Ekonomi Politikalar ı ve A maçlar ı

1. Ekonomi Politikaları ve Amaçları

2. Ekonomipolitikası, genelolarakmakroekonomikdengelerinhangiyöndevenasıl değiştirileceğineilişkin yaklaşımlarıkapsayankonulardır. Örneğin enflasyonlamücadeleetmekya da ekonomikbüyümeyi artırmakgibikonulardaekonomininvarolandengelerini değiştirebilmekiçinekonomipolitikasıuygulamalarınaihtiyaçvardır. Ekonomipolitikasının üççeşit alt dallarıvardır. Bunlar : - maliyepolitikası, - parapolitikasıve - gelirlerpolitikası olarak toplanabilir.

3. Maliyepolitikasıdenildiğindedevletin - vergipolitikası, - borçlanmapolitikası, - harcamapolitikası, - teşvikpolitikası Parapolitikasıdenildiğindeise - paraarzıpolitikası, - dövizkurupolitikası, - karşılıklarpolitikası, - faizpolitikası gibi alt başlıklarlakarşılaşırız. Gelirlerpolitikasıiseücretvefiyatkontrolleriniiçermektedir.

4. Ekonomipolitikalarının ulaşmayaçalıştığıöncelikliamaçlar: - tam istihdamaulaşmak, - üretimi artırmak, - fiyatistikrarınısağlamak, - ödemelerdengesiniiyileştirmekve - adil bir gelir dağılımını gerçekleştirmektir. Şimdibunları tek tek ele alıp ayrıntıl bir şekildeaçıklamaya çalışalım. .

5. 1. EKONOMİ POLİTİKASI TANIMI Politikakavramıgenişolarakdüşünüldüğünde “belli biramacaulaşmakiçinkararalınmasıvebukararın uygulanması”olarak tanımlanabilir. Dolayısıylaekonomipolitikası da “devletin belli ekonomikamaçlaraulaşmakiçinkarar almasıvebukararın uygulanması” şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımdananlaşılacağıüzere, ekonomipolitikasının temelbelirleyicisidevlettir. Devletioluşturanbürokratikorganlar,devletin idari yapısına göre ekonomi politikasında karar birimi olmaktadırlar.

6. Ancakbazıiktisatteorilerivebuteorilerintaraftarlarıdevletinekonomikyaşamamüdahalesiningereksizolduğunusavunmuşlardır. Örneğin; klasikiktisatteorisiveklasikdoktirin, savunduğu liberalizmfelsefesiilesisteminkendikendineherhangibirmüdahaleolmaksızın gayetiyi işleyeceğinikabuletmiştir. Klasikteorininbirçokgörüşünüpaylaşan monetarist makroteoride, ekonomidemeydanagelenistikrarsızlıklarıntemelnedeninidevletingerçekleştirdiği kurumsalveyasaldüzenlemelerebağlayarakdevletinekonomipolitikalarıdüzenlemelerindenuzakkalmasıgörüşünübenimsemiştir.Aynşekildeyeniklasikteoride, klasikteorinintemelilkelerinibenimseyerekekonomininkendikendinedengeyegeleceğini, devletmüdahalesiningereksizolduğu savunmuşlardır.

7. Bu düşüncelerekarşılık ekonomininkendihâline bırakıldığındadengeyegelemeyeceğini,ortaya çıkacakolumsuzluların önlenebilmesiiçindevletinekonomipolitikalarıaracılığıilemüdahalesiningerekliolduğunusavunanteorilervebuteorilerintaraftarları damevcuttur. Örneğin; J.M.Keynes, ekonomiksisteminkendibaşına bırakıldığındaiyiişlemediğini, işleyişsürecindeortaya çıkanaksaklıkların önlenmesiiçinmüdahaleedilmesigerektiğinisöylemiştir.

8. 2. EKONOMİ POLİTİKASI AMAÇLARI Ekonomipolitikasının amaçlarıilekastedilen, “ulaşılmakistenenhedefler”veya“eldeedilmekistenensonuçlardır”. Örneğin - enflasyonuönleyip “fiyatistikrarını sağlamak”, - “tam istihdamıgerçekleştirmek”, - “yüksekbüyüme hızlarıeldeetmek”, - “ödemelerdengesinisağlamak”, - “gelir dağılımınıiyileştirmek”, ekonomipolitikasımodelinintemelamaçlarınıoluşturur.

9. 2.1. Fiyatİstikrarı Fiyatistikrarı, birekonomideortalamafiyatdüzeyindesürekliliğin sağlanmasıdır. Fiyatistikrarırın sağlanmasındansözedilincebirekonominingenelfiyatdüzeyindemeydanagelendevamlı değişmelerinönlenmesianlaşılır. Buradaherhangibir mal veyahizmetinyerineekonominingenelfiyatseviyesiele alınır. “Toptan eşyafiyatendeksleri”veya “tüketicifiyatendeksleri” ileifadeedilengenelfiyatdüzeyisözkonusudur. Toptan EşyaFiyatEndeksi, birekonomidekigenelfiyat düzeyiniveparanın satınalma gücündeki değişimleribelirlemekiçinseçilmiş malların toptanfiyatları izlenerekdüzenlenenendekstir.

10. TüketiciFiyatEndeksi (TÜFE), Tüketicitarafından satın alınan mal vehizmetlerinfiyatlarındaki değişimleriölçenendekstir. TÜFE hesaplanırken ilk olarakülkeningenelini temsiledenbirörnekkitleninbir yıl içindehangi mal vehizmete ne kadarparaharcadığıhesaplanmaktadır. Bu hesaplamadan çıkansonucagöreharcamagruplarınaendeksiçerisindefarklı ağırlıklarverilmektedir. Böyleliklebuörnekkitletarafındanyüksekorandatüketilen mal vehizmetlerdahayüksekbir ağırlığa sahipolurkendahaaztüketilenlerdahadüşükbir ağırlığa sahipolmaktadır. Yılın herayının belirligünlerindevebelirli alışverişmerkezlerinden alınan mal vehizmetfiyatlarındaki değişim, bu ağırlıklaragöreölçülerek o ayın tüketicienflasyonrakamınaulaşılmaktadır.

11. Ekonomininfiyatlargeneldüzeyindeortaya çıkanvedevamlılık gösterendengesizlikikitürlüolabilir. Yafiyatlargeneldüzeyisürekliyükselirkibuna “enflasyon”veyasüreklidüşerkibuna da “deflasyon” adıverilir. Dolayısıyla, fiyatistikrarının sağlanmasındansözedilincekastedilenenflasyonveyadeflasyonlamücadeledir. Deflasyon, daha önceki dersimizde görüğümüz enflasyonunyolaçtığıetkilerintersietkilerenedenolmaktadır.Fiyatlargenelseviyesidüştüğündeyerlipara değerkazanacakveparayatalepartacaktır. Bu durumda mal vehizmettalebidüşereküretimhacmiazalacaktır. Talepyetersizliği, mevcutsistemiyavaşlatarakyeniyatırımların önünükesmekteve işsizliğe nedenolmaktadır. Bunedenlerebağlıolarakfiyatistikrarının sağlanması, ekonomipolitikasının temelamaçları içindeyeralmaktadır.

12. 2.2. Tam İstihdam Tam istihdam, genişvedaranlamdaolmaküzereikişekilde tanımlanmaktadır.Genişanlamda tam istihdam, birülkedekimevcutüretimfaktörlerinin (emek, sermaye, toprak, girişimci) tamamının üretimdekullanılmasıdurumudur. Buna karşılık daranlamdaistihdam, üretimfaktörlerindensadeceemekfaktörününüretimdetam olarak kullanıldığı durumu ifade eder. Kaynakların tam olarakkullanılmasIifadeedilirkenhepsininyüzdeyüzkulanılIyorolduğununanlaşılmamasıgerektiğidir. Gerçekhayattakaynaklar (emekdahil) yüzdeyüzistihdamedilemez.Günümüzde, emekgücünün %94oranındaistihdamediliyorolduğu birekonomide tam istihdamın gerçeklefltiği kabuledilmektedir.

13. 2.3. EkonomikBüyüme Ekonomikbüyüme; sermayestokundakiartış, teknolojikilerleme, doğal kaynakların gelişimiveüretimfaktörlerikullanımındaverimliliğin sağlanmasısonucureelmilligelirinyıllık olarakartmasıdır. Bu artışın oransalbüyüklüğünede büyümehızıdenir. Ekonomikbüyümeileinsanların dahafazlagelirsahibiolmalarına, dahafazlamal vehizmettüketmelerine,refahseviyeleriniyükseltmelerineolanaksağlar.Ayrıcaekonomikbüyümeileelde edilengelirartışıyoksullaragelirtransferinikolaylaştırmakta, yoksulluğun önlenmesine yardımcı olmaktadır.

14. 2.3. ÖdemelerBilançosuDengesininSağlanması Ödemelerbilançosu, belli birdönemde (genellikle 1 yıl) ülkeekonomisiilediğerülkelerarasında yapılanher türlüödemenindurumunugösterenbilançodur. Bilançonunpasifinde diğerülkelereyapılanödemeler, aktifindeülkeyeyapılanödemegirdilerigözükür. Birekonomide ham maddeyönündenaşırı dışa bağımlılığın olması, gösterişnedeniylelüksmallarithalatının fazlalığı, sanayileşmelerinitamamlamamışolmalarıvebunedenleihracatimkânlarının sınırlıolmasıgibinedenlerödemelerdengesindeaçıklarasebepolmaktadır. Bununiçinsözkonusuülkeler hızlısanayileşmek, ithalatıikameetmekveihracatı arttırmakzorundadırlar

15. 2.4 Adil Gelir Dağılımının Sağlanması Gelirdağılımıbirekonomidekitoplamgelirinüretimfaktörleriya da bireyveailelerarasındaki dağılımışeklinde yorumlanabilir. Gelir dağılımındaki değişme toplumunortaközlemiolanbarış, huzur, adaletverefahın oluşup geliflmesindebiraraçolarakelealındığındanönemidahaiyianlaşılmaktadır. Hem ekonomik hem de sosyal açıdan adil gelirdağılımının sağlanmasıönemlidir. Devletlerinelindebuamacaulaşmakiçinçoksayıda araçvardır. Bunlar; transfer ödemeleri, kamuharcamalarıvevergilergibimaliyepolitikasıaraçlarıileistihdam, ücretvefiyatgibimaliolmayanaraçlardır.

16. 3. EKONOMİ POLİTİKASI ARAÇLARI Birekonomideüretim-tüketimvedeğişimfaaliyetleriekonomipolitikasının amaçvearaçlarınagöreşekillenmektedir. Araç değişkenlergenelolarak a- para, b- maliyeve c- gelirlerpolitikasıolarakgruplandırılabilir. 3.1. Para Politikası Para politikası, belirliekonomikamaçlarıgerçekleştirebimekiçinmerkezbankasıtarafındanparavekredikoşullarınıkontroletmeküzereyapılan işlemlerdir. Para politikası hükümetle işbirliği halinde merkez bankası tarafından yürütülür. Merkezbankasıbelirlenenamaçlardoğrultusundakontrolüsağlayabilmekiçinaçık piyasaişlemleri, reeskontpolitikasıvezorunlukarşılıklarolmaküzereüçaraçtanyararlanmaktadır. r.

17. 3.1.1. Açık Piyasaİşlemleri Açık piyasaişlemleri(APİ), en genişanlamıylafinansalenstrümanların (Hazinebonosuvedevlettahvili, merkezbankasısenetlerivebirincidereceözelsektörsenetleri) açık piyasadamerkezbankasıtarafındanyabirincilpiyasadaya da ikincilpiyasadaalınarakveyasatılarak, bankacılık sisteminintoplamrezervlerinidaraltarakveya geniflleterek, nihaiolarakülkeninparaarzınıetkileyebilmekolaraktanımlanabilir. 3.1.2. ReeskontPolitikası Reeskontpolitikası, para-menkulkıymetpiyasalarının gelişmediği 1980’ler öncesindemerkezbankalarının en önemlidolaylıpolitikaaraçlarındanbirtanesiydi. Reeskontpolitikasının en temelamacı, merkezbankalarının finansalsistemiçinson ödünçvermekaynağı(mercii) fonksiyonunuyerinegetirmesidir.

18. Bu uygulamadabankalar, merkezbankasıncabelirlenengeneldekısavadelisenetleri, merkezbankasının belirlediği faizoranlarındaniskontoettirerekihtiyacıolanlikiditeyieldeederler. 3.1.3. ZorunluKarşılıklar Mevduatkabuledenfinansalkurumlartopladıklarımevduatlarakarşılık olarakbumevduatların merkezbankasıtarafındanbelirlenenorankadarkikısmınımerkezbankasındatutmaklayükümlüdürler. Bu ayrılantutarazorunlukarşık denir. Zorunlukarşılık uygulaması, asıl olarakbankalara, mevduatvemevduatbenzeriyükümlülüklerininbelirlibiroranıkadartutarımerkezbankasınezdindeblokeveserbestmevduatlarındatutmazorunluluğu getirmektedir

19. 3.2. MALİYE POLİTİKASI Maliyepolitikası, ekonomideulaşılmış bulunandengeyikorumakveyadahaiyibirdengeyegeçmekya da ortaya çıkandengesizlikhallerinigidermekamacıylakamukesimigelir, giderveborçlanmalarınıkullanarakuygulananpolitikaların tümüdür.Maliyepolitikası, devletinvergialmak, harcamayapmak, borçlanmakvebütçeyapmakgibihakveyetkilerindenyararlanarakekonomipolitikasıamaçlarınıgerçekleştirmeyisağlayanbirpolitikadır. Maliyepolitikasıtemelolarakdevletbütçesi [kamu bütçesi] ileyürütülmektedir. Devletbütçesiisedevletgelirleri[T, ingilzcede Taxes] vedevletharcama[G, governmemt expenditures] araçları olmaküzereikianagruptatoplanmaktadır. Devletmaliyepolitikasını, açık bütçe,denkbütçevebütçefazlasıbiçimindeuygular.

20. Devlet bütçesinde planan devlet gelirleri planan devlet harcamalarına eşit [T = G] ise, denge bütçe, plananan gelirler planlanan girdilerden daha fazla [T > G] ise bütçe fazlası ve planlanan gelirler planlanan harcamalarından daha az [T < G ] ise bütçe açığı sözkonusudur. Devletinmaliyepolitikasıilegüttüğü amaçlarişsizliğin veenflasyonunönlenerekekonomikistikrarın gerçeklefltirilmesi,dışödemelerdengesizlikleriningiderilmesi, kalkınma hızının yükseltilmesi, ekonomide büyüme, gelir dağılımındaadaletinsağlanması vs. biçimindeözetlenebilir.

21. Maliyepolitikasıotomatikstabilizatörler (dengeleyiciler) aracılığıileotomatikdengeleyicilerinbaşındaartanoranlıgelirvergilerigelmektediryanikişinin geliri arttıkça ödemesi gerekli vergi oranı yükseldiği için ekonomi politikasıyönündenoldukçaönemlibiraraçtır. Fiyatistikrarının sağlanmasıveödemelerbilançosununiyileştirilmesiamaçlarınaulaşmakiçinkullanılabilmektedir. Otomatikdengeleyicimekanizmalarküçükçaplı, fazladerinolmayanekonomiksorunların kendiliğindendengeyegelmesinekatkıda bulunur.

22. Ekonomidebirdurgunluk (resesyon) sözkonusuysavebunabağlıolarakuzundönemdengesindenuzaklaşılmışiseyanitoplamtalepeğrisinin, (AD1) uzundönemarz eğrisini(LRAS) kestiği noktadangeridebiryerdekısadönemliarzeğrisinin(SRAS) kestiği noktada (1) birdengesözkonusuisebudurumdakamuharcamalarının arttırılmasıtoplamtalepeğrisini(AD2) sağa kaydıracaktır.

23. Yenidengenoktasında (2) toplam talep eğrisi (AD2) hem kısa dönem arz eğrisini (SRAS), hemde uzundönemtoplamarz eğrisini (LRAS) aynınoktadakeserek ideal dengeyisağlamışolmaktadır. Enflasyonistortamdabununtersiniyapmakgerekir. Yanikamuharcamalarınınazaltılmasıgerekir. Eğerekonomiuzunsüredengesindenuzaklaşmışiseyaniuzundönemtoplamarz(LRAS) eğrisi, toplamtalep (AD1) eğrisinin, kısadönemlitoplamarz (SRAS) eğrisininkestiği noktadan (1) gerideisekamuharcamalarının kısılmasıtoplamtalepeğrisini(AD2) sola kaydıracaktır. Bu yenidengenoktasında(2) toplamtalepeğrisi(AD2) kısadönemtoplamarz (SRAS) eğrisinihem de uzundönemtoplamarzeğrisini(LRAS) aynınoktadakeserek ideal dengeyeulaşılmaktadır.

24. 3.3. GELİRLER POLİTİKASI Yüksekenflasyonungeleceğe aktarılması, enflasyonistbeklentilerikörükleyerekenflasyonun yayılmasınanedenolmaktadır. Gelirlerpolitikasıilebaşlangıçtaortayaçıkanenflasyonhedefalınmakta, fiyat-ücret-fiyatsarmalının ortayaçıkmasıönlenmeyeçalışılmaktadır. Gelirlerpolitikasıuygulamasıileücretvefiyatseviyesininbelirlenmesine doğrudanmüdahaleedilmesiamaçlanmaktadır. Böyleceücretlerinvefiyatların reel millihasıladandahahızlıartmasının önünegeçilmesisağlanacaktır.

25. . Gelirlerpolitikasıtam istihdamşartlarındaücretvekarartışlarının enflasyonakaynaklık edebileceği varsayımınadayanmaktadır. Bununönlenebilmesiiçinücretvefiyatartışları, gelirlerpolitikasıylasisteminbüyümeveistikrarkoşullarının tabikılınmakta, üreticilerinkonjonktürüşiddetlendiricifiyatveyatırım stratejilerinemümkünolduğu ölçüdesınırlandırmalargetirilmektedir.

26. SOURULAR 1. Aşağıdakilerdenhangisindeekonomipolitikası amaçlarıarasındaçelişkiyoktur? A. Tam istihdam-büyüme B. Tam istihdam-ödemelerdengesininsağlanması C. Büyüme-fiyatistikrarı D. Büyüme-ödemelerdengesininsağlanması E. Fiyatistikrarı-tam istihdam 2. Başarılıbirekonomipolitikasıuygulamasıiçinaşağıdakilerdenhangisigereklitemelşartlariçindeyeralmaz? A. İlkeveamaçlarkesinveçelişkisizolarakbelirlenmeli B. Belirlenenilkelerebağlıkalınmalı C. Mevcut duruma göre amacın optimal şekildegerçekleflmesinisağlayacakaraçlarkullanılmalı D. Seçilecekaraçmümkünolduğu kadarbasitolmalı E. BaskıgrublarınınmüdahalelerindenuzakolmalI dır.

27. 3. Aşağıdakilerdenhangisindeparapolitikasıaraçlarıdoğruolarakverilmiştir? A. Kamu harcamaları-para arzı-devlet yatırımları B. Kamugelirleri-devletborçları-zorunlukarşılıklar C. Zorunlukarşılıklar-reeskontpolitikası-açık piyasaişlemleri D. Reeskont politikası-emisyon-döviz kuru E. Vergi politikalar-devlet harcamaları-transfer ödemeleri 4. Ticaribankaların iskontoettikleribirsenedi, likidite sağlamakamacıylamerkezbankasındayenideniskonto ettirmelerine ne denir? A. DevalüasyonB. Regülasyon C. DisponibiliteoranıD. Reeskont E. Zorunlukarşılık oranı

28. 5. Aşağıdakilerdenhangisizorunlukarşlıkların temelfonksiyonlarıarasındayeralmaz? A. Bankacılık sisteminin riskinin azaltılması B. Para arzınıayarlamak C. Likiditeyönetimi D. Gecelikfaizoranlarınıbelirleme E. Bankacılık sisteminin riskinin azaltılması 6.Tarifelerindüşürülmesi, ihracatteşviklerininkaldırılmasıvesermayehareketlerininserbestleştirilmesi aşağıdakiönlemlerdenhangisininiçindeyeralmaktadır? A. Maliyepolitikası B. Ticaretinserbestleştirilmesi C. Para politikası D. Ücretlerinkontrolü E. Piyasa faiz oranlarının yükseltilmesi

29. 7. Sabitdövizkurlarıve tam sermayehareketliliği altında, genişleticimaliyepolitikası aşağıdakilerdenhangisinenedenolur? A. Sadece faiz oranlarını artırır. B. Sadecegelirdüzeyiniartırır. C. Hem faiz oranınıhem de gelir düzeyini artırır. D. Hem faizoranınıhem de gelirdüzeyiniazaltır. E. Ne faizoranınıne de gelirdüzeyinietkiler. 8. EğerEkonomidekidengesizliğn kaynağımal piyasasıisehedefdeğişken olarakaflağıdakilerdenhangisiseçilmelidir? A. Faizoranı B. Para arzı C. Dövizkuruçıpası D. Tam istihdamdüzeyi E. Doğal işsizlikoranı