Dane INFORMACYJNE

2. Dane INFORMACYJNE • Nazwa szkoły: GIMNAZJUM NR 23 W GDAŃSKU • ID grupy: 96/69_P_G1 • Kompetencja: Przedsiębiorczość • Temat projektowy: Unia Europejska – szanse i zagrożenia Polski po sześciu latach członkostwa • Semestr/rok szkolny: II semestr 2009/2010

3. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Cztery filary UE • Unia Europejska została powołana do życia na mocy Traktatu z Maastricht (Traktatu o Unii Europejskiej) podpisanego 7 lutego 1992r. Z punktu widzenia prawa międzynarodowego Unia Europejska nie ma osobowości prawnej. • Zakres wspólnej polityki w Unii Europejskiej obejmuje: • Unię Gospodarczą i Walutową – rynek wewnętrzny oraz wspólną walutę euro • Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa • Politykę Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych • Wspólną Politykę Obronną

4. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej Unia Gospodarcza i Walutowa Traktat Rzymski (1 stycznia 1958r.), który leży u podstaw Unii Europejskiej, przyjął jako zasadę cztery podstawowe zasady gospodarcze: • przepływu osób i tworzenia podmiotów gospodarczych • przepływu towarów • przepływu kapitału • świadczenia usług Rzym, Muzeum Kapitolińskie gdzie podpisano Traktaty rzymskie

5. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej A. Swoboda przepływu osób (osiedlania się, tworzenia podmiotów gospodarczych) Daje możliwość swobodnego podróżowania, podejmowania pracy, świadczenia usług i studiowania w krajach Unii Europejskiej. Obywatele UE są traktowani na terenie każdego państwa członkowskiego, tak jak w kraju ojczystym: nie muszą posiadać zezwolenia na pracę, posiadają przywileje podatkowe i socjalne, mogą w dowolnym państwie czynnie i biernie brać udział w wyborach lokalnych i europejskich (do Parlamentu Europejskiego).

6. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej B. Swoboda przepływu towarów Od 1 stycznia 1993r. na rynku wewnętrznym UE nie ma granic, a więc nie ma też barier celnych. Wszystkie towary podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami. Swoboda przepływu towarów w Unii Europejskiej dotyczy zarówno towarów rolnych, spożywczych, jak i przemysłowych. Wspólna polityka handlowa UE – to wspólne zasady w zakresie: • taryf celnych • układów celnych i handlowych • instrumentów liberalizacji • polityki eksportowej

7. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Polska jako członek Unii Europejskiej: • zliberalizowała zasady handlu artykułami rolnymi między Polską a UE • przyjęła zasady wspólnej polityki handlowej, szczególnie wspólną taryfę celną • UE zmieniła dla Polski warunki wymiany handlowej na terenie Polski i innych krajów członkowskich UE; można więc kupić i sprzedać towar bez kontroli granicznych i potrzeby spełniania innych wymogów • wzmocniono i usprawniono kontrolę na wschodniej granicy (zewnętrzna granica UE)

8. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • C. Swoboda przepływu kapitału • Swoboda ta dotyczy transakcji finansowych, które nie mają bezpośredniego związku z przemieszczaniem się ludzi, towarów i usług (obrót papierami wartościowymi, depozyty bankowe, przekazy zysków, oprocentowania itp.) • Ze swobody przepływu kapitału korzystają obywatele państw członkowskich UE oraz osoby zamieszkujące na ich terenie i firmy mające tam siedzibę. • Wprowadzenie swobodnego przepływu kapitału w Unii Europejskiej miało przede wszystkim duży wpływ na dokonywanie bezpośrednich inwestycji przez przedsiębiorstwa. • Zintegrowanie rynków kapitałowych w Unii Europejskiej umożliwia wyrównywanie warunków produkcji. Zmniejsza to zakłócenia konkurencji na wspólnym rynku.

9. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • D. Swoboda świadczenia usług • Usługa w rozumieniu unijnym – to świadczenie, które nie jest uregulowane postanowieniami dotyczącymi przepływu kapitału, towarów i osób. • Do usług w rozumieniu prawa UE zaliczamy: • handel hurtowy i detaliczny, naprawę pojazdów mechanicznych i artykułów użytku osobistego • hotelarstwo, usługi gastronomiczne • transport, łączność • usługi finansowe i ubezpieczeniowe • usługi dla biznesu i w zakresie obrotu nieruchomościami • edukację • opiekę zdrowotną i socjalną • usługi komunalne

10. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej Wprowadzenie wspólnego rynku usług oznacza, że: • konsument może swobodnie przemieszczać się z jednego kraju do drugiego, aby tam korzystać z usług • producent z jednego kraju może jechać do innego po to, żeby tam oferować swoje usługi • nikt nie musi nigdzie wyjeżdżać, gdy usługa „przekracza” sama granice Wprowadzenie swobody świadczenia usług w UE nie nastąpiło od razu. Poszczególne zawody w różnych krajach wymagały posiadania konkretnych kwalifikacji i trudno było określić ich równoważność (np. zakres studiów potrzebnych do wykonywania zawodu lekarza), a ponadto niektóre gałęzie sektora usług chronione były przez rządy krajowe albo przez grupy prywatne.

11. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej Wspólny rynek wewnętrzny Działania zmierzające do stworzenia rynku wewnętrznego zapisane zostały już w traktatach rzymskich z 1957 r. Jednak jeszcze na początku lat 80-tych rynek jednolity był daleki od rzeczywistości. Program stworzony w 1985r. wyodrębnił trzy rodzaje barier w realizacji rynku wewnętrznego, które należało znieść do 1992r.: • bariery fizyczne (kontrole graniczne) • bariery techniczne (różne normy i standardy techniczne na terenie krajów Wspólnoty) • bariery fiskalne (różne stawki akcyzy i podatku VAT) Jednolity Akt Europejski (przyjęty w 1986r.) określił rynek wewnętrzny jako „obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony wolny przepływ towarów, usług, osób i kapitału”.

12. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Wspólna waluta €uro • Euro (znak €) – europejska waluta wprowadzona w miejsce walut krajowych. Jest prawnym środkiem płatniczym w 16 państwach tworzących strefę euro w Unii Europejskiej. Waluta euro używana jest także w 11 krajach i terytoriach nienależących do UE (Watykanie, Monako, San Marino, Andorze, Kosowie, Czarnogórze) oraz we francuskich posiadłościach na Atlantyku i Oceanie Indyjskim oraz w brytyjskich bazach wojskowych na Cyprze. • Strefa euro (Euroland, Euroobszar) jest tworzącą unię walutową wspólną przestrzenią unijnych państw, które wprowadziły euro jako swoją walutę, gdzie Europejski Bank Centralny prowadzi niezależną politykę pieniężną. • Na co dzień euro posługuje się 327 mln ludzi oraz dodatkowo 200 mln w krajach, które powiązały swoje waluty z euro.

13. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Aby przyjąć euro, Polska musi spełnić tzw. kryteria konwergencji, nazywane także kryteriami zbieżności lub kryteriami z Maastricht. Zalicza się do nich pięć ustalonych w Traktacie o Unii Europejskiej wskaźników ekonomicznych i zasad, jakie należy spełnić, aby wstąpić do strefy euro.

14. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Kryteria konwergencji: • Średnia stopa inflacji w ciągu roku poprzedzającego akcesję do UGW nie może być wyższa niż 1,5 punktu procentowego od pułapu wyznaczonego przez średni poziom inflacji trzech państw o najniższej inflacji w Unii Europejskiej • Średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż 2 punkty procentowe od średniego poziomu odpowiednich stóp procentowych, w trzech krajach Unii o najniższej stopie inflacji • Co najmniej dwuletnie uczestnictwo w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II) Europejskiego Systemu Walutowego w którym kurs waluty danego kraju wobec euro powinien się utrzymywać w standardowo określonym przedziale wahań (+/-15%) • Deficyt budżetowy w roku poprzedzającym ocenę w cenach rynkowych nieprzekraczający 3% PKB danego kraju • Dług publiczny w roku poprzedzającym ocenę nie może przekraczać 60% PKB danego kraju

15. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Oczywiste korzyści przyjęcia „wspólnotowej” waluty: • Brak kosztów związanych z wymianą walut, np. przy okazji podróży do państw strefy euro • Wyeliminowanie ryzyka kursu walutowego • Większa przejrzystość cen • Możliwość przemieszczania się po Europie bez potrzeby wymiany pieniędzy • Utrzymywane na niskim poziomie stopy procentowe utrzymują niską inflację w strefie euro

16. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Dodatkowe konsekwencje, spodziewane po wstąpieniu do strefy euro: • Zwiększenie konkurencji wśród przedsiębiorców • Podniesienie konkurencyjności Polski na arenie międzynarodowej • Ustabilizowanie cen, dzięki niskiej (obecnie ok. 2 procentowej) inflacji w strefie euro • Umocnienie integracji finansowej wśród państw strefy euro • Uodpornienie gospodarki na zewnętrzne „wstrząsy” gospodarcze

17. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa • WPZiB utworzono na mocy Traktatu o UE z Maastricht. Postanowienia te ulegały niewielkim zmianom w Traktacie z Amsterdamu (1997r.) i w podpisanym 2001r. Traktacie z Nicei. Główną funkcją Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa jest wzmocnienie tożsamości Europy i jej niezależności, co z kolei ma sprzyjać promowaniu pokoju, bezpieczeństwa i postępu na tym kontynencie i na świecie. Konkretne cele (art. 11 Traktatu z Maastricht) to: • ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezależności i integralności Unii, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych • umacnianie bezpieczeństwa Unii i jej państw członkowskich • utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego • popieranie współpracy międzynarodowej • rozwijanie i umacnianie demokracji oraz rządów prawa, jak również poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności.

18. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne UE, główny element III filaru UE, jedna z dziedzin współpracy i integracji rozwijana intensywnie na skutek postanowień Traktatu z Maastricht. • Wprowadził on w pełni otwarty rynek wewnętrzny, obywatelstwo UE, przewidział jednolitą politykę wizową. Określono też w nim jako sprawy wspólne: politykę azylancką, przekraczanie granic zewnętrznych, politykę imigracyjną i wobec państw trzecich włącznie ze zwalczaniem nielegalnej imigracji, nielegalnego pobytu i pracy, zwalczanie narkomanii, oszustw międzynarodowych, współpracę prawną w sprawach cywilnych, karnych, w polityce celnej i współpracę policji w celu zapobiegania i zwalczania przestępczości międzynarodowej, czemu służyć ma Europol. W tych sprawach Rada Unii Europejskiej ma ustalać wspólne stanowisko i wspólne działania (przy zachowaniu zasady subsydiarności) podejmując decyzje jednogłośnie.

19. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej Ochrona Środowiska Obowiązujące w Unii Europejskiej normy w zakresie ochrony środowiska należą do najwyższych na świecie. Są one efektem wieloletnich prac i obejmują szereg kwestii. Obecnie do najważniejszych problemów należą: • walka ze zmianami klimatu • ochrona różnorodności biologicznej • ograniczenie problemów zdrowotnych wynikających z zanieczyszczenia środowiska • bardziej odpowiedzialne wykorzystanie zasobów naturalnych Głównym celem jest ochrona środowiska, jednak rozwiązanie powyższych problemów przyczyni się również do wzrostu gospodarczego poprzez wspieranie innowacji i przedsiębiorczości.

20. Zakres i Zasady działania Unii Europejskiej • Zrównoważony rozwój • Zrównoważony rozwój od dawna stanowi jeden z głównych celów polityki unijnej. W 2001 roku przywódcy UE przyjęli strategię zrównoważonego rozwoju, która została uaktualniona w 2006 roku aby wyeliminować niedociągnięcia i uwzględnić nowe wyzwania. • Plan ten jest ściśle powiązany z polityką w zakresie zmian klimatu i energii. Podkreślono w nim znaczenie edukacji, badań naukowych i finansowania ze środków publicznych dla osiągnięcia zrównoważonej produkcji i konsumpcji. • Od tego czasu podjęto znaczne wysiłki w zakresie polityki. Teraz należy wprowadzić tę politykę w życie. W 2009 roku Komisja zaproponowała wprowadzenie pakietu środków promujących produkty przyjazne dla środowiska, w tym szersze zastosowanie etykiet energetycznych, np. dla pralek.

21. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania Wzrost gospodarczy • W efekcie kryzysu światowa gospodarka skurczyła się a spadki PKB w niektórych państwach rozwijających się były nawet dwucyfrowe. Sytuacja Polski na tle UE i świata, w tym także w porównaniu do państw rozwijających się, była jednak wyjątkowo pozytywna. PKB Polski w 2009r. wzrósł o ok. 1,7%, co było jedynym dodatnim wynikiem wśród państw UE. Polska zdaniem wszystkich międzynarodowych organizacji gospodarczych i instytucji finansowych jest liderem regionu. • Członkostwo w UE pozostawało ważnym czynnikiem amortyzującym skutki kryzysu gospodarczego głównie poprzez lepszą absorpcję funduszy unijnych, udział polskich przedsiębiorstw na rynku wewnętrznym oraz napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

22. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Finansowy bilans członkostwa • Ważnym czynnikiem wzrostu gospodarczego Polski w latach 2004-2009, a także jego perspektyw na przyszłość, były transfery z budżetu UE. W okresie od 1 maja 2004r. do 28 lutego 2010r. transfery wniosły 38,1 mld EUR. Jednocześnie w tym samym okresie Polska wpłaciła do budżetu UE 16,7 mld EUR. Dodatnie saldo przepływów finansowych z UE po sześciu latach członkostwa ukształtowało się więc na poziomie 21,4 mld EUR. Rok 2009 był rekordowy w historii polskiego członkostwa, gdyż po odliczeniu polskiej składki z budżetu UE do Polski trafiło 6 mld EUR. • Na powyższe kwoty składają się transfery związane z: polityką spójności – 21,4 mld EUR; wspólną polityką rolną – 12,8 mld EUR, i inne – ok. 4 mld EUR.

23. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania Saldo przepływów finansowych pomiędzy Polską a UE w okresie 1 maja 2004 – 28 luty 2010r. w tys. EUR

24. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Dane Komisji Europejskiej dotyczące wykorzystania środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności w okresie 2007-2013, opublikowane w marcu 2010 pokazują, że Polska jest zdecydowanym liderem we wdrażaniu funduszy UE. • Otwarcie zachodnio-europejskich rynków pracy przyczyniło się także do zwiększenia transferów środków prywatnych z zagranicy do Polski. Według szacunków NBP po 1 maja 2004 roku wielkość transferów prywatnych wzrosła dwukrotnie osiągając łącznie do końca 2009 roku pulę ok. 24,7 mld EUR. • Strumień środków w okresie od 1 maja 2004 roku do 31 grudnia 2009 roku z tytułu transferów z budżetu UE oraz prywatnych transferów polskich emigrantów wyniósł łącznie 63 mld EUR.

25. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Rolnictwo • Dopłaty bezpośrednie (zarówno z budżetu unijnego jak i krajowego) otrzymuje w Polsce blisko 1,4 mln rolników, dla których przewidziano za 2009 rok łącznie około 12,6 mld zł (2,98 mld EUR). Dopłaty dla działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania otrzymuje około 750 tys. rolników - z tego tytułu wypłacone zostało ponad 1,3 mld zł (307 mln EUR). W sumie na dopłaty bezpośrednie przewidziano kwotę o blisko 40% wyższą od wypłaconej za 2008 rok, co było wynikiem zarówno korzystnego kursu złotówki do euro jak i rosnącego z roku na rok poziomu dopłat w Polsce w stosunku do krajów UE-15 („piętnastki”) • Łącznie w okresie 2004-2009, Polska otrzymała wyłącznie z budżetu UE sumę 5,3 mld EUR w ramach dopłat bezpośrednich i nadal pozostaje jednym z największych beneficjentów wspólnej polityki rolnej UE.

26. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Rynek pracy i migracje • Na początku 2009 głównym problemem polskiego rynku pracy była rosnąca wskutek kryzysu gospodarczego stopa bezrobocia. Według wstępnych szacunków GUS średnioroczna stopa bezrobocia w Polsce wyniosła 11% w 2009r. i w wyniku kryzysu gospodarczego wzrosła z 9,8% w 2008r. Jednakże, porównując do ok. 20% stopy bezrobocia w Polsce w 2003r. nastąpiła znacząca poprawa na rynku pracy, a tendencja spadkowa utrzymywała się aż do okresu pojawienia się kryzysu. Jednak, dzięki zdrowym fundamentom gospodarczym kryzys na rynku pracy nie był tak mocno odczuwalny jak w pozostałych państwach UE. • W czasie kryzysu gospodarczego jednym z kluczowych instrumentów zapobiegania negatywnym skutkom napięć na polskim rynku pracy były fundusze strukturalne.

27. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Ożywienie gospodarcze, częściowo spowodowane akcesją do UE, prowadziło do wzrostu zatrudnienia i spadku bezrobocia. W pierwszych trzech kwartałach 2009r. pracowało przeciętnie ok. 59% osób w wieku produkcyjnym, w porównaniu do ok. 51% w pierwszych trzech kwartałach 2003r. • Zjawisko emigracji z Polski do UE wyeksponowało niektóre problemy na polskim rynku pracy. Po tym, jak wielu obywateli polskich skorzystało z prawa do zatrudnienia w krajach Europy Zachodniej, okazało się, że – mimo dużej liczby osób niepracujących – nadwyżki siły roboczej były niewielkie, a w niektórych sektorach gospodarki pojawiły się niedobory. Jednakże kryzys gospodarczy przyczynił się do zminimalizowania powyższych niedoborów, m.in. Z powodu powrotu części emigrantów z zagranicy, a także w wyniku osłabienia się popytu na pracowników.

28. Sześć lat polski w UEdokonania i zaniedbania • Po przystąpieniu Polski do UE nastąpił wzrost liczby polskich studentów studiujących w innych państwach członkowskich. Jednakże ze wstępnych danych statystycznych przedstawionych przez Komisję Europejską wynika, że dynamika wzrostu wyjazdów studentów maleje i w roku akademickim 2008/2009 wyniosła 4% w stosunku do roku poprzedniego. Bardziej dynamicznie (według danych z polskich uczelni) wzrasta liczba zagranicznych studentów przyjeżdżających na polskie uczelnie w ramach programu Erasmus – w roku akademickim 2008/09 wzrost liczby studentów był na poziomie 8,19% w stosunku do roku poprzedniego. Wciąż jednak liczba studentów przyjeżdżających (4.809 studentów) jest prawie trzykrotnie niższa od liczby polskich studentów wyjeżdżających, co powinno mobilizować do zmian niekorzystnego wizerunku polskiego systemu edukacyjnego, w tym do akcji promujących Polskę w UE.

29. Obecność w Unii Europejskiejw ocenie opinii publicznej • Polacy częściej niż statystyczny Europejczyk popierają UE. Wahania tych nastrojów były od 2004r. stosukowo niewielkie – na przestrzeni lat obserwowano najpierw systematyczny wzrost, a potem stabilizację postaw prounijnych. 6 lat po akcesji, 8 na 10 Polaków (82%) popiera członkostwo Polski we Wspólnocie, a przeciwnego zdania jest 15%. • Wysokie poparcie dla członkostwa w UE wiąże się w Polsce z silnym przekonaniem o uzyskiwanych korzyściach. Badania międzynarodowe wskazują, iż 3/4 Polaków jest przekonanych o korzystnym bilansie akcesji do Unii, podczas gdy średnia europejska wynosi jedynie 57%

30. Obecność w Unii Europejskiejw ocenie opinii publicznej • Polacy postrzegają Unię jako najskuteczniejszy podmiot w walce ze skutkami kryzysu gospodarczego i finansowego (34%). Największy, poza Polską, odsetek osób wierzących w skuteczność działań Wspólnoty w kwestii zwalczania kryzysu znajduje się w Grecji (44%), Luksemburgu (34%) i na Cyprze (32%). • Badania opinii publicznej wskazują na kontynuację wcześniej obserwowanych trendów – Unia Europejska oznacza dla Polaków przede wszystkim swobodę podróżowania oraz podejmowania nauki lub pracy w dowolnym miejscu na terenie UE. W dalszej kolejności, Polacy podkreślają poprawę sytuacji w rolnictwie oraz ogólnie – korzyści dla polskiej gospodarki, poprawę sytuacji na krajowym rynku pracy oraz rolę Polski na arenie międzynarodowej. Korzyści te stały się widoczne dla większości obywateli dopiero w drugim i trzecim roku członkostwa.