Mobbing – du kan ikkje vere nøytral

1. Mobbing – du kan ikkje vere nøytral Trenar-/leiarkonferansen 2012 NorgesSvømmeforbund Gardermoen, laurdag 2. september 2012 Håvard B. Øvregård Rådgjevar

2. Historia om den andre

3. Kva kjem no? Kva er mobbing? Korleis hindre/stogge mobbing? Eit døme: - Homohets i idrett Korleis ta dette opp i klubb? Eit døme: - ”Retningsliner mot mobbing og trakassering”

4. Har du opplevd mobbing? I klubb? Korleis løyste du det Kan du hugse mobbing du ikkje reagerte på?

5. Kva er mobbing? Mobbing er ei negativ handling frå éin eller fleire, retta mot ein annan. Denne negative handlinga blir gjenteken, går føre seg over tid, og kan på denne måten bli ei systematisk krenking. http://www.idrett.no/tema/mobbing http://ndla.no/nn/node/23857

6. Kven avgjer om det er mobbing? ”Det er den som mobbes som har rett til å definere om en har blitt utsatt for en krenkelse, og det er de voksnes ansvar å ta den opplevelsen på alvor. Ingen kan kreve at andre skal tåle å bli krenket. At en selv tåler mye gir ingen rett til å ignorere den urett andre utsettes for.” (Barneombodet) http://www.barneombudet.no/temasider/skole_og_b/mobbing/fakta_mobbing/informasjo/

7. Ulike typar mobbing Fysisk mobbing: Til dømes å slå, sparke, lugge, spytte, dytte, øydeleggje tinga til den som blir mobba Verbal mobbing: Til dømes å seie stygge, nedlatande ting om offeret, true, spreie usanne rykte, bruke krenkjande og grove ord Relasjonell mobbing: Til dømes utestenging, ryktespreiing og manipulering. Kan ofte vere usynleg. Materiell mobbing: Øydelegging av kle og eigedelar. Psykisk mobbing: Til dømes truslar eller oppleving av tvang. Digital mobbing: Mobbing ved bruk av mobiltelefon og internett. Til dømes i sms, mms, e-post, kommentarar på bloggar, facebook og heimesider, formidling av private og/eller audmjukande bilete/film på nett/mobil. Vanlegvis utartar mobbing seg som ein kombinasjon av fleire av desse ulike typane. http://ndla.no/nn/node/23857 http://www.medietilsynet.no/no/Trygg-bruk/Tema/Digital-mobbing/Hva-er-digital-mobbing/

8. Kven mobbar? Mobbing har ofte sammenheng med mobbaren sine eigne problem. http://www.barneombudet.no/temasider/skole_og_b/mobbing/fakta_mobbing/informasjo/

9. Kor mange blir mobba? I Noreg vaknar om lag 60 000 barn og unge kvar morgon til angsten for å bli mobba på skulen Om lag fem til seks prosent av alle skuleborn vert utsette for mobbing. Tala er høgare for småskuletrinnet (om lag ti prosent) og blir mindre ved mellom- og ungdomstrinnet. Tala er like på landsbasis og viser liten skilnad mellom bygd og by. http://ndla.no/nn/node/23866

10. Kva er konsekvensen av mobbing? Ulikt frå person til person Utryggleik Psykiske plager Sosial angst Sluttar med idrett ”Undersøkelser viser at de som blir eller har blitt mobbet gjennomgående har dårligere helse enn andre. Plagene er både fysiske og psykiske og kan oppstå selv lenge etter at mobbingen har opphørt.” (Arbeidstilsynet) http://www.ung.no/mobbing/1744_Mobbing_kan_f%C3%B8re_til_psykiske_problemer.html http://www.arbeidstilsynet.no/artikkel.html?tid=206982

11. Arbeid mot mobbing Manifest mot mobbing - Regjeringa, KS, Utdanningsforbundet, Fagforbundet, Norsk Skolelederforbund, Skolenes landsforbund, Foreldreutvalet for grunnopplæringa og Foreldreutvalet for barnehagar http://www.regjeringen.no/nb/dep/kd/dok/andre/skjema/manifest-mot-mobbing---lokal-forankring-.html?id=631478 Rettleiar for tilsette i skulen Utdanningsdirektoratet har laga ein rettleiar for tilsette i grunnskulen, med tips om korleis ein kan førebyggje, avsløre og løyse mobbesaker. http://www.udir.no/Laringsmiljo/Arbeid-mot-mobbing/Manifest-mot-mobbing-2011-20141/Arbeid-mot-mobbing---rettleiar/

12. Kven kan mobbe kven? Trenar Trenar Trenar Yngre utøvar Eldre utøvar Eldre utøvar Yngre utøvar Yngre utøvar Eldre utøvar Tillitsvald Tillitsvald Tillitsvald

13. ”Eg meinte ikkje noko med det”

14. Kva kan du gjere? • Reager – alltid • du kan ikkje vere nøytral til mobbing • Enten reagerer du – eller så støttar du i praksis opp om mobbinga • Set grenser • Born/unge vil at du skal setje grenser

15. Forankring: Nulltoleranse for trakassering § 1-2 Formål (NIFs lov) 1) NIF skal arbeide for at alle mennesker gis mulighet til å utøve idrett ut fra sine ønsker og behov, og uten å bli diskriminert på grunn av livssyn, seksuell orientering eller etnisk opprinnelse. 2.4. Inkludering (IPD 2011-2015) Mål: Deltakelsen fra underrepresenterte grupper skal økes, slik at deltakelsen på en god måte gjenspeiler mangfoldet i samfunnet, ved at • alle er velkomne og skal føle seg trygge i idrettslagene. • forhold som begrenser enkelte gruppers deltakelse, fjernes. • nulltoleranse for diskriminering og trakassering uansett kjønn, etnisitet, livssyn, seksuell orientering og funksjonshemming håndheves.

16. Forankring: Nulltoleranse for trakassering § 1-2 Formål (NIFs lov) 1) NIF skal arbeide for at alle mennesker gis mulighet til å utøve idrett ut fra sine ønsker og behov, og uten å bli diskriminert på grunn av livssyn, seksuell orientering eller etnisk opprinnelse. 2.4. Inkludering (IPD 2011-2015) Mål: Deltakelsen fra underrepresenterte grupper skal økes, slik at deltakelsen på en god måte gjenspeiler mangfoldet i samfunnet, ved at • alle er velkomne og skal føle seg trygge i idrettslagene. • forhold som begrenser enkelte gruppers deltakelse, fjernes. • nulltoleranse for diskriminering og trakassering uansett kjønn, etnisitet, livssyn, seksuell orientering og funksjonshemming håndheves.

17. Med idretten mot homohets - eit prosjekt for auka mangfald og likeverd • Tema: • Levekår, livskvalitet og openheit for homofile, lesbiske, bifile og transpersonar • Arena: • Organisert idrett. Norges idrettsforbund og olympiske og paralympiske komité 17

18. ”Homo” som skjellsord • ”Homo” – eit av dei mest vanlege skjellsord blant ungdom (Røhnebek m.fl. 2005: Hore eller homo? En rapport om seksualisert trakassering blant ungdom) • Kva kommuniserer dette? • Kvifor blir dette brukt som skjellsord?

19. Positiv eller nøytral til lesbiske/homofile • Kvinner: 95% / 95% • Menn: 84% / 72% • ”Sex mellom to kvinner er ganske enkelt feil” • Kvinner: 17% • Menn: 24% • ”Sex mellom to menn er ganske enkelt feil” • Kvinner: 20% • Menn: 44% • Norman Anderssen og Hilde Slåtten, 2008 Haldningar og kjønn

20. Seksuell orienteringVS kjønnsrolle???????

21. IanRoberts • Australsk Rugby • Profesjonell 90-98

22. Matthew Mitcham • Australsk stupar • OL-gull 2008

23. Seksuell orienteringVSkjønnsrolle

24. Kva kan trenaren gjere?

25. ”Komme – ut – prosessen”

26. Østlendingen 19.Sept. 2008 www.ostlendingen.no/article/20080919/SPORT04/27546030/1102/

27. ”Komme – ut – prosessen” • ”Onsdag fortalte han alle lagkameratene sine i Elverum Håndball om sin seksuelle legning. – Jeg har aldri vært så nervøs i hele mitt liv, sier 20-åringen. ” Are Grongstad, intervju med Østlendingen 19/9-08 www.ostlendingen.no/article/20080919/SPORT04/27546030/1102/ • Frykta for at det verste skal skje • Korleis kan vi redusere denne frykta? • Klar beskjed frå trenar/leiar på førehand

28. Kva kan trenaren gjere? • Trenaren kan gje eit klart signal på første treninga. • Til dømes: • ”vi har nulltoleranse for hets, om du er kvit eller svart, homo eller hetero, betyr ikkje noko her” • Viktig å nemne ordet ”homo” • Det tar deg 10 sekund å gjere • …og kan bety veldig mykje for ein eller fleire av utøvarane dine

29. ”Komme – ut – prosessen” • ”– Men reaksjonene jeg fikk var utelukkende positive. Alle har kommet bort til meg og sagt at det er tøft at jeg tør å stå fram, og det gjør også at jeg er trygg nok til å ta et steg videre, sier Grongstad.” Are Grongstad, intervju med Østlendingen 19/9-08 www.ostlendingen.no/article/20080919/SPORT04/27546030/1102 • Dette er det vanlege ….

30. Slå ned på all homohets

31. Slå ned på all homohets- Kva kan du gjere? • Når du høyrer ord som ”homo”, ”homse”, ”lesbe”, ”soper” etc. • Ta tak i det med ein gong • Spør: ”Kva meinte du med det”? • Ver tydeleg på at homohets / homo som skjellsord ikkje vert akseptert i klubbsamanheng • Gjer dette heilt uavhengig av om du kjenner til at det er homofile/lesbiske på laget

32. Ressursar • Magasin (papir og pdf) • ”Med idretten mot homohets” http://www.idrett.no/tema/mothomohets/Sider/BladetMedidrettenmothomohets.aspx • Foredrag på nett • ”Norsk kamp mot homohets i idrotten” http://urplay.se/162880

33. Eksempel på tiltak • Mykje av arbeidet i idretten er indirekte arbeid mot mobbing

34. Temaside på idrett.no • Fakta om mobbing • Råd til trenarar og leiarar • Foreldrevettreglar • Relevante prosjekt og tiltak • Andre ressursar og verktøy

35. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

36. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

37. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

38. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

39. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

40. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

41. Korleis skal du som trenar/leiar forholde deg til mobbing? Mobbing kan skje over alt, også i din klubb, også når du ikkje legg merke til det. Når du ser eller får vite om mobbing, skal du reagere. Du kan ikkje vere nøytral til mobbing: Om du ikkje reagerer når du ser det, så bidreg du til mobbinga. Sei tydeleg til utøvarane dine at mobbing ikkje er akseptert i idretten. Utøvarane dine skal kjenne seg trygge på at dei kan ta opp mobbing med deg som trenar/leiar. Det er ikkje berre dei unge som mobbar. Du skal sjølvsagt også reagere om det er ein trenar eller leiar som mobbar ein utøvar eller trenar/leiar. Diskuter med dei andre trenarane og leiarane i laget/klubben korleis de kan førebygge mobbing.

42. Korleis motverke mobbing / hets / trakassering i idretten? • Godt klubbmiljø • Medvit om at det kanførekome • Snakke om temaet • Tydeleg melding til utøvar/foreldre • Kvagjer vi om det skulle dukke opp? • Råd og hjelp når ein situasjon kjem opp

43. Eksempel • ”Mobiltelefon i garderobe” • Nokon er redd for å dusje med dei andre

44. Eksempel • ”Er du homo eller?” • Du høyrer nokon seie det til ein utøvar

45. Ressurs for klubben: • Klubbens retningsliner • http://www.svomming.no/index.php?articleid=6148

46. Sluttord: • Du kan ikkje vere nøytral til mobbing

47. Håvard B. Øvregårdrådgjevar m: +47 91 77 31 57havard.ovregard@idrettsforbundet.no www.idrett.no Norges idrettsforbund og olympiske og paralympiske komité