Barok wiek niepokoju

1. Barok wiek niepokoju barocco – z j. portugalskiego - perła o nieregularnym kształcie baroque – z j. francuskiego XVIII w. - „dziwny”, pełen przeciwieństw, przeciwieństwo renesansowego ładu i harmonii (Koniec XVI w. – XVII w. początek XVIII w.) Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Blaise Pascal

2. Niepokój w Europie i w Rzeczpospolitej • XVII w. = wiek wojen • 1610 – 1634 – wojny z Rosją • 1620 – 1621 – wojny z Turcją • 1648 – powstanie Bohdana Chmielnickiego • 1655 – 1660 – potop szwedzki • 1673 – zwycięstwo nad Turcją pod Chocimiem • 1683 – odsiecz wiedeńska kontrreformacja (Trybunał Inkwizycji i Indeks Ksiąg Zakazanych) 1600 r. – ginie na stosie Giordano Bruno 1648 r. – koniec wojny trzydziestoletniej „Trylogia” Henryka Sienkiewicza

3. Zwiastun barokuMikołaj Sęp - Szarzyński „Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie Byt nasz podniebny.” „Cóż będę czynił w tak straszliwym boju Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie” Sonet III „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem” HAMLETOWSKI DYLEMAT „I nie miłować ciężko i miłować Nędzna pociecha, gdy żądzą zwiedzione Myśli cukrują nazbyt rzeczy one, Które i mienić, i muszą się psować” Sonet V „ O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”

4. Metafizyczny niepokój Motyw - vanitas… - kruchość istnienia Daniel Naborowski „Godzina za godziną niepojęcie chodzi: Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.” „Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki słynie” „Krótkość żywota” „Marna marność słynie” – parafraza słów Koheleta „Marność” Zbigniew Morsztyn „Ale i sam świat cóż jest? Tylko pierze I lekkie wiatrem nadziane pęcherze” „Emblema 38”

5. Philippe de Champaigne„Vanitas”

6. Juan Valdes Leal „In ictu oculi”

7. Dworska apologia piękna marinizm – Giambattista Marino – kierunek w poezji barokowej charakteryzujący się wirtuozerią języka cel poetycki: olśnić, zdziwić, zaszokować czytelnika narzędzia poetyckie: koncept, paradoks oksymoron, kontrast, antyteza

8. Wiersze strojne w bogactwo środków artystycznych Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa”– sonet zawierający szokujący koncept (trup ~ zakochany) „Ty leżysz zabity i jam też zabity, Ty strzałą śmierci, ja strzałą miłości…” „Niestatek” „Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa – Niźli będzi stateczną która białogłowa…” „ O swej pannie” „Biały śnieg, świeżo spadły… Biały kwiat liliowy… Ale bielsza mej panny płeć twarz i szyje Niż marmur, mleko, łabędź, perła, śnieg, lilie.”

9. SARMATYZM Ideologia, mentalność, styl życia charakterystyczny dla szlachty „Musi tu każdy w tym być twoim żakiem Że pierwszy człowiek Jadam był Polakiem” Cechy pozytywne: patriotyzm pielęgnowanie tradycji gościnnośc Cechy negatywne: megalomania ksenofobia warcholstwo Wizerunek szlachcica – sarmaty „Pamiętniki” – J. Ch. Pasek– soczysty język, makaronizmy, dokument mentalności przeciętnego szlachcica, pieniacza i awanturnika, który przez 12 lat służył pod komendą Stefana Czarnieckiego, a później gospodarował w Małopolsce

10. Krytyka wad szlacheckich Wacław Potocki – „Ogród fraszek” „Zbytki polskie” O czymże Polska myśli i we dnie i w nocy? Żeby sześć zaprzęgano koni do karocy... Te wszystkie ich pompy, wszystkie ich splendece Pogasną jako w wodzie utopione świece”. inne fraszki: „Pospolite ruszenie” „Niech śpi pijany” „Nierządem Polska stoi”

11. Molier – Jean Baptiste Poquelin Autor komedii, reżyser i aktor (lubił grywać role tragiczne) Założyciel „Teatru Wspaniałego” Cieszący się poparciem i opieką króla Ludwika XIV We wszystkich swoich sztukach zagrał główne role „Skąpiec”, „Szkoła żon”, „Mieszczanin szlachcicem”, „Chory z urojenia”, Don Juan”, „Mizantrop”

12. Molier – „Świętoszek”komedia charakterów Tartuffe hipokryta, czyli mistrz obłudy Orgon poczciwy głupiec, naiwniak „Zgorszenie świata – oto co sumienie gniecie, I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie” „ Naiwność ludzka bywa bezmierną czasami” Każdy Świętoszek potrzebuje swego Orgona? „A gdybyś już przesadą musiał grzeszyć stale, Lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale” Kleant Molier wystąpił w roli Orgona aż 43 razy!