İSİG RİSK DEĞERLENDİRME

1. İSİGRİSK DEĞERLENDİRME Cemal ÖZÜDOĞRU İş Güvenliği Koordinatörü

2. RİSK ANALİZİ TEHLİKE ANALİZİ RİSK HESABI TEHLİKE İSG RİSK YÖNETİMİ NEDEN GÜNDEMİMİZDE ? RİSK KABUL EDİLEBİLİR RİSK RİSK DEĞERLENDİRME KABUL EDİLEMEZ RİSK RİSK VE GÜVENLİK KAVRAMI

3. İSİG RİSK YÖNETİMİ RİSK İLETİŞİMİ RİSK ALGILAMA RİSK DEĞERLENDİRME

4. Risk İletişiminin Üç İlkesi Algılama = Gerçek Amaç = Güven İletişim = Beceri-maharet • Kaynağın içtenliği-samimiyeti (SİZ) • Mesajın içeriği ( NE söylediniz) • Mesajın söyleniş tarzı (NASIL söylediniz) • Planlama (NEREDE söylediniz)

5. Risk İletişiminde Yedi Temel Kural(Covello ve Allen 1988) • Halkı taraf olarak kabul edin ve dahil olmasını sağlayın (Özellikle ilgili tarafları) • Dikkatli bir şekilde plan yapın ve çalışmalarınızı değerlendirin • Kamuoyunun özel kaygılarına kulak verin • Dürüst samimi ve açık olun • İnanılır ve güvenilir kaynaklarla çalışın • Medyanın ihtiyaçlarına karşılık verin • Açık ve anlaşılabilir şekilde konuşun

6. risk algılama RİSK-1 Risk algılama Zaman

7. risk algılama Ciddi kaza RİSK-2 Risk algılama Zaman

8. risk algılama Ciddi kaza RİSK-3 Risk algılama ? Zaman

9. RİSK ALGILAMA • Bir kömür madeninde birkaç saat çalışmak • Bir ay boyunca her gün tereyağlı ekmek yemek • Nükleer enerji santraline komşu bir evde 5 yıl yaşamak 3 3 1 1 2 3 2 1 2 Eşit Risk= Milyonda bir ölüm riski MÜHENDİS VE UZMANLAR HALK

10. Nicelenmiş riski ifade etmek için kullanılan yöntemlerden biri deOrtalama Ömür Kaybıdır OÖK:Göz önüne alınan bir risk yüzünden bir kişinin ömrünün ne kadar kısaldığı

11. KAYNAK: Prof.Bernard COHEN

12. RİSK ALGILAMA DENEYSEL PSİKOLOJİ RİSK • Tehlikenin ne ölçüde anlaşılabildiği • Tehlikenin ne denli eşit dağıldığı • Bireyin tehlikeyi ne derece önleyebileceği • Risk gönüllü olarak üstlenilip üstlenilmediği • Korkutuculuk düzeyi • Anlaşılabilirlik düzeyi • Etkilenecek kişi sayısı RİSK UZAYI

13. GÖZLEMLENEMEZ TEHLİKEYE MARUZ KALANLAR TARAFINDAN TANINMIYOR RİSKİN ETKİSİ GEÇ, YENİ BİR RİSK, BİLİMİN TANIMADIĞI RİSKLER KONTROL EDİLEBİLİR KORKUTUCU DEĞİL, DÜNYA ÇAPINDA FELAKET YARATAN SONUÇLARI YOK, ÖLDÜRÜCÜ DEĞİL, YASALARA UYGUN, GELECEK KUŞAKLAR İÇİN RİSK AZ, RİSK KOLAYCA AZALTILABİLİR,RİSK AZALIYOR, GÖNÜLLÜ HİZMET KONTROL EDİLEMEZ KORKUTUCU, DÜNYA ÇAPINDA FELAKET YARATICI, SONUÇLARI ÖLDÜRÜCÜ, YASALARA UYGUN DEĞİL,GELECEK KUŞAKLAR İÇİN ÇOK TEHLİKELİ, KOLAYCA AZALTILAMAZ, RİSK ARTIYOR, GÖNÜLLÜ HİZMET YOK GÖZLEMLENEBİLİR TEHLİKEYE MARUZ KALANLAR TARAFINDAN TANINIYOR, RİSKİN ETKİSİ ANİ, RİSK ESKİ, BİLİMİN TANIDIĞI RİSKLER

14. GÖZLEMLENEMEZ TEHLİKEYE MARUZ KALANLAR TARAFINDAN TANINMIYOR RİSKİN ETKİSİ GEÇ, YENİ BİR RİSK, BİLİMİN TANIMADIĞI RİSKLER • AŞILAR • POLİVİNİLKLORÜR • DNA TEKNOLOJİSİ • DOĞUM KONTROL HAPLARI • AZAOTLU GÜBRELER • NİTRİTLER • ELEKTRİK ALANLAR • ASPİRİN • TEŞHİS RONTGENLERİ • NÜKLEER REAKTÖR KAZALARI • ASBESTLE YALITMA • KURŞUN BOYALAR • SAKARİN • SU KLORLAMA • RADYOAKTİF ATIKLAR • PESTİSİDLER • ANTİBİYOTİKLER • KÖMÜR YAKMANIN • ÇEVREYİ KİRLETMESİ • URANYUM MADENCİLİĞİ • SU FLORLAMA • KURŞUN(OTOMOBİLLER) • CIVA • NÜKLEER SİLAHLARDAN • RADYOAKTİF SERPİNTİ • KAFEİN KONTROL EDİLEBİLİR KORKUTUCU DEĞİL, DÜNYA ÇAPINDA FELAKET YARATAN SONUÇLARI YOK, ÖLDÜRÜCÜ DEĞİL, YASALARA UYGUN, GELECEK KUŞAKLAR İÇİN RİSK AZ, RİSK KOLAYCA AZALTILABİLİR,RİSK AZALIYOR, GÖNÜLLÜ HİZMET • AŞILAR KONTROL EDİLEMEZ KORKUTUCU, DÜNYA ÇAPINDA FELAKET YARATICI, SONUÇLARI ÖLDÜRÜCÜ, YASALARA UYGUN DEĞİL,GELECEK KUŞAKLAR İÇİN ÇOK TEHLİKELİ, KOLAYCA AZALTILAMAZ, RİSK ARTIYOR, GÖNÜLLÜ HİZMET YOK • UYDU ÇARPIŞMALARI • KAYKAYLAR • OTOMOBİL KAZALARI • KARBON MONOKSİT • (OTOMOBİLLER) • MOTORLU KIZAKLAR • OTOMOBİL YARIŞLARI • ALKOLE BAĞLI KAZALAR • TRAMPENLER • SIVI DOĞAL GAZIN • DEPOLANMASI VE NAKLİ • BÜYÜK BARAJLAR • MOTORLU ÇİMBİÇERLER • DİNAMİT • SİGARA ALIŞKANLIĞI • GÖKDELEN YANGINLARI • SİNİR GAZI KAZALARI • BİSİKLETLER • TRAKTÖRLER • KAYAK YAPMAK • NÜKLEER SİLAHLAR(SAVAŞ) • SUALTI İNŞAATLARI • ASANSÖRLER • YÜZME HAVUZLARI • KÖMÜR MADENİ KAZALARI • HAVACILIK • SANDAL GEZİNTİLERİ • TREN KAZALARI • MOTOSİKLETLER GÖZLEMLENEBİLİR TEHLİKEYE MARUZ KALANLAR TARAFINDAN TANINIYOR, RİSKİN ETKİSİ ANİ, RİSK ESKİ, BİLİMİN TANIDIĞI RİSKLER • PARAŞÜT SPORU • HAVAİ FİŞEKLER • TİCARİ HAVACILIK • YÜKSEK YAPILAR KAYNAK:SLOVIC-1987 • TABANCA

15. MEVZUATIMIZDA TEHLİKE VE RİSK KAVRAMI TEHLİKE RİSK İŞ KANUNU (1475) 15 - İŞ KANUNU (4857) 19 2 SSK 18 - İSİGT 89 - PARPAT 72 - -------------------------------------------------------------------------------- İSİG YÖNETMELİĞİ 23 26 YARGITAY Risk Nazariyesi -Tehlike Nazariyesi

16. AB MEVZUATINDA TEHLİKE VE RİSK KAVRAMI • İşyerinde Çalışanların Sağlık ve Güvenliklerini iyileştirmeye • Yönelik Tedbirler Alınmasına İlişkin 12 Haziran 1989 Tarih ve • 89/391/AET sayılı Konsey Direktifi; • İşverenlerin Genel Yükümlülükleri • Madde 6-2(a,b,c), 6-3(a) ve 9’da : • İşverenlere riskleri önleme ve risk değerlendirme zorunluluğu getirtilmiş • Avrupa Birliğinin 2002-2006 Stratejisi; • İşyerlerinde risk önleme kültürünü oluşturmak, • Sağlık ve güvenlik anlayışına global bir yaklaşım getirmek, • Serbest piyasa şartlarında eşitlik sağlamak

18. EKONOMİK VE SOSYAL KOMİTENİN RAPORU • Genelde risk değerlendirme ve yazılı hale getirme-dokümantasyonun kurumsal hale getirilemediği • Risk değerlendirme kavramının ülke ve topluluk geneline yaygınlaştırılamadığı FRANSA (5.11.2001): Risk değerlendirmesi En az yılda bir defa yapılacak ve belgelendirilecek ALMANYA:Bütün işyerlerinin %75 sistematik ve ayrıntılı risk değerlendirme Adalet Divanı Kararı (C-5/00) 7.2.2002 10 ve daha az işçi çalıştıran işyerlerinde risk değerlendirmesinin yazılı olarak belgelendirilmesinde işverenlere yükümlülük getirmeyen yasal düzenlemesinden dolayı uyarılma kararı DANİMARKA: İşyerlerinin % 50 si risk değerlendirmesi yaptı İşçi sayısı: 5-19 %27 20-49 %61 50-199 %67 200- %95

19. İŞVERENLERİN • % 30 Gerekli değil • % 21 Zamanında yaptırmamış • % 9 Yükümlülüğünü bilmiyor • % 8 Hiç duymamış • % 7 Çok zaman ve para gerektirdiği • HOLLANDA: İşyerlerinin % 58 i risk değerlendirmesi yaptı • 2-9 işçi çal. işyerleri % 52 si • 20 ve daha fazla işçi çal. işyerleri % 80 i • 100 ve daha fazla işçi çal. işyerleri % 96 sı • İNGİLTERE: 89/391 uyumlaştırıldıktan sonra işyerlerinin %50 si bir kez risk değ. yapmış • Bütün işyerlerinin % 80 i risk değerlendirmesi yapmış • İşyerlerinin % 22 sinde herhangi bir doküman yok • Büyük ölçekli işyerlerinin %3 ünde • 50 ve daha fazla işçi çalıştıranların %24 ü Risk değerlendirmesinde • doküman yükümlülüğünü yerine getirmemiş

20. TEHLİKE ANALİZ VE SİSTEM GÜVENLİĞİ YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ

21. TEHLİKE ANALİZ VE SİSTEM GÜVENLİĞİ YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ

22. TEHLİKE ANALİZ VE SİSTEM GÜVENLİĞİ YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ

23. TEHLİKE ANALİZ VE SİSTEM GÜVENLİĞİ YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ

24. KAYNAKLAR

25. RİSK MATRİSİ R: Risk O: Olasılık D: Zarar verme derecesi (Şiddet) R= O X Ş Olasılık Ortaya çıkma olasılığı / frekans için derecelendirme basamakları ------------------- -------------------------------------------------- ÇOK KÜÇÜK Yılda bir KÜÇÜK Üç ayda bir ORTA Ayda bir YÜKSEK Haftada bir ÇOK YÜKSEK Her gün

26. RİSK MATRİSİ SONUÇDERECELENDİRME --------------- ----------------------------------------- ÇOK HAFİF: İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren HAFİF : İş günü kaybı yok, ilk yardım gerektiren ORTA : Hafif yaralanma, tedavi gerekir CİDDİ : Ölüm, Ciddi yaralanma, meslek hastalığı ÇOK CİDDİ: Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik

27. ZARARIN AĞIRLIĞI OLASILIK Çok Hafif (1) Hafif (2) Orta (3) Ciddi (4) Çok Ciddi (5) Çok Küçük (1) Anlamsız 1 Düşük 2 Düşük 3 Düşük 4 Düşük 5 Küçük (2) Düşük 2 Düşük 4 Düşük 6 Orta 8 Orta 10 Orta (3) Düşük 3 Düşük 6 Orta 9 Orta 12 Orta 15 Yüksek (4) Düşük 4 Orta 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20 Çok Yüksek (5) Düşük 5 Orta 10 Orta 15 Yüksek 20 Tolore Edilemez 25 RİSK DÜZEYİ VEYA RİSK SKORU R= O X Ş SONUÇ HAFİF ÇOK HAFİF CİDDİ ORTA ÇOK CİDDİ OLASILIK 1 4 3 2 5 ÇOK YÜKSEK DÜŞÜK YÜKSEK YÜKSEK YÜKSEK ORTA 20 15 10 5 25 5 YÜKSEK YÜKSEK YÜKSEK ORTA ORTA DÜŞÜK 4 16 8 4 12 20 ORTA ORTA ORTA ORTA DÜŞÜK DÜŞÜK 3 12 9 6 15 3 ORTA ORTA DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK KÜÇÜK 4 10 8 6 2 2 ÇOK KÜÇÜK DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK DÜŞÜK 4 3 2 1 1 5

28. KABUL EDİLEMEZ RİSK DİKKATE DEĞER RİSK KABUL EDİLEBİLİR RİSK

29. FMEA Orta Risk Düşük Risk Yüksek Risk

30. OLASILIK ÇİZGİ ÇİZGİ DOĞRULAMA SKORU RİSK SKORU Hemen Hemen Kesin MARUZİYET MUHTEMEL SONUÇLAR RİSK AZALTMA Oldukça Muhtemel Çık Nadir (Yılda Bir Yada Az) Felaket Pek Çok ölüm Nadir Fakat Mümkün Nadir DÜZELTME MALİYETİ Çok Ölüm Çok Kötü Seyrek (Ayda Bir) Yüksek Oranda Doğrulandı Ara Sıra Ölüm Çok Ciddi Oldukça Az ihtimal Sık Sık Ciddi Yaralanma Ciddi Sürekli (Günde Bir) Doğrulandı Kazalı Durum Çok zor tasavvur Edilebilir Fakat Kuvetle İhtimal Dahilinde Değil Önemli İlk Yardım Gerektiren Durum Şüpheli Belirsiz Değer Dikkate Alınmalı Pratik Olarak İmkansız

31. RİSK NOMOGRAFİSİ Kaynak:G. F.Kinney ve A. D. Wiruth

32. RİSK DOĞRULAMA NOMOGRAFİSİ

33. RİSK NOMOGRAFİSİ ÇİZGİ OLASILIK DÜZEYİ RİSK DÜZEYİ SIK SIK 10-1 RİSK SONUÇLARI TEHLİKEYE MARUZİYET % ZAMAN YÜKSEK ARA SIRA 10-2 ÖNEMLİ AZ İHTİMAL 10-3 OLDUKÇA AZ İHTİMAL 10-4 ORTA OLDUKÇA ÇOK AZ İHTİMAL 10-5 24 SAAT GÜN DÜŞÜK HEMEN HEMEN İMKANSIZ 10-6 Kaynak: Hani RAAFAT

34. Kaynak: Hani RAAFAT I II III IV V VI

36. Cemal ÖZÜDOĞRU İş Güvenliği Koordinatörü