UNIA EUROPEJSKA

1. UNIA EUROPEJSKA PRAWO WSPÓLNOTOWEORGANY GŁÓWNE UNII EUROPEJSKIEJWYBRANE ZAGADNIENIA FUNKCJONOWANIA (BUDŻET)PROCEDURY PODEJMOWANIA DECYZJI

2. W prawie UE należy rozróżnić prawo pierwotne i prawo wtórne (pochodne), które tworzą tzw. acquiscommunautaire. • Prawem pierwotnym są traktaty założycielskie (wraz z nowelizującymi je traktatami), jak również traktaty akcesyjne i stowarzyszeniowe oraz prawo międzynarodowe. • Prawem wtórnym (pochodnym) są akty prawne poszczególnych organów i instytucji UE, a także umowy zawierane przez UE oraz państwa członkowskie. Prawo pochodne musi być zgodne z prawem pierwotnym – o jego ewentualnej niezgodności orzeka Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Akty prawa pochodnego dzieli się na: • akty wiążące: rozporządzenia, dyrektywy i decyzje; • akty niewiążące: zalecenia i opinie.

4. Traktat paryski • Traktat paryski został podpisany w 1951 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy. Wszedł w życie w 1952 r.Utworzył on Europejska Wspólnotę Węgla i Stali. EWWiS zajmowała się polityką i kontrolą wydobycia węgla i stali na terytorium państw członkowskich. Traktat został podpisany na 50 lat z możliwością przedłużenia. Decyzją tych państw EWWiS przestała istnieć w 2002 r., a jej uprawnienia zostały przekazane UE.

5. Traktaty rzymskie • Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Luksemburg, Niderlandy, RFN i Włochy.EWG zajmowała się wspólną polityka gospodarczą państw członkowskich. Miała za zadanie zniesienie ceł oraz doprowadzenie do swobodnego przepływu osób, kapitału, towaru i usług oraz do wspólnej polityki handlowej, rolnej, transportowej i energetycznej. W ten sposób EWG działała na rzecz równomiernego rozwoju gospodarczego i podniesienia poziomu życia.

6. Traktaty rzymskie • Traktat rzymski o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratomu) został podpisany w 1957 r. przez sześć państw założycielskich: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, RFN i Włochy.Euratom ma na celu pokojową współpracę państw związaną z rozwojem energii jądroqwej.

7. Jednolity akt europejski • Jednolity akt europejski został podpisany w 1986 r., a wszedł w życie w 1987r. Wniósł on wiele zmian dotyczących instytucji i procedur obowiązujących we Wspólnotach Europejskich, rozszerzył zakres ich polityki oraz wprowadził reguły mające umożliwić EWG realizację rynku wewnętrznego.

8. Zmiany przyjęte w jednolitym akcie europejskim: • Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością głosów w Radzie Ministrów. • Wprowadzenie procedury kooperacji-współdziałania bądź współpracy instytucjonalnej pomiędzy Radą Ministrów a Parlamentem Europejskim. Na tej podstawie Parlament Europejski uzyskał prawo wprowadzania poprawek do propozycji przedkładanych przez Radę Ministrów. • Wprowadzenie procedury zgodności zwiększającej kompetencje Parlamentu Europejskiego. • Powołanie w 1989 r. Sądu Pierwszej Instancji przy Trybunale Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, który rozpatruje skargi osób prawnych i fizycznych.

9. Przyjęcie zasady, zgodnie z która Komisja Europejska wprowadza w życie decyzje podejmowane przez Radę Ministrów. • Poszerzanie zakresu wspólnej polityki Wspólnot Europejskich o sektory: walutowy, społeczny, ochrony środowiska, badań naukowych i rozwoju technologicznego. • Stworzenie prawnych podstaw funkcjonowania Rady Europejskiej jako celu Europejskiej Współpracy Politycznej (wspólna polityka zagraniczna). • Zdefiniowanie jednolitego rynku wewnętrznego jako „obszaru bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ osób, towarów, usług i kapitału” (tzw. cztery wolności).

10. Traktat o Unii Europejskiej – traktaty z Maastricht Traktat o Unii Europejskiej został podpisany w Maastricht w 1992 r. i wszedł w życie w roku 1993 po ratyfikacji przez wszystkie pańśtwa członkowskie i Parlament Europejski. Jednym z efektów ratyfikowania traktatu z Maastricht jest przekształcenie traktatu rzymskiego z 1957 r. o ustanowieniu EWG w traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską.

11. Głównym celem traktatu z Maastricht jest przekształcenie trzech Wspólnot Europejskich w Unię Europejska. Poza tym w zakresie instytucji i procedur wprowadził następujące zmiany: • zmiana nazwy EWG na Wspólnotę Europejską; wszystkie trzy wspólnoty (EWWiS, Euratom, Wspólnota Europejska) stały się częścią nowo powołanej Unii Europejskiej; • wprowadził procedurę współdecydowania, dzięki której Parlament Europejski ma prawo zawetowania decyzji Rady Unii Europejskiej; • nadał Parlamentowi europejskiemu prawo do udziału w mianowaniu oraz odwoływaniu Komisji Europejskiej, a także prawo do udziału w podpisywaniu umów międzynarodowych; • poszerzył zakres wspólnej polityki WE o sektory: sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, przemysłu, sieci transeuropejskich, ochrony konsumenta, edukacji , młodzieży, ochrony zdrowia, kultury.

12. Traktat nicejski Traktat nicejski został podpisany w 2001 r. i wszedł w życie w 2003 r. Wprowadził on następujące zmiany: • Dotyczące Komisji Europejskiej: • Wprowadził zasadę „jeden komisarz z jednego kraju” obowiązującą do momentu, kiedy UE będzie miała co najwyżej 27 członków (wcześniej największe państwa miały w Komisji po dwóch członków); • Wprowadził nowy sposób wyboru członków Komisji Europejskiej; • Nadał Przewodniczącemu Komisji prawo decydowania o jej organizacji wewnętrznej i o rozdziale zakresu obowiązków pomiędzy jej członków; • Po rozszerzeniu UE do więcej niż 27 państw, skład Komisji będzie się opierał na zasadzie równości rotacji, przy czym w Komisji powinno zasiadać mniej członków niż wynosi liczba państw członkowskich UE;

13. Dotyczące Parlamentu Europejskiego: zwiększył maksymalną liczbę jego członków do 732; • Dotyczące Rady Unii Europejskiej: wprowadził nowy system ważenia głosów w tej Radzie; • Dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich: wprowadził zasadę „jeden sędzia z jednego państwa”; • Dotyczące Sądu Pierwszej Instancji: w jej skład będzie wchodzić co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego; • W zakresie prawnych warunków funkcjonowania „wzmocnionej współpracy” zachowano zasadę, aby również po rozszerzeniu UE możliwe było zastosowanie mechanizmu wzmocnionej współpracy już przy zgodzie ośmiu państw, z tym że każde państwo członkowskie ma prawo do niej dołączyć. Wyłączono z mechanizmu kwestie dotyczące obronności; • W czasie szczytu w Nicei w 200 r. przyjęto też Kartę praw podstawowych jako deklarację polityczną, którą poszczególne państwa UE mogły podpisać (nie było to obligatoryjne).

14. Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy Traktat ten został przygotowany w 2003 r. przez Konwent Europejski powołany przez Radę Europejską specjalnie w celu ustanowienia nowego traktatu reformującego UE. Francja i Niderlandy odrzuciły traktat w 2005 r. w referendach ogólnokrajowych, co uniemożliwiło wejście w życie Konstytucji dla Europy.

15. Wybrane postanowienia Konstytucji dla Europy wprowadzone następnie do traktatu lizbońskiego: • Włączenie inicjatywy obywatelskiej do procesu legislacyjnego UE: grupa licząca milion obywateli posiada prawo do złożenia wniosku do Komisji Europejskiej w sprawie projektu przepisu prawnego; • Rezygnacja z wprowadzonego w traktacie nicejskim systemu ważonych głosów i zastąpienie go systemem większości kwalifikowanej, w której każde państwo ma siłę jednego głosu; • Nadanie Unii Europejskiej podmiotowości prawnej, czyli m.in. zdolności ndo podpisywania umów międzynarodowych;

16. Uznanie prawnej możliwości wystąpienia z UE; • Uczynienie Rady Europejskiej instytucją wewnątrzunijną, z Przewodniczącym wybieranym na dwa i pół roku; • Wprowadzenie Karty praw podstawowych jako obowiązującej w prawie wspólnotowym; • Zwiększenie maksymalnej liczby członków Parlamentu Europejskiego do 750, przy zagwarantowaniu liczby minimum sześciu deputowanych na każde państwo członkowskie.

17. Traktat lizboński – traktat reformujący Unię Europejską Traktat ten został podpisany w Lizbonie 13 grudnia 2007 r. Wszedł w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i Parlament Europejski w grudniu 2009 r. Jednym z efektów jego podpisania jest przekształcenie traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (dawnego – z czasów przed traktatem w Maastricht – traktatu rzymskiego) w traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

18. Traktat z Lizbony wprowadził podział pomiędzy UE a państwa członkowskie

19. Zmiany wprowadzone przez traktat lizboński • Wprowadzenie nowego stanowiska – Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa; • Zmiany dotyczące Rady Unii Europejskiej: • Wprowadzenie zasady, zgodnie z którą debata i głosowanie nad projektami aktów prawnych będą odbywać się publicznie; • Poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością głosów; • Wprowadzenie od 2014 r. systemu podwójnej większości mającej obowiązywać przy głosowaniach większością kwalifikowaną. Aby dany akt został uchwalony, musi zostać poparty przez 55 % państw, których ludność nie może stanowić mniej niż 65 % mieszkańców całej Unii. Tym samym rezygnuje się z zapisanego w traktacie nicejskim systemu ważonych głosów; • Przyjęcie zasady, że mniejszość blokującą stanowią cztery państwa; • Uznanie, że jednomyślność jest wymagana w sprawach podatkowych i obronnych.

20. Zmiany dotyczące Komisji Europejskiej: • Przedłużenie zasady :jeden komisarz z jednego państwa”; • Zmiana sposobu jej powoływania; • Zmiany dotyczące Parlamentu Europejskiego: • Zwiększenie roli PE w procedurze uchwalania budżetu UE; • Określenie maksymalnej i minimalnej liczby deputowanych państwa członkowskiego (odpowiednio 96 i 6). Liczba ogólna członków Parlamentów ma – oprócz jednego Przewodniczącego – wynosić 750 deputowanych; • Zmiany dotyczące Rady Europejskiej: • Nadanie jej statusu instytucji UE; • Wprowadzenie nowego stanowiska: Przewodniczącego Rady Europejskiej. Jest on wybierany przez Radę Europejską na okres nie przekraczający pięciu lat, przewodniczy jej obradom i reprezentuje ją na zewnątrz. Zastępuje tym samym dotychczasowy system rotacyjnego przewodnictwa w Radzie Europejskiej.

21. UNIA EUROPEJSKA CZŁONKOWIE, KANDYDACI I PAŃSTWA ASPIRUJĄCE DO UE.

22. Członkowie i etapy procesu rozszerzenia

24. Proces negocjacji i akcesji do UE.

25. Państwa ubiegające się o przyjęcie do UE.

28. Organy główne Unii Europejskiej Traktat lizboński wymienia następujące organy UE: • Radę Europejską; • Radę Unii Europejskiej; • Komisje Europejską; • Parlament Europejski; • Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej; • Europejski Bank Centralny; • Trybunał Obrachunkowy.

29. Rada Europejska po traktacie lizbońskim • Rada Europejska jest obecnie jednym z głównych organów Unii Europejskiej i najważniejszym organem politycznym. Jej skład został powiększony (w porównaniu ze stanem przed traktatem lizbońskim) o Przewodniczącego Rady Europejskiej. W jej pracach uczestniczy również Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. • Rada Europejska uczestniczy w procedurze mianowania Przewodniczącego Rady i członków Komisji Europejskiej oraz mianuje Prezesa Europejskiego Banku Centralnego.

30. Traktat lizboński zmienił również system przewodnictwa w Radzie Europejskiej. Obecnie funkcjonuje oddzielny urząd przewodniczącego Rady Europejskiej, który jest wybierany przez Radę Europejską większością kwalifikowaną na okres dwu i pół roku. Mandat Przewodniczącego może być jednokrotnie odnowiony. Istnieje również możliwość odwołania Przewodniczącego zgodnie z procedurą powołania. Przewodniczący nie może równocześnie pełnić żadnej krajowej funkcji publicznej. Kieruje pracami Rady, zapewnia ciągłość jej prac oraz przedstawia sprawozdania z posiedzeń Parlamentowi Europejskiemu. • Szczyty Rady Europejskiej odbywają się dwa razy w ciągu półrocza, mogą być również zwoływane szczyty nadzwyczajne.

33. Rada Unii Europejskiej • Przewodnictwo sprawowane jest rotacyjnie przez kolejne państwa członkowskie i trwa pół roku – nowe państwo obejmuje przodownictwo w Radzie 1 stycznia i 1 lipca. Kraj przewodniczący ma za zadanie zapewnie ciągłości prac poszczególnych resortów Rady EU oraz reprezentowanie jej na zewnątrz. Wyjątek stanowi Rada ds. Zagranicznych, gdyż traktat lizboński wprowadził nową instytucję – Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Przewodniczy on w czasie swojej kadencji Radzie do Spraw Zagranicznych, czyli Radzie Unii Europejskiej składającej się z ministrów spraw zagranicznych poszczególnych państw.

34. Sposób podejmowania decyzji do 2014 roku. Traktat lizboński wprowadza okres przejściowy, w którym będzie obowiązywać poniższy sposób podejmowania decyzji w Radzie (aktualny do 31.10.2014 r.): • Zwykłe uchwały są podejmowane zwykła większością głosów. • Uchwały dotyczące spraw zastrzeżonych w traktatach są podejmowane kwalifikowaną większością głosów lub jednomyślnie (w takich kwestiach jak dodatkowe uprawnienia dla Unii Europejskiej, ujednolicenie prawa, harmonizacja podatków). W przypadku wymogu jednomyślności członek Rady może wstrzymać się od głosu, ale nieobecność jednego z nich nie pozwala na podjęcie decyzji.

35. Siła głosu państwa zależy od jego potencjału ludnościowego. • Większość kwalifikowana (wedle ustaleń traktatu nicejskiego): • W przypadku złożenia wniosku przez Komisje Europejską: wynosi 258 głosów (ok. 75 %), w ramach których musi się znaleźć zwykła większość państw, reprezentująca równocześnie 62 % mieszkańców całej Unii (tzw. podwójna większość). Wpływa to na wzmocnienie pozycji dużych państw, jednak są one wciąż zobowiązane do uzyskania poparcia co najmniej dziesięciu małych państw. Mniejszość blokująca wynosi 88 głosów (25,5 %) • W przypadku złożenia wniosku nie przez Komisję: 2/3 państw członkowskich

37. Sposób podejmowania decyzji po 2014 roku Powyższy system obliczania większości kwalifikowanej na podstawie traktatu lizbońskiego będzie obowiązywał do 31 października 2014 r. 1 listopada 2014 r. zostanie zastąpiony tzw. systemem podwójnej większości.

38. Komisja Europejska W 1967 r. na mocy traktatu o fuzji z 1965 r. powstała Komisja Wspólnot Europejskich. W 1993 r. na mocy traktatu z Maastricht (1992) została ona przemianowana na Komisje Europejską (ang. European Commission). Komisja jest organem ponadnarodowym, niezależnym od państw członkowskich – tworzący ją komisarze maja realizować jedynie interesy unijne. Formalnie podlega Radzie Unii Europejskiej, w rzeczywistości jednak jest niezależna w funkcjach wykonawczej i zarządzającej. Komisja pełni funkcje mediacyjne i koncyliacyjne, inicjuje rozwiązania prawne UE oraz reprezentuje UE na zewnątrz.

42. Parlament Europejski Parlament brał udział we wszystkich procedurach prawnych UE: • konsultacji; • zgodności • współdecydowania; • uchwalania budżetu. Po przyjęciu traktatu lizbońskiego bierze udział w następujących procedurach: • zwykłej procedurze prawodawczej; • szczególnej procedurze prawodawczej; • procedurze uchwalania budżetu.

45. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Zgodnie z traktatem lizbońskim sądownictwo unijne tworzy Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej składający się z następujących instytucji: • Trybunału Sprawiedliwości; • Sądu (Sądu Pierwszej Instancji); • Sądów wyspecjalizowanych. Trybunał pilnuje przestrzegania prawa. Sprawuje funkcje sądów: międzynarodowego, konstytucjonalnego, administracyjnego, cywilnego, pracy i arbitrażowego. Rozstrzyga spory prawne pomiędzy instytucjami (organami) UE, a państwami członkowskimi, ale także pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi a organami UE. Jego zadaniem jest dbanie o spójność i praworządność prawa unijnego.

48. Sąd Pierwszej instancji • Sąd Pierwszej Instancji został powołany w 1989 r. na mocy Jednolitego aktu europejskiego z 1986 r. W 1993 r. stał się sądem UE. Jego siedziba mieścin się w Luksemburgu. W traktacie lizbońskim nazwa „Sąd Pierwszej Instancji” została zastąpiona określeniem „Sąd”.

50. Trybunał obrachunkowy (Trybunał Audytorów/ Trybunał Rewidentów Księgowych) • Trybuna ł ten rozpoczął pracę w 1977 r. na mocy umowy z 1975 r., kiedy to zastąpił Komitet Kontroli istniejący przy EWG i Euratomie oraz Kontrolera Finansów z EWWiS. Traktat z Maastricht uznał Trybunał Obrachunkowy za jedną z głównych instytucji Wspólnot. Siedziba Trybunału mieści się w Luksemburgu.