Katedra Chemii Środowiska

1. Katedra Chemii Środowiska Akademii Rolniczej w Szczecinie 2007

2. Wstęp W ostatnich kilkunastu latach w Polsce wyraźnie zmniejszyło się pogłowie bydła i owiec w gospodarstwach rolnych. Wiąże się to ze zmniejszoną produkcją nawozów naturalnych. W tym okresie także zmniejszyły się dawki nawozów mineralnych stosowanych na użytki rolne. W latach 1990-2004 zmniejszyły się dawki azotu o 34% a fosforu i potasu po około 65% w porównaniu do lat 1986-1990. Zmniejszyły się także dawki nawozów służących do odkwaszania gleb (wapniowe i wapniowo-magnezowe). Aktualnie ocenia się, że udział gleb o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym przekracza 50%.

3. Nadmierne zakwaszenie gleb jest wypadkową działania wielu procesów bardzo często wzajemnie powiązanych. Na glebach zakwaszonych można zaobserwować: -zwiększenie wymywania składników pokarmowych poza strefę korzeni roślin. Jest to związane z ograniczeniem rozwoju systemu korzeniowego roślin. Korzenie mają małą masę i nie przenikają w głąb warstwy profilów glebowych, - uwstecznienie (zmniejszenie dostępności dla roślin) składników pokarmowych. W glebach charakteryzujących się pH KCl poniżej 5,5 pojawiają się formy wymienne glinu (Al.+3) i żelaza trójwartościowego (Fe+3), które łączą się z przyswajalnymi formami fosforu, powodując jego niedostępność dla roślin, -    zahamowanie rozwoju drobnoustrojów glebowych asymilujących azot z powietrza i dostarczających ten pierwiastek roślinom, - zwiększenie w glebach zawartości form rozpuszczalnych i pobieranych przez rośliny niektórych metali ciężkich (Cd, Mn, Ni, Pb i Zn).

4. Na skutek działań proekologicznych, a także zmiany asortymentu produkcji nawozów mineralnych (zmniejszono produkcję nawozów jednoskładnikowych a zwiększono produkcję nawozów wieloskładnikowych) gleby polskie są zaliczane przez Międzynarodowy Instytut Siarkowy do grupy charakteryzującej się niedoborem siarki.

5. Sytuacja taka w dalszej perspektywie może prowadzić do zmniejszeniażyzności i urodzajności gleb.Potwierdzeniem tej tezy są badania Goska (2001), Goska i Kopińskiego (2001) oraz Lipińskiego (2000), którzy stwierdzili, że w porównaniu do lat 1973-1993 zmniejszył się udział procentowy gleb o bardzo wysokiej i wysokiej zawartości form przyswajalnych dla roślin fosforu o 9% i potasu o 8%. Jednocześnie zwiększył się udział procentowy gleb o bardzo niskiej i niskiej zawartości form przyswajalnych dla roślin fosforu o 9% i potasu o 8%. Biorąc tę sytuację pod uwagę przeprowadzono wiele badań nad możliwością pozyskania do celów nawozowych nowych, tanich i bezpiecznych dla środowiska źródeł substancji organicznej oraz składników pokarmowych dla roślin.

6. Realizując przedstawione założenia badań przeprowadzono szereg doświadczeń laboratoryjnych, wegetacyjno-wazonowych, wegetacyjno-polowych i ćwierć technicznych związanych z określeniem: -  możliwości produkcji nawozów organicznych a zwłaszcza kompostów z udziałem komunalnych osadów ściekowych, oraz innych odpadów pochodzenia przemysłowego i rolniczego, -   wpływu kompostów z udziałem komunalnych osadów ściekowych na wskaźniki żyzności gleb oraz wielkość i cechy jakościowe plonów roślin, - możliwości: wykorzystania odpadów przemysłowych i komunalnych do nawożenia doglebowego oraz dokarmiania dolistnego roślin.

7. Przeprowadzone badania nad możliwością produkcji i działania na rośliny odpadów komunalnych i przemysłowych były przeprowadzone w następujących grantach autorskich KBN - Grant KBN nr 725/PO6/97/12 - 1997-1999. „Badania nad możliwością wykorzystania osadów z miejskich oczyszczalni ścieków”. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy -  Grant KBN nr 0769/PO6/98/15 – 1998-2001. „Badania nad przyrodniczym wykorzystaniem odpadów przemysłowych i komunalnych”. Kierownik projektu dr inż. Czesław Wołoszyk -    Grant KBN nr 0149/PO6/2000/18 - 2000-2002. „Badania nad wykorzystaniem do celów rolniczych kompostów z osadów ściekowych z dodatkiem popiołu z węgla kamiennego, odpadów zieleni miejskiej i słomy”. Kierownik projektu – prof. dr. hab. Edward Krzywy. -        Grant KBN nr 0707/PO6/2002/22 rok realizacji 2002-2004.”Badania nad wykorzystaniem kompostów z komunalnych osadów ściekowych do uprawy trzciny chińskiej MISCANTHUS”. Kierownik projektu – dr inż. Anna Iżewska. Grant KBN nr 3PO6500324 - 2003-2005. Badania nad wykorzystaniem do celów rolniczych kompostów z wycierki ziemniaczanej i komunalnych osadów ściekowych. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy.

8. Grant KBN nr 2PO6R07327 2004-2007. Ocena przydatności kompostów z odpadów komunalnych i przemysłowych w uprawie roślin ozdobnych przeznaczonych na tereny zieleni. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy.

9. Doktorskie - promotorskie:         Grant KBN nr 0041/PO6/2000/19 – 2000. „Badania nad możliwością wykorzystania 7 hydratu siarczanu (VI) żelaza (II) do nawożenia roślin. Tezy pracy doktorskiej obronił dr inż. Krzysztof Pasikowski. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy. Grant KBN nr 3 PO6S 050 22 – 2002. „Oddziaływanie kompostów z osadów ściekowych na kształtowanie niektórych wskaźników żyzności gleby”. Tezy pracy doktorskiej obronił dr inż. Wiesław Jakubowski. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy. Grant KBN nr 3PO6S00523 - 2002-2003. „Badania nad wykorzystaniem osadów ściekowych do produkcji kompostów oraz ich wpływ na wysokość i jakość plonu rzepaku jarego”. Tezy pracy doktorskiej obroniła dr inż. Beata Dunowska. Kierownik projektu – prof. dr hab. Edward Krzywy.

10. Badania wykonane na zlecenie ZCh „Police”SA Umowa (1997-1999). Możliwość wykorzystania 7 hydrtau siarczanu (VI) żelaza (II) produktu odpadowego otrzymanego w Zakładach Chemicznych „Police” S.A. do celów nawozowych i rekultywacyjnych gleb. Umowa (1999-2000). Współdziałanie nawozów wieloskładnikowych z 7 hydratem siarczanu (VI) żelaza (II) i fosfogipsem na kształtowanie form ogólnych i rozpuszczalnych w 1 mol dm-3 HCl metali ciężkich w glebie oraz ich dynamikę wejścia do roślin Umowa (1998-2001). Wpływ różnych nawozów wieloskładnikowych stosowanych w zmianowaniu roślin na wysokość i niektóre cechy jakościowe ich plonów. Umowa (2002-2008). Wpływ 7 hydratu siarczanu (VI) żelaza (II) do dokarmiania dolistnego roślin uprawnych siarka i żelazem”.

11. Badania wykonanie na zlecenie Zakładów Fosforowych „FOSFAN” SA • Wpływ niektórych nawozów produkowanych przez spółkę akcyjną „Fosfan „ S.A. na przemiany azotu, fosforu, potasu, wapnia, magnezu i siarki w glebie oraz wielkość i niektóre cechy jakościowe plonu pszenżyta jarego – 2004-2006. • Wpływ niektórych nawozów wieloskładnikowych produkowanych przez Spółkę Akcyjna „Fosfan” SA. na wielkość i jakość wybranych roślin przeznaczonych na cele bioenergetyczne” – 2006-2008.

12. Współpraca z jednostkami naukowymi oraz praktycznymi zagranicą i w Polsce • Białoruska Akademia Rolnicza w Gorkach, ul. Miszurina 5, 213410 Gorki, Białoruś. • Instytut Hydrotechniki i Melioracji w Moskwie, ul. Akadmiczeskaja 44 Moskwa, Rosja. • Akademia Rolnicza w Riazaniu, ul. Mieszczerskaja 1 a, Rosja. • Uniwersytet Rolniczy w Dublanach k/Lwowa, ul. Zielona 3, Lwów, Ukraina. • Zakłady Chemiczne „POLICE” S.A. w Policach. • Zakłady Chemiczne „FOSFAN” S.A. w Szczecinie. • Jeleniogórskie Kopalnie Surowców Mineralnych S.A. w Szklarskiej Porębie. • Wyższe Uczelnie Rolnicze w Polsce

13. Oferta Katedry Chemii Środowiska Akademii Rolniczej w Szczecinie w dziedzinie badań z zakresu chemii środowiskowej i rolniczej • Badania chemiczno-rolnicze, gleb, nawozów, odpadów i roślin. Oznaczenie makroskładników i mikroskładników a wśród nich metali ciężkich. • Określenie oddziaływania nawozów, odpadów komunalnych przemysłowych i rolniczych na żyzność gleb oraz wielkość i jakość plonów roślin (w tym także roślin stosowanych jako odnawialne źródła energii). • W oparciu o badania chemiczne odpadów przemysłowych komunalnych i rolniczych: - opracowania metod zagospodarowania do celów nawozowych, - opracowania metod przyrodniczego zagospodarowania. 4. Wykonywanie ekspertyz oraz opracowań dotyczących oddziaływania związków chemicznych pochodzących z odpadów na środowisko.

14. Nauczyciele akademiccy Katedry Chemii Środowiska Akademii Rolniczej w Szczecinie • prof. dr. hab. Edward Krzywy • dr hab. Czesław Wołoszyk prof. nadzw. AR, • dr inż. Anna Iżewska • dr inż. Ewa Krzywy-Gawrońska Adres do korenspondencji: Akademia Rolnicza w Szczecinie, Katedra Chemii Środowiska, ul. Słowackiego 17, 71-434 Szczecin Tel/fax 091 4250229 E-mail: chemrol@agro.ar.szczecin.pl