IRRI – Projekt navodnjavanja

1. IRRI – Projekt navodnjavanja IRRI – Projekt navodnjavanja UDRUGA KORISNIKA SUSTAVA ZA NAVODNJAVANJE OPATOVAC UDRUGA KORISNIKA ZA NAVODNJAVANJE TOMPOJEVCI OPĆINA ODŽAK

2. OPĆI PRINCIPI I AMBIJENTALNI UVJETI ZA AGROBIZNIS S OSNOVAMA PEDOLOGIJE Prof. dr Nezir Tanović

3. Efektivna plodnost • Najčešće se izražava visinom prinosa neke kulture na nekom tlu uz određene uslove klime i agrotehnike. • Efektivna plodnost na lijevoj strani jednačine, a pod plodnošću se može podrazumijevati potencijalna plodnost tla • Prinos=plodnost+vrijeme+sorta (genetski potencijal)+čovjek EFEKTIVNA PLODNOST POTENCIJALNA PLODNOST

4. PLODNOST TLA • Primarna plodnost tla (“djevičanska tla”) (da li je naše tlo djevičanski čisto ???? – pesticidi – pšenica kukuruz i dr.) • Prirodna (“tla u eksploataciji”, ovisi o reljefu, dubini tla, teksturi, građi profila, dreniranosti itd.) • Tradicionalna (uticaj antropogenizacije u dužem periodu (organska gnojidba stajnakom, zelena gnojidba-travno djetelinskim smjesama i sl. • Tehnološka (“plodnost poremećenih tala”, radikalnija antropogenizacija-hidromelioracione mjere i sl.) • (Usporedba organskih i mineralnih đubriva • (Usporedba naših zemljišta i onih iz okruženja)

5. Glavni elementi plodnosti tla TLO sa fizičko-hemijskim svojstvima KLIMA (t0, vlaga) PLODNOST TLA BILJKA (sa genetskim potencijalom) ČOVJEK (sa agrotehnikom)

6. TLO KAO SUPSTRAT BILJNE ISHRANE Organska materija Sastav tla – polifazni sistem: • Čvrsta faza 50 % (95 % mineralni dio, 5 % organski) • 2. Tečna faza 25 % (vodeni rastvor) • 3 Gasovita faza 25 % slična satavu atmosfere jedino % CO2~0,5% je promjenljiv. • 4. Živa faza (edaphon) oko 5 t / ha Zrak Mineralna materija Voda

7. Sastav tla Čestica zemlje Korijen Voda Zrak

8. ČVRSTA FAZA TLA • Primarni minerali (80 % pijesak, prah, male površine) • Sekundarni minerali (20 % glina i organska tvar, koloidna frakcija tla sa velikom aktivnom površinom i svojstvima za sorpciju jona-katjona). • Glineni minerali po hemijskoj građi su alumosilikati građeni od tetraedara silicija i oktaedara aluminija. Postoje tri grupe glinenih minerala: • Kaolinit (1:1, jedan sloj SiO2 teraedra i jedan sloj Al-oktaedra, KIK=3-15 mekv/100 g tla) • Montmorilonit (2 : 1, KIK= 80-120 mekv/100 g tla, imaju sposobnost fiksacije) • Ilit (KIK = 20-50 mekv/100 g tla) KAKO IH OBRAĐIVATI ????????

9. Procesi u tlu značajni za ishranu biljaka i primjenu gnojiva su: • Adsorptivna sposobnost tla, • Reakcija tla i sastav zemljišnog rastvora • Oksido-redukcija (drenažne vode i sl.) • Pufernost tla • Bogatstvo i plodnost tla • Adsorpcija je jedan od najvažnijih proces u tlu za ishranu biljaka i primjenu gnojiva, od nje zavise: • % iskorištavanja hraniva iz gnojiva • Vezivanje i gubitci (ispiranje hraniva) • Regulisanje koncentracije hraniva u rastvoru • Vrijeme i način primjene gnojiva

10. Sorpcija • Adsorpcija (vezivanje elemenata na površinu zemljišnih čestica) • Apsorpcija (ulaženje elemenata unutar čestica kapilara) • Fiksacija (čvrsto vezivanje unutar strukture minerala gline) • Retrogradacija (prelaženje rastvorljivih jedinjenja u nerastvorljiva (MCP TCP)

11. VRSTE ADSORPCIJE: • Mehanička (sposobnost tla da u porama zadržava u vodi suspendirane čestice), • Fizičko-hemijska ili izmjenjivaodnosno supstituciona (sposobnost negativno naelekrisanih koloidnih čestica da vezuju katjone na svoju površinu i da ih razmjenjuju s katjonima rastvora tla u ekvivalentnim odnosima, tj prema zakonu o djelovanju masa, gdje adsorbovani joni i joni iz rastvora nalaze u određenom omjeru. • Ukupan sadržaj N u tlu je direktno proporcionalan sadržaju humusa • Fosfora je takođe više u tlu ako je ono bogatije org. masom, a kaliji zavisi od mehaničkog sastava tla.

12. ZEMLJIŠNI RASATVOR • Zemljišni rastvor predstavlja dinamičku i aktivnu komponentu tla • Na mobilnost, oblik i pristupačnost pojedinih elemenata u zemljišnom rastvoru najveći uticaj imaju: • Koncentracija rastvora (promjenljiva veličina), • Osmotski pritisak • Reakcija rastvora • Pufernost rastvora • Reakcija zemljišnog rastvora je rezultanta odnosa između priticanja slobodnih kiselina i količine adsorbovanih katjona, karbonata i lakorastvorljivih soli koji mogu neutralisati kiseline • Pufernost tla:Toje ublažavanje naglih promjena pH vrijednosti tla, zahvaljujući adsorpciji i mogućnosti izmjene jona

13. Fe P N porast raspoloživosti K S Ca Mg Mo Mn B Cu i Zn 5.0 6.0 7.0 8.0 6.5 pH Uticaj pH tla na raspoloživost elemenata ishrane

14. Organska materija tla i njen značaj za ishranu biljaka • Organska materija tla = kompleks raznih organskih jedinjenja biljnog je i životinjskog porijekla • 85 % humus, 10 % org. materija, 5 % fauna • glavnu masu organskih ostataka čini: Ugljeni hidrati Masti, voskovi, tanini 1-8 % (sporo se razlažu) Lignini 10-30 % (sporo se razlažu) Proteini 1-15 % (lako, brzo se razlažu) • Organska materija tla se ne mineralizuje potpuno, jer jedan dio sintezom ponovo prelazi u složenija organska jedinjenja, specifične prirode tj. u HUMUS

15. USVAJANJE HRANIVA • Korijen je glavni organ kojim se vrši usvajanje hraniva i vode • Najmladji djelovi korijena su najaktivniji i za usvajanje najznačajniji (primjer korijena na voću) • Korijen s korjenovim dlačicama aktivniji od korijena bez dlačica • Tokom života fiziološka funkcija korijena opada (u početku aktivniji primarni korjen, kasnije ta uloga pripada sekundarnim korijenovima). • Pojedini djelovi korijena imaju različit afinitet za usvajanje pojedinih elemenata • Veliki uticaj na usvajanje hraniva imaju i korijenske izlučevine (CO2, organske kiseline, šećere, fermente itd.) • Složena građa korijena uveliko utiče na usvajanje hraniva i vode • Na uzdužnom presjeku vrha korijena razlikujemo: korijenovu kapu, apikalni meristem sa zonom intenzivnog dijeljenja ćelija, zona izduživanja, zona diferencijacije i obrazovanja stalnih tkiva, zona korijenovih dlačica i zona sprovođenja (centralni cilindar sa elementima ksilema i floema),

16. ĆELIJSKA MEMBRANA (građa i funkcija) osnovni građevni elementi lipidi proteini

17. Difuzija H2O kroz membranu-osmoza Viša koncentracija vodemanja koncentracija otopine Manja koncentracija vodeViša koncentracija otopine

18. DIFUZIJA • prijelaz materija iz pravca veće u pravcu manje koncentracije sve do potpunog izjednačenja

19. Tri načina transporta tvari kroz membranu

20. NO3- NO3- NH4+ pH pH NH4+ OH - NH4+ OH - H+ NO3- H+ H+ R-COO -

21. Transport hraniva konvekcijom (mass flow) teorija gubitak vode preko lista uzrokuje povećanje usisavajuće sile transpiracije, te voda sa rastvorenim mineralnim materijama uzlaznim tokom ide od korijena prema listu

22. AKTIVNI TRANSPORT • Zahtijeva energiju (ATP) • Molekule se kreću iz pravca niže koncentracije u pravcu više koncentracije • Nasuprot gradijenta koncentracije

23. VODA

24. VODA Uloga vode u biljci • jedna od osnovnih komponenti biljnih ćelija • sredina u kojoj se obavljaju svi metabolički procesi u ćeliji • neposredni učesnik u mnogim hemijskim reakcijama • omogućuje hidrataciju molekula, bubrenje i kretnje protoplazme • nužna je za održavanje strukturnog jedinstva ćelije • otapalo za mnoge hranjive materije i omogućuje kretanje u biljci • ima ulogu toplotnog bufera u životu biljke • OBLICI VODE • Gravitacijska voda • voda koja otječe pod djelovanjem gravitacije • Kapilarna voda • kapilarna voda predstavlja najznačajniji dio vode jer je raspoloživa za usvajanje • Higroskopna voda • vrlo čvrsto adsorbirana voda koja se uklanja nakon sušenja iznad 1050C biljkama potpuno nedostupna • Hemijski vezana voda • nije raspoloživa za usvajanje

25. VODA Slobodna voda voda koja struji od korijena preko stabljike do lišća gdje se isparava služi za transport materija od korijena do nadzemnih organa reguliranje topline biljke • Vezana voda • osmotski (vezana za ione i male molekule) • koloidno (vezana na koloidne micele) • higroskopski vezana voda (čvrsto adsorbirana voda) • Cjelokupni promet vode u biljci • primanje vode • transport vode • odavanje vode

26. VODNI REŽIM BILJAKA Primanje vode pasivan način pokretačka sila je gradijent vodnog potencijala (iz područja gdje je koncentracija vode veća u područje gdje je koncentracija vode manja) aktivan način uzimanje vode ide nasuprot gradijenta hemijskog potencijala (potrebna energija – metabolički procesi) • Faktori koji utječu na usvajanje vode • količina pristupačne vode u tlu • intezitet transpiracije • koncentracija otopine tla • temperatura tla • aeracija tla • sposobnost tla da zadrži vodu • razvijenost korijenovog sistema • u cilju izjednačenja vodnog potencijal (koncentracije vode) u listu i nezasićenoj atmosferi voda izlazi u vanjski prostor procesom difuzije

27. VODNI REŽIM BILJAKA Odavanje vode • transpiracija (u obliku vodene pare) • gutacija (u obliku kapljica) • suzenje (u obliku tekućine) • uzimanje mineralnih materija iz vanjske sredine i njihovo uključivanje u fiziološke procese biljke

28. Atmosferski N Mineralna gnojidba Atmosferska fikascija i depozicija Odnošenje žetvom Kruženje N u prirodi Organska gnojidba Volatilizacija Biljni ostaci Runoff i erozija Biološka fiksacija leguminozama Usvajanje korijenom Denitrifikacija Organski dušik Nitrat (NO3) Ammonij (NH4) - Imobilizacija + Ispiranje Mineralizacija oblik N Gubitak iz tla Input u tlo

29. NEDOSTATAK KALIJA - K kod lJABUKA - K kod lucerke

30. NEDOSTATAK AZOTA NEDOSTATAK FOSFORA

31. NEDOSTATAK KALIJA

32. MAGNEZIJ Simptomi nedostatka magnezija krompir manjak magnezija kod paradajza

33. Hvala na pažnji Hvala na pažnji