Dr Edyta Sidorczuk-Pietraszko Instytut Transferu Wiedzy i Innowacji sp. z o.o. w Białymstoku

1. KIERUNKI ROZWOJU GOSPODARCZEGO rejonu Puszczy Białowieskiejspotkanie w ramach projektu „Platforma współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju rejonu Puszczy Białowieskiej”25 czerwca 2014 r., Zespół Szkół z DNJB w Hajnówce Dr Edyta Sidorczuk-Pietraszko Instytut Transferu Wiedzy i Innowacji sp. z o.o. w Białymstoku Facylitator: Dr Agata Gójska, Mediatorzy.pl

2. Plan spotkania (1) Kierunki rozwoju rejonu Puszczy Białowieskiej – lokalne potencjały w kontekście globalnych trendów – 45 min. • zrównoważona gospodarka, gospodarka niskoemisyjna, zielona gospodarka, gospodarka oparta na wiedzy jako megatrendy • identyfikacja, analiza jakościowa i ilościowa wszystkich rodzajów aktualnej działalności gospodarczej w regionie Puszczy Białowieskiej

3. Plan spotkania (2) • identyfikacja i analiza barier rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2004-2014 i 2015-2020, • identyfikacja i analiza kierunków rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi, w tym wykorzystanie kapitału naturalnego i usług środowiska Puszczy Białowieskiej, • analiza zasobów i potrzeb surowcowych i energetycznych w świetle kierunków rozwoju gospodarczego, sprzyjających zrównoważonemu rozwojowi regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020.

4. Plan spotkania (3) 2. Dyskusja – 2 godz. Moderator: Dr Edyta Sidorczuk-Pietraszko, Instytut Transferu Wiedzy i Innowacji sp. z o.o.Facylitator: dr Agata Gójska, Mediatorzy.pl 3. Podsumowanie – 15 min.

5. Cel spotkania • Wypracowanie kierunków rozwoju gospodarczego (bez turystyki) w regionie Puszczy Białowieskiej • Wytyczna horyzontalna: zrównoważony rozwój, z uwzględnieniem wykorzystania kapitału naturalnego i usług Puszczy Białowieskiej

6. Zrównoważona gospodarka zielona gospodarka • raport Nasza wspólna przyszłość G.H. Bruntland dla Światowej Konferencji ds. Rozwoju Ekonomicznego (WCED) z 1987 r.:, Szczyt ONZ Środowisko i Rozwój, Rio de Janeiro 1992 • Taki rozwój, w którym potrzeby teraźniejszych pokoleń nie są zaspakajane kosztem szans zaspokojenia potrzeb przez przyszłe pokolenia (sprawiedliwość międzygeneracyjna) • Społeczeństwo, gospodarka i środowisko przyrodnicze stanowią system, który musi być pojmowany i traktowany integralnie, wyeliminowanie któregoś z tych subsystemów uniemożliwia funkcjonowanie pozostałych

7. Minimalizacja strumieni materii i energii w gospodarce: wykorzystania zasobów, energochłonności, emisji, odpadów  podwójna (potrójna) dywidenda • Strategia zrównoważonego rozwoju UE – Goeteborg 2001, odnowienie - 2006 • Strategia „Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko” • Polityka ekologiczna państwa

8. Gospodarka niskoemisyjna • Wariant koncepcji ZR w kontekście polityki klimatycznej – skupienie na redukcji emisji gazów cieplarnianych, ale też innych zanieczyszczeń (powietrze, wody, odpady) • Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. - Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, KOM(2011) 112, Bruksela, 08.03.2011. • Strategia Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko • Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej

9. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej • założenia przyjęte przez Radę Ministrów 16 sierpnia 2011 r., trwają prace nad dokumentem • zapewnienie korzyści ekonomicznych, społecznych i środowiskowych (zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju) w efekcie podejmowania działań zmniejszających emisje gazów cieplarnianych • wzrost innowacyjności i wdrożenie nowych technologii, zmniejszenie energochłonności, utworzenie nowych miejsc pracy, a w konsekwencji poprawa konkurencyjności gospodarki

10. Kierunki działań NPRGN • Rozwój niskoemisyjnych źródeł energii, • Poprawa efektywności energetycznej, • Poprawa efektywności gospodarowania surowcami i materiałami, • Rozwój i wykorzystanie technologii niskoemisyjnych, • Zapobieganie powstawaniu oraz poprawa efektywności gospodarowania odpadami, • Promocja nowych wzorców konsumpcji.

11. Gospodarka oparta na wiedzy społeczeństwo informacyjne • Kontekst teoretyczny - model, w którym wzrost jest determinowany nie oszczędnościami, lecz zależy w dużym stopniu od inwestycji w kapitał ludzki, wynalazki i innowacje, • Kontekst praktyczny - trend w gospodarce światowej, tendencja zmian w gospodarce, Tofflerowska trzecia fala. • Czynnikiem sprawczym innowacji i wynalazków jest wiedza. • informacja i wiedza stają się uniwersalnymi substytutami surowców, pracy i innych zasobów. • „Wraz z nadejściem społeczeństwa informacyjnego nasza gospodarka po raz pierwszy opiera się na bogactwie, które nie tylko jest odnawialne, ale i samo się wytwarza” - John Naisbitt

12. Zrównoważona gospodarka oparta na wiedzy • Czy zrównoważony rozwój musi być oparty na wiedzy? • Czy wiedza jest zasobem zapewniającym trwałość rozwoju? • Czy w gospodarce istnieją inne czynniki, które w sposób trwały mogą zapewnić wzrost produktywności wykorzystania zasobów i oddzielić wzrost dobrobytu od zużycia zasobów? • Czy gospodarka oparta na wiedzy jest ex definitione zrównoważona? • Czy „oparcie na wiedzy” jest raczej warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym?

13. BARIERY WEWNĘTRZNE POTENCJAŁY, ZASOBY MEGATRENDY BARIERY - OTOCZENIE

14. Działalność gospodarcza w regionie Puszczy Białowieskiej Identyfikacja, analiza jakościowa i ilościowa

17. Korzystna struktura zatrudnienia w sektorach ekonomicznych • Odsetek osób zatrudnionych w przemyśle i budownictwie jest drugim co do wysokości w województwie (wyższy w Suwałkach), • procent pracujących w rolnictwie jest najniższy ze wszystkich ziemskich powiatów Podlasia.

18. Przemysł maszynowy, elektromechaniczny • Pronar • Hamech • Narmet • Moderator • MJ&Company

19. Przetwórstwo drewna, meble • Fabryka Mebli Forte S.A. Oddział w Hajnówce, • Arino House - Hajnówka, • Kon-Stol - Hajnówka • ItaP - Hajnówka, • Drewexpol - Kleszczele • Nasycalnia Podkładów - Czeremcha, • Parkiety Olga – Hajnówka • Dryfskand • Stol-Jano • Tres-Pol • Was-Bel • Eastwood • Kenar 2 • tartaki

20. Logistyka • Gmina Narewka: • Operator Logistyczny Paliw Płynnych Baza Paliw nr 15 Narewka, Terminal Integro, Terminal Planta, Naftan, Krex, Aida, Cyklon, Kryptan

21. Budownictwo, materiały budowlane • Ceramika Lewkowo • Elementy domów z drewna • Budomex – handel • „Dworek Polski”

22. Handel • Arhelan • PSS Społem w Hajnówce

23. Rolnictwo, przetwórstwo rolno-spożywcze • RSP Rolmak w Makówce • RSP w Starym Korninie • Farmpasz • OSM Hajnówka • Runo

24. Rolnictwo – użytki rolne

25. Rolnictwo – gospodarstwa rolne

26. Struktura gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą w gminach powiatu hajnowskiego

27. Produkcja zwierzęca w gminach powiatu hajnowskiego na tle innych powiatów w województwie podlaskim

28. Pszczelarstwo • około 90 barci, z tego 60 jest zarejestrowanych w Stowarzyszeniu (1 barć - średnio 25-30 rodzin pszczelich (pni), największe - nawet 150-200 rodzin (pni). •  miód rzepakowy – ok. 50%, lipowy ok. 20%, gryczany ok. 20%; wielokwiatowy, mniszkowy, spadziowy i akacjowy łącznie ok. 10%. •  produkcja wosku (maks do 0,5 kg z rodziny/rocznie), pierzgi, pyłku pszczelego (do 1 kg z jednej rodzin/ rocznie) i propolisu. •  Sprzedaż w sposób bezpośredni; ok. 200 zł zysku netto z jednego ula •  Stabilny popyt krajowy od wielu lat; podobnie jak inne kraje UE, Polska ma nadwyżkę importu miodu nad eksportem

33. Bariery rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2004-2014 • Kapitał ludzki • Przykład: Pronar poszukuje około 400 pracowników - handlowców, robotników, jak i wysoko wykwalifikowanych inżynierów (Kwartalnik Pronar 1/2014) • Niedopasowanie strukturalne ofert pracy i poszukujących pracy • Kierunki kształcenia a potrzeby pracodawców

34. Specyfika zasobów pracy w regionie

35. Struktura wiekowa osób w wieku produkcyjnym

38. Infrastruktura • Tereny inwestycyjne • Brak gazyfikacji • Infrastruktura drogowa • Infrastruktura elektroenergetyczna • Infrastruktura telekomunikacyjna, w tym Internet szerokopasmowy

39. Wsparcie przedsiębiorczości • Obsługa inwestorów • Instytucje otoczenia biznesu (istnieją 2 – Centrum Wsparcia Biznesu PFRR, Cech Rzemiosł Różnych) • Potencjał do pozyskiwania środków UE, konkurencja innych podmiotów (preferencje wyłącznie dla gmin słabiej rozwiniętych – wskaźnik dochodu podatkowego na 1 mieszkańca Czeremcha/Kleszczele) • Niepewność związana z polityką rządu w stosunku do Puszczy Białowieskiej – niechęć do podejmowania działalności gospodarczej na obszarach przyrodniczo cennych

40. Wsparcie przedsiębiorczości • Instrumenty finansowe wspierające przedsiębiorczość – fundusze poręczeniowe, pożyczkowe, mechanizmy dotacyjne • Brak zachęt dla ludzi młodych do kształcenia z zamiarem powrotu do regionu (system stypendialny w porozumieniu z pracodawcami)

41. Bariery/uwarunkowania związane z otoczeniem polityczno-prawnym • Procedury związane z lokalizacją inwestycji na terenach przyrodniczo cennych • Niewielki odsetek powierzchni objętej mpzp • Udział niezwiązanych z regionem organizacji ekologicznych w procedurach administracyjnych • Polityka infrastrukturalna – skupienie na ośrodkach miejskich jako centrach wzrostu, środki UE na infrastrukturę drogową – w przypadku połączenia z T-ENT

42. Bariery (potencjalne) rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020 • Pogarszająca się struktura wiekowa społeczeństwa i dalszy odpływ ludzi młodych • Degradacja infrastruktury elektroenergetycznej i drogowej • Rosnąca presja turystyczna (w przypadku niewłaściwego ukierunkowania ruchu)  degradacja wartości przyrodniczych  dalsze ograniczenia w dostępie do Puszczy • Stosunki polsko-białoruskie i polsko-rosyjskie – wpływ na wymianę międzynarodową, zwłaszcza w sektorze rolno-spożywczym

43. Kierunki rozwoju gospodarczego regionu Puszczy Białowieskiej w okresie 2015-2020 • sprzyjające zrównoważonemu rozwojowi • wykorzystanie kapitału naturalnego i usług środowiska Puszczy Białowieskiej (decyzja komitetu UNESCO) • wpisujące się w trendy ogólne – odmaterializowanie gospodarki, społeczeństwo informacyjne, starzenie się społeczeństw, • mobilizacja kapitału ludzkiego – w pierwszym etapie powstrzymanie odpływu, w drugim - powrót migrantów • Niszowe – innowacyjne

44. Gospodarka niskoemisyjna • Cele w zakresie efektywności energetycznej • Redukcja emisji CO2 • spalanie biomasy, kolektory, małe elektrownie wiatrowe, energetyka prosumencka • Pozyskiwanie inwestorów z branż „niematerialnych” • Zrównoważony transport (transport publiczny, ułatwienia dla rowerzystów)

45. Wykorzystanie zasobów Puszczy Białowieskiej • Budowa wspólnej marki terytorialnej w oparciu o PB • Partnerstwo z przedsiębiorcami w zakresie rozwoju produktów i wykorzystania marki PB (produkty rolno-spożywcze, rzemiosło, inne..?) • Konieczne sukcesywne opracowywanie mpzp (planowane wsparcie z RPOWP) • Niszowe kierunki rozwoju przedsiębiorczości

46. Strategia rozwoju województwa podlaskiego – inteligentna specjalizacja • Sektor rolno-spożywczy – produkcja mleka i jego przetworów oraz wysokiej jakości żywności (w tym ekologicznej) • Produkty i usługi „ekologiczne i zielone” – oze, technologie przyjazne środowisku, nauki o życiu (life science), • srebrna gospodarka • zielone miejsca pracy • produkcja i usługi na rynki wschodnie

47. RPO WP, oś priorytetowa I: Wzmocnienie potencjału i konkurencyjności gospodarki regionu • w ramach Działania 1.6 priorytetowe traktowanie tworzenia miejsc pracy na obszarach cennych przyrodniczo.

48. Pytania podstawowe • Jakie branże? • W jaki sposób? • Przedsiębiorczość wewnętrzna • Inwestorzy zewnętrzni • Kierunki działań wspierających ww. opcje

49. Przetwórstwo rolno-spożywcze • Ugruntowana pozycja, tradycja, marka • Zaplecze surowcowe, w tym czyste środowisko • problem – warunki pozyskania runa z terenu Puszczy • Miejsce pochodzenia jako atut marketingowy - szansa kreowania marek regionu Puszczy Białowieskiej • Budowa łańcucha wartości na rynku lokalnym • Wykorzystanie wzmacniającego się trendu zdrowego stylu życia, świadomego żywienia, slow-food • Rynki wschodnie, komplementarne z turystyką

50. Przemysłmetalowy • Wiele zakładów działa na rynku międzynarodowym, a przynajmniej w skali ponadregionalnej • Produkty na potrzeby branż o ugruntowanej pozycji (na potrzeby rolnictwa) lub rosnących (kotły na biomasę) – raczej niskie ryzyko wahań koniunkturalnych • Dywersyfikacja działalności – technologie oze (?)