ECON 101 İKTİSADA GİRİŞ

1. ECON 101 İKTİSADA GİRİŞ Prof. Dr. Nejat Erk

2. 3 TÜKETİCİ DAVRANIŞLARI KURAMI BÖLÜM

3. AMAÇ • Bu bölümün tamamlanması sonrası aşağıdaki sorulara cevap vermiş olacağız. • Tüketici bütçesi ve mallar fiyatlarına bağlı olarak nasıl değiştiği, • Farksızlık eğrileri ve tüketici tercihi, • Fiyat, gelir ve ikame etkileri, • Fiyat, gelir ve ikame etkilerinin ölçümünde Hicks ve Slutsky yaklaşımı ölçüm teknikleri, • Normal, Tali ve Giffen malı ayrımı.

4. Farksızlık Eğrileri Yaklaşımı • 3Tanım olarak “ Farksızlık eğrisi iki mala ilişkin olarak tüketiciye eş tatmin sağlayan noktaların geometrik yeridir.” • Her farksızlık eğrisi üzerindeki tatmin düzeyi sabit olduğundan A, B, C ve D noktaları eş tatmin sağlayan x ve y malı bileşimlerini göstermektedir.

5. Tercihler ve Farksızlık Eğrileri Mallar özellikleri ve tercihler • Farksızlık eğrilerini, fayda dağı bağlamında incelersek dört farklı bölgeden söz edebiliriz. Ancak x ve y mallarından her ikisinin de tüketiciye tatmin verdiği kesim, dört nolu bölgedir.

6. Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri • Farksızlık eğrileri merkeze dışbükeydir, • Farksızlık eğrileri üzerinde kuzey-doğu, yönünde hareket edildikçe tatmin artar, • Farksızlık eğrileri negatif eğime sahiptirler, • Farksızlık eğrileri kesişmezler, • Farksızlık eğrileri her nokrada yoğundurlar.

7. Farksızlık Eğrileri Negatif Eğime Sahiptir > Farksızlık eğrisi üzerinde tatminin aynı kalabilmesi için bir malın tüketimi arttıkça diğer malın tüketimi azaltılmalıdır. > Diğer taraftan eğri üzerinde aşağıya doğru hareket edildikçe eğim azalır. > Buna iktisatta azalan marjinal ikame oranı adı verilir. A,B,C,D ve E harfleri yönünde ilerledikçe farksızlık eğrisinin eğimi düşmektedir.

8. Mallar Arası İkame Özellikleri • iki mal arasında “tam ikamenin” geçerliliği halinde farksızlık eğrisi • iki mal arasında “tam bir tamamlayıcılığın” geçerliliği halinde farksızlık eğrisi

9. Kuzey-Doğu Yönünde Hareket Edildiğinde Tatmin Artacaktır Kuzey Doğu Y malı Ok yönünde hareket edildiğinde fayda dağında yukarıya doğru tırmanacağımızdan tatmin artacaktır. U3 U2 Uı X malı

10. Farksızlık Eğrileri Negatif Eğime Sahiptirler Y malı Farksızlık eğrileri, tanım olarak eş tatmin veren noktaların bir araya gelmesinden elde edildiğinden, mallardan birinin tüketiminin artırılması, diğerinin tüketiminin kısılmasını zorunlu kılar. Bu ise farksızlık eğrileri eğiminin negatif olması anlamına gelecektir. U3 U2 Uı X malı

11. Farksızlık Eğrileri Kesişmezler Aynı farksızlık eğrileri üzerinde tatmin düzeyi değişmeyeceğin-den A=C her iki noktada Io üzerinde A=B her iki noktada Iı üzerinde durum böyle olunca B = C olması gerekir. Oysa B noktası, C ye oranla daha kuzey doğudadır ve daha yüksek tatmin düzeyini gösterir.

12. Farksızlık Eğrileri Her Noktada Yoğundurlar Y malı Yandaki çizimde her ne kadar temsili üç farksızlık eğrisi çizerek yetinsek de, “x” ve “y” eksenleri arasında sonsuz sayıda farksızlık eğrisi vardır. “x” ve “y” eksenleri arasında farksızlık eğrisinin geçmediği bir nokta yoktur. U3 U2 Uı X malı

13. Toplam Fayda, Marjinal Fayda İlişkisi (Kardinal Yaklaşım) • Toplam fayda (TF)- marjinal fayda (MF) ilişkisi aşağıda sunulmuştur. TF önce artar sonra düşerken, MF sürekli düşmektedir. TF MF

14. Fayda Maksimizasyonu MFx / Px = MFy/Py = MFz / Pz = ..... MFn / Pn • Fayda makismizasyonu, Türk lirası başına düşen MF nin tüm mallar için eşitlenmesi anlamına gelir.

15. Bütçe Sınırı Bütçe Doğrusu • Tüketiciler faydayı maksimize etmeye çalışırken, bütçe sınırı ile karşılaşırlar. M nin harcamaları gösterdiği iki mallı bir ortamda “x” malı için yapılan harcama PxQx, “y” malı için yapılan harcama da PyQy olacaktır. • M = Px Qx + Py Qy

16. Bütçe Doğrusunda Kaymalar “x” malı fiyatındaki düşüşler, bütçe doğrusunun yelpaze gibi dışa açılmasına, fiyattaki düşüşler ise, içe doğru kapanmasına yol açacaktır. Bu durum aşağıdaki şekilde gözükmektedir. Bütçe Doğrusundaki Kaymaklar

17. Fayda Maksimizasyonu Ordinal Yaklaşım Aşağıda yer alan soldaki şekil, bütçede görülen artış ve azalışları göstermektedir. Sağdaki şekil ise “ie” bütçe sınırları altında, I3 farksızlık eğrisi ile en üst fayda düzeyine nasıl ulaşılacağını göstermektedir. “E”fayda maksimizasyon noktası, farksızlık eğrisinin, bütçe eğrisine teğet olduğu noktada oluşur.

18. Gelir Tüketim Eğrisi “x” ve “y” malları fiyatları sabitken gelirin artırılması bütçe doğrusunu dışa kaydırır. A, B, C, D, fayda maksimizasyonu noktalarının birleştirilmesi bize”gelir-tüketim eğrisi” ni verir. Eğri hangi eksene yaklaşırsa o malın tüketimi gelir arttıkça artıyor demektir. Burada “y” malında olduğu gibi. Gelir Tüketim Eğrisi

19. Farksızlık Eğrileri İle Talep Eğrisinin Elde Edilişi “x” malı fiyatının düşürüldüğü bir ortamda fayda maksimizasyonu noktaları talep eğrisinin elde edilmesini sağlar.

20. Hicks Yaklaşımı İle Fiyat, Gelir ve İkame Etkisi Fiyat Etkisi E1 den E3 e olan harekettir. E2 den E3 e olan hareket gelir etkisini, E1 den E2 ye olan hareket ise ikame etkisini gösterir. X3-x1 = (X3-X2) + (x2-X1) FE = GE + İE Fiyat, Gelir ve İkame Etkisi

21. Slutsky Yaklaşımı İle Fiyat, Gelir ve İkame Etkisi Fiyat Etkisi (FE) E1 den E3 e olan harekettir. E2 den E3 e olan hareket Gelir Etkisini (GE), E1 den E2 ye olan hareket ise İkame Etkisini (İE) gösterir. X3-x1 = (X3-X2) + (x2-X1) FE = GE + İE Fiyat, Gelir ve İkame Etkisi

22. Hicks Yaklaşımı İle Normal, Tali ve Giffen Malı Ayrımı Normal Mal FE >0, GE>0, İE> 0 Tali Mal FE >0, GE<0, İE> 0 Giffen Malı FE <0, GE<0, İE> 0

23. 3 TÜKETİCİ DAVRANIŞLARI KURAMI BÖLÜM SON