Praca: niewykorzystana szansa integracji społecznej osób niepełnosprawnych

1. Praca:niewykorzystana szansa integracji społecznejosób niepełnosprawnych Prof. dr hab. Barbara Gąciarz Kraków, 20 sierpnia 2009 r.

2. Integracja społeczna: nierozwiązany problem braku skuteczności

3. Skuteczność integracji i aktywizacji zawodowej Zdolność instytucjonalna ramy prawne, kompetencje, odpowiedzialność , zasoby Zdolność polityczna wola polityczna (priorytety), strategie działania władz publicznych (państwa i samorządów) Zdolność społeczna nastawienie społeczne, zorganizowane struktury obywatelskie, uczestnictwo o. n. jako istotna wartość

4. Osoby niepełnosprawne a rynek pracy [1] 2 208 tys. w Polsce Wskaźnik zatrudnienia 21,5%, Wskaźnik aktywności zawodowej 24,3% Ponad 80% czynnych zawodowo o. n. (poza rolnictwem) pracuje w zakładach pracy chronionej.

5. Osoby niepełnosprawne a rynek pracy [2] Relatywne pogorszenie sytuacji o. n. w latach 2004 – 2008 Stopa bezrobocia wśród osób sprawnych zmniejszyła się bez mała trzykrotnie (z 18,9% do 6,9%) Wśród niepełnosprawnych zmalała tylko o 1/3 (z 19,6% do 12,3%)

6. Bariery zatrudnienia osób niepełnosprawnych

7. Źródła niepowodzeń w zatrudnianiu (pracodawcy) • Niedostosowanie przepisów do realiów gospodarczych rozziew pomiędzy zadaniami a zasobami przyznawanymi na ich realizację • Niskie kwalifikacje i styl działania kadr instytucji (urzędy pracy) • Braki w dystrybucji informacji dla o. n. i pracodawców niedostępność i nieadekwatność wobec potrzeb rynku pracy • Ograniczenia finansowe w zakresie instrumentów wsparcia dla zatrudnionych o. n. Skomplikowane procedury pozyskiwania i rozliczania środków finansowych. Koszty pośrednie zatrudnienia o. n. zbyt wysokie i mało konkurencyjne w stosunku do pracownika sprawnego

8. Bariery integracji: Problemy kluczowe Słabość strukturalna społeczności lokalnych Niski poziom kapitału społecznego (mała ilość aren społecznej wymiany + wąski zakres uczestnictwa społecznego) Niedostatki infrastruktury społecznej Słaba sieć instytucji edukacyjnych i kulturalnych Niedobór usług zdrowotnych oraz poradnictwa społeczno-zawodowego

9. Bariery integracji:Stereotypy kulturowe Samograniczające wzorce aspiracji Konserwatyzm postaw (niechęć do podejmowania ryzyka, brak motywacji do podjęcia wyzwań i wykorzystania szans) Wyuczona bierność (oczekiwanie na pomoc z zewnątrz) Stygmat inności

10. Bariery integracji:Polityka władz lokalnych Działalność opiekuńcza jako dominanta aktywności instytucjonalnej Rozdawnictwo (celem zaspokojenie potrzeb dnia codziennego i rozdysponowanie środków finansowych przeznaczonych na zasiłki) Niedostrzeganie problemu aktywizacji zawodowej

11. Syndrom słabości wsparcia instytucjonalnego

12. Fundamentalne słabości powodujące nieskuteczność • Niekompletność zdolności instytucjonalnych działania opiekuńcze, nieprzejrzyste procedury, nieudolność organizacyjna, podział kompetencji między administrację rządowa i samorządową (zadania gmin) • Słabość lub brak zdolności politycznej Słabość strategii, akcyjność, doraźność, inne priorytety • Płytkość lub dysfunkcjonalność zdolności społecznych silne stereotypy, wzorce myślenia o zobowiązaniu publicznym, wartości pracy dla o.n., infantylizacja obrazu o. n., eksternalizacja odpowiedzialności. Niski poziom uobywatelnienia, samoorganizacji.

13. Konieczny nowy paradygmat polityki integracji Przebudowa wzorców współdziałania władzy publicznej i trzeciego sektora Zintegrowanie działania różnych instytucji lokalnych i rządowych Wdrożenie instrumentów zarządzania strategicznego

14. Kluczowe instrumenty polityki integracji • Odpowiedni profil edukacji i dostęp do wykształcenia na co najmniej średnim poziomie • Stosowanie aktywnych instrumentów oddziaływania na rynek pracy i na pracodawców • Uobywatelnienie środowisk osób niepełnosprawnych

15. Kluczowe działania w kierunku jakościowych zmian w polityce integracji Zmiana standardów wypracowywania i wdrażania polityki • Opieranie przedsięwzięć i ich finansowania na programach wieloletnich • Zmiana przeznaczenia i sposobu dystrybucji zasobów przeznaczanych na wsparcie • Modyfikacja polityki grantów celowych

16. Kluczowe działania w kierunku jakościowych zmian w polityce integracji Zmiana instrumentów wdrażania polityki • Indywidualne programy wychodzenia z wykluczenia - wdrożenie nowego instrumentarium adresowanego celowo do konkretnych osób i ich rodzin • Odejście od administrowania pomocą na rzecz pracy socjo- i psychoterapeutycznej oraz doradztwa społecznego

17. Kluczowe działania w kierunku jakościowych zmian w polityce integracji Partycypacja środowisk o. n. w wypracowywaniu i wdrażaniu polityki • poprawa konkretności i adekwatności celów polityki wobec potrzeb tego środowiska, • zmiana postaw o. n. – zwiększenie podmiotowości zbiorowej Oddziaływanie na świadomość społeczną zmierzające do zmiany nastawień społecznych wobec zjawiska niepełnosprawności

18. Kierunki działań w sferze aktywizacji zawodowej o. n. [1] • Uprościć procedury administracyjne, w tym w szczególności procedury pozyskiwania i rozliczania wsparcia finansowego, kierowanego do pracodawców z otwartego rynku pracy. • Zdywersyfikować system wsparcia pracodawców z otwartego rynku pracy w zależności od branży i wielkości firmy. • Wypracować model wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych bardziej odpowiedni dla małych i średnich przedsiębiorstw.

19. Kierunki działań w sferze aktywizacji zawodowej o. n. [2] • Zwiększyć rolę organizacji pozarządowych w doradztwie i realizowaniu funkcji systemu wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. • Stworzyć zintegrowany system informacji zarówno na temat uwarunkowań zatrudniania osób niepełnosprawnych, jak i poszukiwania danych o osobach niepełnosprawnych – portal internetowy.

20. Kierunki działań w sferze aktywizacji zawodowej o. n. [3] • Wdrożyć system bezpłatnych programów szkoleniowych i poradnictwa dla pracodawców i pracowników działów personalnych. • Wdrożyć system szkolenia osób niepełnosprawnych w zakresie umiejętności komunikacyjnych i innych praktycznych sprawności, potrzebnych przy poszukiwaniu pracy na otwartym rynku.