Polsce - tendencje • Wydłuża się termin zapadalności instrumentów pochodnych – coraz więcej firm zabezpiecza się przed ryzykiem walutowym. • Rośnie znaczenie tego rynku jako miejsca spekulacji • Wzrost udziału w obrocie funduszy hedgingowych i transakcji algorithmic trading.

7. 46% 18% 25% 9%

8. 49% 25% 30% 15%

9. Kontrakt terminowy • Umowa między 2 stronami : nabywca i sprzedawcą • Nabywca zobowiązuje się do kupna instrumentu bazowego w przyszłości po określonej cenie • Sprzedawca/wystawca zobowiązuje się do sprzedaży instrumentu bazowego w przyszłości po określonej cenie • Kontrakty są rozliczane pieniężnie (z wyjątkiem kontraktów na obligacje) Kontrakt terminowy to inaczej zakład o to jaka będzie cena instrumentu bazowego w terminie rozliczenia kontraktu terminowego

10. Profil wypłaty – pozycja długa (zakup kontraktu) Kupujący (zajmujący pozycję długą) liczy na wzrost kursu instrumentu bazowego i wzrost kursu kontraktu zysk T=0 Kurs kontraktu/instrumentu bazowego strata

11. Profil wypłaty – pozycja krótka (sprzedaż/wystawienie kontraktu) Sprzedający (zajmujący pozycję krótką ) liczy na spadek kursu instrumentu bazowego i spadek kursu kontraktu zysk Kurs kontraktu/instrumentu bazowego strata T=0

12. Porównanie zysków/strat – gra o sumie zerowej zysk strata

13. Instrumenty bazowe *notowanie zawieszone Standard kontraktów walutowych na GPW

14. Nazwa skrócona FXYZkrr gdzie: F – rodzaj instrumentu (futures), XYZ – skrót nazwy instrumentu bazowego (np. USD dla kursu USD/PLN, EUR dla kursu EUR/PLN, CHF dla kursu CHF/PLN) k – kod określający miesiąc wykonania 3 najbliższe miesiące kalendarzowe + 3 kolejne miesiące z marcowego cyklu kwartalnego (marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień). rr – dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia Standard kontraktów walutowych na GPW

15. Wartość kontraktu 10.000 USD 10.000 EUR 10.000 GBP 10.000 CHF Np. przy kursie EUR/PLN na poziomie 3,6520 – wartość kontraktu EUR to 36.520 PLN Standard kontraktów walutowych na GPW

16. Jednostka notowania oraz krok notowania Kontrakty są notowane w złotych za 100 jednostek danej waluty (czyli 100 USD, EUR lub CHF) z dokładnością do 0,01 zł Standard kontraktów walutowych na GPW

17. Standard kontraktów walutowych na GPW Dla kontraktu EUR kurs giełdowy np. 365,20 - to wartość 100 EUR w PLN Natomiast wartość kontraktu to 36.520 PLN – równowartość 10.000 EUR w PLN Oznacza to także, że 1 EUR warte jest 3,6520 PLN

18. Miesiące wygaśnięcia Zawsze w obrocie znajdują się serie wygasające w: 3 najbliższych miesiącach kalendarzowych i 3 w kolejnych miesiącach z marcowego cyklu kwartalnego (marzec, czerwiec, wrzesień, grudzień). Standard kontraktów walutowych na GPW

19. Standard kontraktów walutowych na GPW Dzień wygaśnięcia Kontrakty wygasają w trzeci piątek miesiąca wygaśnięcia. Obrót kończy się o godzinie 10:30 w dniu wygaśnięcia kontraktów. Po 11.00 odbywa się fixing NBP. Na jego podstawie określane są ostateczne kursy rozliczeniowe.

20. Pierwszy dzień obrotu nowych serii Pierwszy dzień sesyjny po dniu wygaśnięcia poprzedniej serii kontraktów. Standard kontraktów walutowych na GPW

21. Ostateczny Kurs Rozliczeniowy Ostateczny kurs rozliczeniowy stanowi kurs średni USD/PLN, EUR/PLN lub CHF/PLN ustalony przez NBP na fixingu w dniu wygaśnięcia Kontraktu, przemnożony przez 100. Określany jest z dokładnością do 0,01 PLN (za 100 USD lub EUR). Standard kontraktów walutowych na GPW

22. Notowania w systemie notowań ciągłych dla instrumentów pochodnych

23. OGRANICZENIA WAHAŃ KURSÓW Widełki statyczne Kontrakty terminowe na kursy walut = +/- 3% Widełki dynamiczne Kontrakty terminowe na kursy walut = 4 zł

24. OGRANICZENIE WIELKOŚCI ZLECEŃ Maksymalny wolumen zlecenia składanego do arkusza zleceń = 100 kontraktów Transakcje pakietowe Minimalny wolumen zlecenia = 200 kontraktów Maksymalny wolumen zlecenia = 1600 kontraktów

25. Kurs odniesienia („kurs terminowy”) Kursem odniesienia dla kursu otwarcia w systemie notowań ciągłych jest ostatni dzienny kurs rozliczeniowy dla danej serii kontraktów, a w przypadku jego braku, kurs teoretyczny wyznaczony zgodnie z następującymi wzorami: dla kontraktu terminowego na kurs USD dla kontraktu terminowego na kurs EURO

26. Kurs odniesienia („kurs terminowy”) • dla kontraktu terminowego na kurs GBP • dla kontraktu terminowego na kurs CHF

27. OBLICZANIE KURSU ODNIESIENIA („kursu terminowego”) F - kurs odniesienia S - przemnożony przez 100 kurs średni waluty której kurs jest instrumentem bazowym wyznaczony na fixingu NBP w dniu roboczym poprzedzającym sesję, na którą jest wyznaczany kurs odniesienia n - liczba dni od dnia ostatniej sesji poprzedzającej sesję, na którą wyznaczany jest kurs odniesienia do dnia wygaśnięcia kontraktu WIBOR, LIBOR, EURIBOR Szczegóły w SZOG (Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego)

28. OBLICZANIE KURSU ODNIESIENIA („kursu terminowego” – do obliczania widełek na następną sesję) Obliczmy kurs odniesienia dla kontraktów wygasających za 3 miesiące, dane (12 X 2007): KURSY Średnie NBP EUR=3,7310, USD=2,6285 STOPY PROCENTOWE 3M: WIBOR3M PLN=5,09%, LIBOR3M USD=5,2238% EURIBOR3M EUR=4,6910%

29. OBLICZANIE KURSU ODNIESIENIA (kursu terminowego) • USD/PLN za 3 miesiące

30. OBLICZANIE KURSU ODNIESIENIA (kursu terminowego) • EUR/PLN (za 3 miesiące)

31. Czy to dużo? Zmiana kursu o 1 pips to zysk lub strata 1 PLN na 1 kontrakcie

32. WALUTA BAZOWA I WALUTA KWOTOWANA EUR/PLN - waluta bazowa EUR - waluta kwotowana PLN GBP/PLN - waluta bazowa GBP - waluta kwotowana PLN EUR/USD - waluta bazowa EUR - waluta kwotowana USD

33. KURSY TERMINOWE Pytania: • Dlaczego kurs terminowy USD/PLN jest niższy od kursu spot USD/PLN (kursu natychmiastowego) a kurs terminowy EUR/PLN jest wyższy od kursu spot EUR/PLN (natychmiastowego)? - Czy można określić regułę dla wszystkich par walut?

34. KURSY TERMINOWE WALUT (wzór ogólny) Odpowiedź: Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest wyższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest niższy niż kurs spot (np.USD/PLN) Jeżeli oprocentowanie waluty bazowej jest niższe od oprocentowania waluty kwotowanej to kurs terminowy jest wyższy niż kurs spot (np.EUR/PLN)

35. KURS TERMINOWY I KURS SPOT Kursy terminowe wyznaczane są przez rynek na podstawie kursów spot oraz oprocentowania walut wchodzących w skład pary. Kursy spot zmieniają się a wraz z nimi zmieniają się kursy terminowe. Zmiany rynkowych stóp procentowych nie mają tak dużego (w krótkim terminie) wpływu na kurs terminowy, jak zmiany kursów spot.

36. KURS TERMINOWY I KURS SPOT Rynek walutowy nie pozwala na długie istnienie zleceń z kursem odbiegającym od teoretycznych kursów terminowych (po niekorzystnej stronie – za wysokie kupno lub za niska sprzedaż) – zostanie to wykorzystane przez rynek (ta zasada dotyczy również animatora – czyli animator nie może składać nierynkowych zleceń). RYNEK EFEKTYWNY

37. KURS TERMINOWY I KURS SPOT • Jeżeli limity zleceń odbiegają od prawidłowej wyceny – zostanie to natychmiast wykorzystane przez rynek. • Najlepszą gwarancją, że oferty są prawidłowe (rynkowe) – jest liczba animatorów, wysoka wartość zleceń w arkuszu oraz nieograniczony dostęp inwestorów do rynku.

38. Arbitraż Wykorzystywanie różnicy pomiędzy rynkowym a teoretycznym kursem kontraktu terminowego Efekty arbitrażu: • pewna kwota zysku • minimum ryzyka • brak wstępnych nakładów finansowych

39. Arbitraż Możliwości dokonania arbitrażu: • Kontrakty przewartościowane - cena rynkowa powyżej teoretycznej • Sprzedaż kontraktów + kupno walut spot (lub innej serii kontraktów) • Kontrakty niedowartościowane - cena rynkowa poniżej teoretycznej • Kupno kontraktów + sprzedaż walut spot (lub innej serii kontraktów)

40. Depozyty zabezpieczające • Służą zabezpieczeniu zobowiązań kupującego/sprzedającego - zabezpieczeniu ryzyka dziennej zmiany ceny kontraktu • Stanowią tylko część wartości kontraktu – określony % wartości • Wartość depozytu liczona jest od ostatniego kursu rozliczeniowego • Wysokość depozytu wyznaczana jest przez KDPW • Wnoszone (wpłacane) na rachunek inwestora w DM • Depozyty określane przez biura maklerskie nie mogą być niższe niż te określone przez KDPW: http://www.kdpw.pl/pl/serwisy/IRtools/fullKM_ZAR.xls

41. Depozyty zabezpieczające - Wartość kontraktuEUR/PLN przy kursie 3,7310 (kurs na giełdzie 373,10), wartość kontraktu 37.310 PLN. • Depozyt wstępny (przy założeniu, że depozyt jest równy 2% a BM nie wymaga wyższego niż KDPW) = 0,02*37.310= 747 PLN - Właściwy depozyt zabezpieczający= 0,014*37310= 523PLN - Zmiana o krok notowania (np. z 373,10 na 373,11) to zysk lub strata 1 PLN.

42. Depozyty zabezpieczające • Zmiana o 100 pipsów to zysk lub strata 100 PLN. 100PLN/747PLN (depozyt zabezpieczający) to ponad 13% zysku lub straty od zainwestowanych środków. • Zmiana kursu przy którym BM zażąda uzupełnienia depozytu = 0,006*37.310= zmiana o 224PLN= 2,24 grosza=224 pipsy Przy założeniu zmiany niekorzystnej – spadku, kiedy mamy pozycję długą lub wzrostu, kiedy mamy pozycję krótką. Zmiana korzystna – zysk inwestora

43. Dźwignia finansowa Duża procentowa zmiana środków na rachunku Mała zmiana kursu kontraktu

44. Dźwignia finansowa • Wartość kontraktu na EUR (kurs kontraktu terminowego 373,10 (PLN za 100EUR)*100) = 37.310 zł • Depozyt 2% = 747 zł (2% * 37.310 zł) • Dźwignia finansowa 50 krotna (100%/2%)= 50 • Zmiana kursu kontraktu o 1% to 3,73 PLN/100EUR = 373 PLN/10.000EUR (zysk/strata dla inwestora) • Stosunek zysku/straty do depozytu zabezpieczającego 373 zł/747 zł= 50%

45. Marking to market (równanie do rynku)

46. Ryzyko • RYZYKO RYNKOWE • wynika ze zmian kursu kontraktu, która zależy od zmian ceny instrumentu bazowego • jest potęgowane przez efekt dźwigni - małe wahania kursów na rynku kasowym mają proporcjonalnie większy wpływ na wartość depozytu zabezpieczającego • może doprowadzić do poniesienia strat przekraczających wielkość pierwotnej inwestycji – straty mogą być wyższe niż pierwotnie wpłacony depozyt zabezpieczający

47. Kursy średnie NBP

48. Ryzyko rynkowe (kontrakt EUR/PLN czerwiec – grudzień 2006) * Jeżeli inwestor utrzyma pozycję mimo strat, dopłacając depozyt

49. Dźwignia finansowa c.d.

50. Dźwignia finansowa c.d.