Modelowanie przypadków użycia

1. Jarosław Kuchta Dokumentacja i Jakość Oprogramowania Modelowanie przypadków użycia

2. Podstawowe pojęcia • Przypadek użycia jest formalnym środkiem dla przedstawienia funkcjonalności systemu informatycznego z punktu widzenia jego użytkowników. • Przypadek użycia reprezentuje możliwość oferowaną użytkownikowi przez system • Przypadek użycia jest realizowany przez interakcję pomiędzy systemem a jego użytkownikami. • Ten sam użytkownik może występować w różnych rolach w różnych przypadkach użycia.Rolę użytkownika w interakcji z systemem reprezentuje aktor. • Aktorem może być też system zewnętrzny, o ile korzysta z usług projektowanego systemu. Modelowanie przypadków użycia

3. Przykłady • Aktorzy: • Klient • Sprzedawca • Magazynier • Przypadki użycia: • Złożenie zamówienia • Wystawienie faktury • Sprawdzenie stanu towaru Modelowanie przypadków użycia

4. Dwustopniowy proces definiowania przypadków użycia • Zespół projektowy we współpracy z użytkownikami opracowuje tekstowy opis przypadków użycia • Zespół projektowy na podstawie opisu tekstowego opracowuje diagramy przypadków użycia. Modelowanie przypadków użycia

5. Rodzaje przypadków użycia • ogólny(overview)/szczegółowy(detail) • ogólny przypadek użycia prezentuje ogólnie wymagania użytkowników co do funkcjonalności systemu • szczegółowy przypadek użycia pokazuje szczegóły interakcji • podstawowy(essential)/rzeczywisty(real) • podstawowy przypadek użycia pokazuje tylko podstawowe rozwiązania konieczne dla zrozumienia wymaganej funkcjonalności niezależnie od implementacji • rzeczywisty przypadek użycia pokazuje konkretny ciąg kroków potrzebnych do realizacji tej funkcjonalności (implementację) Modelowanie przypadków użycia

6. Opis przypadku użycia • Informacje ogólne • Lista aktorów (opis aktorów, relacje między nimi) • Relacje z aktorami i innymi przypadkami użycia (diagramy przypadków użycia) • Scenariusz zdarzeń • Charakterystyka opcjonalna Modelowanie przypadków użycia

7. Informacje ogólne • Nazwa przypadku użycia • czasownik – rzeczownik (np. Złożenie zamówienia) • Identyfikator • identyfikator cyfrowy umożliwiający powiązanie funkcjonalności z przypadkiem użycia • Referencja do wymagania funkcjonalnego ze specyfikacji wymagań • umożliwia powiązanie przypadku użycia ze specyfikacją wymagań • Poziom ważności • umożliwia ustalenie kolejności implementacji przy podejściu ewolucyjno-iteracyjnym • Rodzaj • ogólny/szczegółowy • podstawowy/rzeczywisty Modelowanie przypadków użycia

8. Lista aktorów • Lista aktorów wyszczególnia wszystkich aktorów uczestniczących w przypadku użycia. • Każdy aktor reprezentuje rolę użytkownika w interakcji z systemem. • Aktor może też reprezentować zewnętrzny system współpracujący z danym systemem. • Jeden z aktorów jest wyróżniany. Jest to tzw. aktor główny(primary actor), który inicjuje interakcję. Modelowanie przypadków użycia

9. Sesja gry Klient Gracz Sprzedawca 2 Wielu aktorów w jednym przypadku użycia Złożeniezamówienia Modelowanie przypadków użycia

10. Użytkownik Klient Administrator Relacje między aktorami Użytkownik reprezentuje uogólnioną klasę użytkowników. Ma ogólne możliwości (np. logowanie) Administrator reprezentuje użytkownika pełniącego funkcję nadzorczą. Ma możliwości administracyjne (np. zarządzanie użytkownikami) Klient reprezentuje klasę klientów. Ma możliwości biznesowe (np. złożenie zamówienia) Modelowanie przypadków użycia

11. Relacje między przypadkami użycia • relacja zawierania (include) • zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia jest obowiązkowo częścią innego przypadku użycia, tzn. scenariusz jednego przypadku użycia wchodzi w skład scenariusza innego przypadku użycia. • relacja rozszerzenia (extend) • zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek użycia może być częścią innego przypadku użycia, tzn. scenariusz jednego przypadku użycia może zostać wykonany w scenariuszu innego przypadku użycia w pewnych warunkach. • relacja generalizacji-specjalizacji • zachodzi wówczas, gdy jeden przypadek stanowi stanowi szczególną (wyspecjalizowaną) wersję innego przypadku użycia, np. jeden z aktorów jest wyspecjalizowaną klasą aktora z drugiego przypadku użycia Modelowanie przypadków użycia

12. Zarządzanie użytkownikami Dodawanie użytkownika Edycja danychużytkownika Usuwanie użytkownika Przykłady relacji między przypadkami użycia Złożeniezamówienia Określenie terminudostawy «include» Logowanieużytkownika Rejestracja nowegoużytkownika «extend» Modelowanie przypadków użycia

13. User Admin User Admin Relacje między aktorami i przypadkami użycia (1) Logowanie Logowanie Logowanie Modelowanie przypadków użycia

14. Administrator Administrator Relacje między aktorami i przypadkami użycia (2) Zarządzanie użytkownikami Dodawanie użytkownika Edycja danychużytkownika Usuwanie użytkownika Dodawanie użytkownika Edycja danychużytkownika Usuwanie użytkownika Modelowanie przypadków użycia

15. Diagram przypadków użycia Złożenie zamówienia Sprawdzenie stanu w magazynie Sprawdzenie zamówienia Sprzedawca Klient Zmiana zamówienia Anulowanie zamówienia Realizacja zamówienia Spedytor Magazynier Modelowanie przypadków użycia

16. Scenariusz zdarzeń • Podstawowy ciąg zdarzeń • Aktywności zagłębione • Sytuacje wyjątkowe Modelowanie przypadków użycia

17. Scenariusz zdarzeń – opis tekstowy (1) Złożenie zamówienia: • Akceptacja klienta • Negocjacje pozycji • Akceptacja zamówienia Modelowanie przypadków użycia

18. Scenariusz zdarzeń- opis tekstowy (2) Akceptacja klienta: • Po zgłoszeniu się klienta sprzedawca wyszukuje jego dane na liście klientów. • Jeśli brak klienta na liście klientów, to sprzedawca wprowadza nowego klienta. • Sprzedawca potwierdza aktualne dane klienta. • Jeśli dane klienta nie są aktualne, to sprzedawca uaktualnia dane. Modelowanie przypadków użycia

19. Scenariusz zdarzeń – opis tekstowy (3) Wprowadzenie nowego klienta: • Sprzedawca prosi klienta o podanie danych osobowych. • Klient podaje swoje dane osobowe. • Sprzedawca wprowadza dane osobowe klienta do tabeli klientów. Sytuacja wyjątkowa: • Klient odmawia podania danych osobowych. • Sprzedawca ponownie prosi klienta o podanie danych osobowych. • Jeśli klient ponownie odmawia podania danych osobowych, to transakcja się kończy. Modelowanie przypadków użycia

20. Scenariusz zdarzeń – opis tekstowy (4) Negocjacje pozycji: Dla każdej pozycji zamówienia: • Sprzedawca informuje klienta o oferowanym towarze. • Klient wybiera towar. • Sprzedawca informuje klienta o cenie i terminie realizacji. • Klient akceptuje lub odrzuca ofertę Modelowanie przypadków użycia

21. Scenariusz zdarzeń – opis tekstowy (5) Oferowanie towaru: • Sprzedawca dostosowuje listę oferowanych towarów do potrzeb klienta. • Sprzedawca prezentuje listę oferowanych towarów dla klienta. Modelowanie przypadków użycia

22. Scenariusz zdarzeń - diagram sekwencji Lista klientów : Cennik towarów Stan aktualny : klient : Klient : Sprzedawca Lista klientów : Cennik Stan magazynu Zgłoszenie klienta Wyszukanie klienta Dane klienta Potwierdzenie zgłoszenia Pozycje zamówienia Zapytanie o cenę Cena towaru Zapytanie o stan Stan towaru Cena i termin realizacji Modelowanie przypadków użycia

23. Literatura • A.Dennis, B.H.Wixom, D.Tegarden: Systems Analysis & Design. An Object-Oriented Approach with UML, John Wiley & Sons, 2002 Modelowanie przypadków użycia