İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ

1. SEZGİN CERİT 2013 KAYSERİ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ

2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATINA GENEL BAKIŞ Türkiye Cumhuriyeti mevzuat sistemi içerisinde İş Sağlığı ve Güvenliği konusunu iki ana başlık üzerinde inceleyeceğiz. • Hükümler • Müeyyideler

3. TC ANAYASASI Yönetmelik Kanun Tebliğ ve Genelge Tüzük

4. TÜRK MEVZUATI KANUN: Anayasa’da öngörülen usullere göre yasama organı TBMM tarafından yazılı olarak konan ve uyulması zorunlu hukuk kurallarıdır. TÜZÜK: Kanunların uygulanmasını göstermek, kanunun emrettiği işleri belirtmek üzere Danıştay incelemesinden geçirilerek Bakanlar Kurulu’nca çıkartılan hukuk kurallarıdır.

5. YÖNETMELİK: Bakanlıkların ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere çıkardıkları hukuk kurallarıdır. TEBLİĞ VE GENELGE: Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, herhangi bir konuda aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililere gönderilen yazılardır.

6. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZ ANAYASA YÖNÜNDEN 07.11.1982 Tarihinde Kabul edilen TC Anayasası’nın ikinci kısmı Temel Haklar ve Ödevleri belirlemektedir. Üç bölümde tanımlanan bu haklar ve ödevler; • 12 – 16. maddeleri içeren 1. bölüm genel hükümleri • 17 – 40. maddeleri içeren 2. bölüm kişinin hakları ve ödevleri • 41 – 65. maddeleri içeren 3. bölüm sosyal ve ekonomik haklar ve ödevleri tanımlamaktadır.

7. TC ANAYASASI • MADDE 49: Çalışma herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için; çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.

8. TC ANAYASASI • MADDE 50: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.

9. TC ANAYASASI • MADDE 56: Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. ……

10. TC ANAYASASI • MADDE 60: Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar. • MADDE 61: Devlet, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle, malûl ve gazileri korur ve toplumda kendilerine yaraşır bir hayat seviyesi sağlar. Devlet sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır. Yaşlılar Devletçe korunur. Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir. Devlet korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır. Bu amaçla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdurur.

11. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZ KANUNLAR YÖNÜNDEN • 3146 Sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun • 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu • 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu çerçevesinde inceleyeceğiz.

12. 3146 Sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun • Madde 1 : Bu Kanunun amacı, çalışma hayatını, işçi-işveren ilişkilerini,iş sağlığı ve güvenliğini düzenlemek, denetlemek ve sosyal güvenlikimkânını sağlamak, bu imkânı yaygınlaştırmak ve geliştirmek, yurt dışında çalışan işçilerimizin çalışma hayatından doğan hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı kurulmasını sağlamak, teşkilât ve görevlerine ilişkin esasları düzenlemektir.

13. Madde 12: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (Değ. 16.07.2003 - 4947/17 Md.-Başlığıyla beraber) İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevleri şunlardır : • a) İş sağlığı ve güvenliği konularında, mevzuatın uygulanmasını sağlamak ve mevzuat çalışması yapmak. • b) Ulusal politikalar belirlemek, bu politikalar çerçevesinde programlar hazırlamak. • c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamak. • d) Etkin denetim sağlamak amacıyla gerekli önerilerde bulunmak, sonuçlarını izlemek. =>

14. e) Standart çalışmaları yapmak, normlar hazırlamak ve geliştirmek, ölçüm, değerlendirme, teknik kontrol, eğitim, danışmanlık, uzmanlık ve benzeri çalışmaları yapmak ve bunları yapan kişi ve kuruluşları inceleyerek değerlendirmek ve yetki vermek. • f) Kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının imalâtını yapacak kişi ve kuruluşlara yetki vermek, ithal edilecek kişisel koruyucuların ve makine koruyucularının standartlara uygunluğunu ve bu hususlarda usul ve esasları belirlemek. • g) İş sağlığı ve güvenliği ile iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi konularında inceleme ve araştırma çalışmalarını planlamak, programlamak ve uygulanmasını sağlamak. • h) Faaliyet konuları ile ilgili yayın ve dokümantasyon çalışmaları yapmak ve istatistikleri düzenlemek. =>

15. i) Meslekî eğitim görenler, rehabilite edilenler, özel risk grupları ve kamu hizmetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzere tüm çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunmaları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak. • j) İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi ve İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi bölge laboratuarlarının çalışmalarını düzenlemek, yönetmek ve denetlemek. • k) Bakanlıkça verilecek benzeri görevleri yapmak. • İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi ve İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi bölge laboratuarlarının çalışma usul ve esasları ile personelin görev, yetki ve sorumlulukları yönetmelikle düzenlenir.

16. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu • Kanunun amacı; işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. • Kanun; yanında bir kişi çalıştıranı işveren olarak tanımlıyor ve kapsamına alıyor. • Bu kanun, Çalışan Temsilcisi, Destek Eleman gibi kavramlar ile iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine çalışanların aktif olarak katılımını amaçlıyor. • Genç Çalışan kavramı ile 16 – 18 yaş arası genç işçiler için özel uygulamalar getiriyor.

17. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu İşverenin Sorumlulukları (Madde 4): • Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak • Mesleki riskleri önlemek • Çalışanların eğitim ve bilgilendirilmesini sağlamak • Her türlü tedbiri almak • Gerekli araç ve gereçleri sağlamak • Sağlık ve güvenlik tedbirlerini değişen şartlara uygun hale getirmek • Denetlemek • Risk analizi yapmak veya yaptırmak • Çalışana görev verirken işe uygunluğunu gözetmek

18. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu • Acil eylem planı yapmak veya yaptırmak • Yangınla mücadele (Yangın eğitimleri, tatbikatlar) • İlkyardım (İşletmelerde İlkyardımcı belgeli personel istihdam edilmesi) • Tahliye (Tahliye planları ve tatbikatları) • İş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirilmesi • Çalışanların sağlık gözetimi • Çalışanların görüşlerinin alınması, İSG faaliyetlerine katılımlarının sağlanması • İş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak (sürekli işlerde en az 50 işçi çalıştırılıyor ise) • İş sağlığı ve güvenliği iç yönetmeliği hazırlamak • Ağır ve tehlikeli işlerde mesleki ve teknik eğitim zorunluluğu

19. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Yapılacak iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları her şeyden evvel kazaların önüne geçebilmek, çalışanların sağlık ve güvenliğini emniyet altına alabilmek içindir. O bakımdan idari para cezaları için değil, işçinin sağlık ve güvenliği için bu faaliyetler tüm işyerlerinde süratle başlatılmalıdır. 6331 sayılı kanundaki kademeli tarihler yalnızca teftişlerde idari para cezası uygulamasının zamanını bildirmekten ibarettir. Bu husus yükümlülüklerin o tarihten başladığı anlamına gelmemektedir.

20. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu • Kanunun en önemli özelliği belki de iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerine çalışanların aktif katılımlarının sağlanması zorunluluğudur. Bu durum bilhassa Risk Analizi ile iş güvenliği faaliyetlerinin İş Güvenliği Uzmanıöncülüğünde yapılacağı hükmünü getirmekte ve uzmana, yapılmayan İSG faaliyetlerinden kaynaklı yaptırımlar getirmektedir. Bu nedenle, MALİ MÜŞAVİRLERİMİZ İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞINA SOYUNMAMALIDIR

21. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu MADDE 13 İŞ KAZASI: a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada, b) (Değişik: 17/4/2008-5754/8 md.) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) (Değişik: 17/4/2008-5754/8 md.) Bu Kanunun 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan olaydır.

22. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Madde 14 Meslek Hastalığı: Meslek Hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

23. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZTÜZÜKLER YÖNÜNDEN 4857 Sayılı Kanunun geçici 2. maddesine göre yürürlükte kalan tüzükler 1. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü ( 520 maddeden oluşmaktadır) 2. Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan işyerlerinde ve işlerde alınacak tedbirler hakkında tüzük 3. Maden ve taş ocakları işletmelerinde tünel yapımında alınacak işçi sağlığı ve iş güvenliği önlemlerine ilişkin tüzük 4. Yapı işlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği tüzüğü

24. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZ YÖNETMELİKLER YÖNÜNDEN • Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği eğitimleri ile ilgili usul ve esasları hakkında yönetmelik • Güvenlik ve sağlık işaretleri yönetmeliği • Ekranlı araçlarla çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Gürültü yönetmeliği • Titreşim yönetmeliği • Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik yönetmeliği • Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması hakkında yönetmelik

25. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZYÖNETMELİKLER YÖNÜNDEN • Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • Asbestle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • İşyeri bina eklentilerinde alınacak sağlık ve güvenlik önlemlerine ilişkin yönetmelik • İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik

26. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZYÖNETMELİKLER YÖNÜNDEN • Elle taşıma işleri hakkında yönetmelik • Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında yönetmelik • Yer altı ve yerüstü maden işletmelerinde sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik • Sondajla maden çıkartılan işletmelerde sağlık ve güvenlik şartları hakkında yönetmelik

27. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZYÖNETMELİKLER YÖNÜNDEN • Geçici veya belirli süreli işlerde iş sağlığı ve güvenliği hakkında yönetmelik • Biyolojik etkenlere maruziyet risklerinin önlenmesi hakkında yönetmelik • Balıkçı gemilerinde yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik • İşyerlerinde işin durdurulmasına veya işyerlerinin kapatılmasına dair yönetmelik

28. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZYÖNETMELİKLER YÖNÜNDEN • İş sağlığı ve güvenliği kurulları hakkında yönetmelik • İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri hakkında yönetmelik ** • Ağır ve tehlikeli işler yönetmeliği • Gebe ve emziren kadınların çalıştırılma şartlarıyla emzirme odaları ve çocuk bakım yurtlarına dair yönetmelik.

29. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZ TEBLİĞLER YÖNÜNDEN • Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin mesleki eğitimlerine dair tebliğ ** • İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin risk gurupları listesi tebliği

30. YAPTIRIMLARHUKUKİ SORUMLULUK

31. İŞ KAZASI ve MESLEK HASTALIĞI HUKUKİ SONUÇLARI Tazminat Hukuku 818 sayılı Borçlar Kanunu Özel Ceza Kanunları İdari Ceza Hükümleri Rücû Hukuku 5510 sayılı SGK Kanunu Ceza Hukuku 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu

32. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU

33. CEZALAR MADDE: 45 (1) Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adlî para cezalarıdır. HAPİS CEZALARI MADDE: 46 (1) Hapis cezaları şunlardır: a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası. b) Müebbet hapis cezası. c) Süreli hapis cezası. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU

34. KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA SEÇENEK YAPTIRIMLAR (2) Suç tanımında hapis cezası ile adlî para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hallerde, hapis cezasına hükmedilmişse; bu ceza artık adlî para cezasına çevrilmez. (3) Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir. (4) Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, birinci fıkranın (a) bendine göre adlî para cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir halinde uygulanmaz. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 50

35. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 89 TAKSİRLE YARALAMA (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. (2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına, b) Vücudunda kemik kırılmasına, c) Konuşmasında sürekli zorluğa, d) Yüzünde sabit ize, e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma, f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına, neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.

36. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 89 (3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun; a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine, b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine, c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına, d) Yüzünün sürekli değişikliğine, e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine, neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır. (4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (5) Bilinçli taksir hali hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına giren suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlıdır.

37. TAKSİRLE ÖLDÜRME (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 85

38. TOPLUMA KARŞI SUÇLAR -GENEL TEHLİKE YARATAN SUÇLAR GENEL GÜVENLİĞİN TAKSİRLE TEHLİKEYE SOKULMASI (1) Taksirle; a) Yangına, b) Bina çökmesine, toprak kaymasına, çığ düşmesine, sel veya taşkına, Neden olan kişi, fiilin başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığı bakımından tehlikeli olması halinde, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 171

39. RADYASYON YAYMA (4) Radyasyon yayılmasına veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine, bir laboratuar veya tesisin işletilmesi sırasında gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişi, fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 172

40. ATOM ENERJİSİ İLE PATLAMAYA SEBEBİYET VERME (1) Atom enerjisini serbest bırakarak bir patlamaya ve bu suretle bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığı hakkında önemli ölçüde tehlikeye sebebiyet veren kişi, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır. (2)Yukarıdaki fıkrada tanımlanan fiilin taksirle işlenmesi halinde, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 173

41. TEHLİKELİ MADDELERİN İZİNSİZ OLARAK BULUNDURULMASI VEYA EL DEĞİŞTİRMESİ (1) Yetkili makamlardan gerekli izni almaksızın, patlayıcı, yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı, boğucu, zehirleyici, sürekli hastalığa yol açıcı nükleer, radyoaktif, kimyasal, biyolojik maddeyi imal, ithal veya ihraç eden, ülke içinde bir yerden diğer bir yere nakleden, muhafaza eden, satan, satın alan veya işleyen kişi, üç yıldan sekiz yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Yetkili makamların izni olmaksızın, bu fıkra kapsamına giren maddelerin imalinde, işlenmesinde veya kullanılmasında gerekli olan malzeme ve teçhizatı ihraç eden kişi de aynı ceza ile cezalandırılır. (3) Önemsiz tür ve miktarda patlayıcı maddeyi satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında, kullanılış amacı gözetilerek, bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 174

42. İNŞAAT VEYA YIKIMLA İLGİLİ EMNİYET KURALLARINA UYMAMA (1) İnşaat veya yıkım faaliyeti sırasında, insan hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 176

43. ÇEVRENİN KASTEN KİRLETİLMESİ (1) İlgili kanunlarla belirlenen teknik usullere aykırı olarak ve çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkları toprağa, suya veya havaya kasten veren kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (3) Atık veya artıkların toprakta, suda veya havada kalıcı özellik göstermesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza iki katı kadar artırılır. (4) Bir ve ikinci fıkralarda tanımlanan fiillerin, insan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıklarla ilgili olarak işlenmesi halinde, beş yıldan az olmamak üzerehapis cezasına ve bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 181

44. ÇEVRENİN TAKSİRLE KİRLETİLMESİ (1) Çevreye zarar verecek şekilde, atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya verilmesine taksirle neden olan kişi, adli para cezası ile cezalandırılır. Bu atık veya artıkların, toprakta, suda veya havada kalıcı etki bırakması halinde, iki aydan bir yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. (2) İnsan veya hayvanlar açısından tedavisi zor hastalıkların ortaya çıkmasına, üreme yeteneğinin körelmesine, hayvanların veya bitkilerin doğal özelliklerini değiştirmeye neden olabilecek niteliklere sahip olan atık veya artıkların toprağa, suya veya havaya taksirle verilmesine neden olan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 182

45. GÜRÜLTÜYE NEDEN OLMA (1) İlgili kanunlarla belirlenen yükümlülüklere aykırı olarak, başka bir kimsenin sağlığının zarar görmesine elverişli bir şekilde gürültüye neden olan kişi, iki aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU MADDE: 183

46. TAZMİNAT HUKUKU

47. Tazminat Hukuku • MADDİ TAZMİNAT: İşçinin işyerinde alınmamış iş sağlığı ve iş güvenliği tedbirleri sonucu, beden ve ruhsal bütünlüğü zarar görmüş ise, farklı bir ifade ile ortaya maddi zarar çıkmış ise talep edilir. • MANEVİ TAZMİNAT: İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda acı, keder, üzüntü meydana gelmiş ise talep edilir.

48. Tazminat Hukuku 818 sayılı Borçlar Kanunu Madde: 45 ve 46 Manevi Tazminat Maddi Tazminat Destekten Yoksun Kalma Tazminatı İş Göremezlik Tazminatı

49. DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI (Borçlar Kanunu Madde 45) Destekten yoksun kalma tazminatı, işçinin ölümü halinde, onun yardımından mahrum kalanların zararını tazmine yöneliktir.

50. İŞ GÖREMEZLİK TAZMİNATI (Borçlar Kanunu Madde 46) İş göremezlik tazminatı ise, işçinin beden ve ruh gücü bakımından çalışmasını aynen sürdürmesine rağmen, iş göremezliği nedeniyle, daha fazla çaba harcamak zorunda kalmasının getirdiği yıpranmayı tazmine yöneliktir.