Mars

1. Mars “Líf rauðu plánetunnar”

2. Braut, helstu stærðir og tölur • Könnun Mars, Marsbúarnir og Viking • Yfirborðið • Lofthjúpurinn og þróun hans • Jarðfræðileg saga • Tunglin • Framtíðarkönnun Mars

3. Mars er utan Jarðarbrautar • Meðalfjarlægð 1,52 AU • 1,38 til 1,66 • Umferðartíminn 1,88 ár • Gagnstaða við sól á rúmlega 2 ára fresti • Mars er þá næst Jörðu og aðstæður til skoðunar bestar – og Mars á lofti alla nóttina • Gagnstaðan í ágúst 2003: Fjarlægðin til Mars með minnsta móti! (0,373 AU)

6. Mars fer í lykkju við gagnstöðu Frá Jörðinni séð fer Mars aftur á bak á göngu sinni um hvelfinguna Gerist vegna þess að Jörðin fer fram úr Mars Mjög erfitt að útskýra í jarðmiðjukerfi

9. Aðstæður á yfirborði • Hitastig -53˚C að jafnaði • Minnst -140˚C Mest +20˚C • Loftþrýstingur 7 mb (minna en 1/100 atm) • Mars er 0,53 jarðarþvermál • Þyngdarhröðun 3,8 m/s2 • Skaðleg langtímaáhrif fyrir geimfara? • Lausnarhraði 5 km/s • 11,4 km/s á Jörðinni • Mylsna getur sloppið frá Mars við loftsteinaárekstra (SNC-loftsteinarnir)

10. Athuganir með sjónaukum Mars er afar óskýr í sjónauka Truflanir í lofthjúpi Jarðar Truflanir í lofthjúpi Mars

11. 1659 Huygens – dökk og ljós svæði 1666 Cassini – Snúningstími, ís á heimskautum 1770+ Herschel – Möndulhalli 25˚ Árstíðir eins og á Jörðinni 1877 Schiaparelli – Mjóar línur – “Canali”

12. Marsbúar verða til • ~1890: Percival Lowell verður altekinn af Marsbúahugmyndinni • Smíðar stærsta sjónauka þess tíma á Marshæð í Flagstaff, Arizona • “Sér” skurði, borgir, vegi…

15. Marsbúar (litlir og grænir) verða áberandi í vitund almennings • 1898 – H.G.Wells – War of the Worlds • 1937 Orson Welles –Innrásin frá Mars í útvarpiAlmenningur viti fjær af hræðslu • 1964: Fyrstu myndir frá yfirborðinu • Engir marsbúar eða skurðir • Loftsteinagígar, sandauðnir • 1971: Mariner 9 á braut um Mars

16. 1977 Viking geimförin lenda Efnagreina ‘Mars’veginn – engin merki um líf Góðar myndir af öllu yfirborðinu • Mars Global Surveyor • Nákvæmt hæðarkort af öllu yfirborðinu • Aðdráttarlinsa tekur nákvæmar myndir af öllu yfirborðinu

20. Yfirborðið • Hálent suðurhvel • Mikið af loftsteinagígum • Gamalt yfirborð • Víða ummerki rennandi vatns • Láglent norðurhvel • Nýrra yfirborð • Fáir loftsteinagígar • 3-4 km lægra en norðurhvelið

25. Helstu kennileiti • Olympsfjall • Stærsta fjall sólkerfisins, 27 km • Dyngja, mjög aflíðandi • 600 km þvermál við fjallsrætur • Þarsis-bungan • 5 km háslétta • 3 eldfjöll í röð, öll um 25 km há

29. Marinerdalurinn • 4000 km langur • 7 km djúpur • Hellas-dældin • 7 km djúp • Heimskautaísinn

31. Ummerki rennandi vatns • Aðallega á suðurhveli • Eldra yfirborð • Varðveitir ummerki um aðstæður fyrir meira en 3000 más • Hugsanlega úthaf í láglendi norðurhvelsins

35. Einnig merki um vatn undir yfirborði • Sífreri í jarðvegi norðan og sunnan 30. breiddargráðu • Vatn lekur niður hlíðar gíga • Loftsteinar lenda í drullu

38. Hve mikið vatn? • Áætlanir byggðar á rofi vatns • A.m.k. 500 m vatn um allt yfirborð

39. Yfirborðið eins og Sprengisandur • Viking-geimförin 1977: Fyrstu myndir frá yfirborði • Lentu á sléttum svæðum – óspennandi • Mældu hitastig, veðurfar o.fl.

42. Lagskipt jarðlög á heimskautum

43. Þykkari lofthjúpur áður fyrr • Ummerki um rennandi vatn ótvíræð • Krefst þess að lofthjúpur hafi verið þykkari og hiti hærri • Meðan eldvirkni var meiri var lofthjúpur þykkari vegna meiri útgösunar • Þegar Mars kólnar að innan dregur úr jarðfræðilegri virkni og lofthjúpur þynnist

44. Gróðurhúsáhrifin • Lofthjúpur aðallega CO2 • CO2 leysist upp í vatni • Fljótandi vatn eyðir þeim forsendum sem gera það mögulegt • Engar skorpuhreyfingar → CO2 sem fellur út hverfur varanlega

45. Tunglin tvö, Fóbos og Deimos • Lítil og óregluleg í laginu • 20-30 km í þvermál • Líklega fyrrverandi smástirni

46. Deimos (15x12x11 km)

47. Fóbos (27x22x18 km)