Kształtowanie i badanie opinii publicznej

1. Kształtowanie i badanie opinii publicznej mgr Olga Kurek e-mail: okurek@wsiz.rzeszow.pl konsultacje: wtorek 10:00-12:00, p.302

2. Tematyka zajęć 1. Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu społecznym: • definicje opinii publicznej • liderzy i kreatorzy opinii publicznej • historia badania opinii publicznej w Polsce i na świecie 2. Sondaż jako podstawowa metoda badania opinii publicznej: • etapy procesu badawczego • ankieta jako narzędzie w sondażu (budowa, rodzaje, podstawowe błędy) • interpretacja wyników sondaży 3. Sondaże a wyniki wyborów: • spirala milczenia • Bandwagoneffect • overclaiming • efekt społecznych oczekiwań • lastminute swing • underdogeffect 4. Manipulowanie wynikami sondaży – analiza tekstu. 5. Klimat polskiej opinii publicznej – analiza raportów.

3. Literatura • E. Noelle-Neumann, Spirala Milczenia, Poznań 2004, • A. Pratkans, E. Aronson, Wiek propagandy, Warszawa 2003, • R. Dyoniziak, Sondaże a manipulowanie społeczeństwem, Kraków 1997 • Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, Poznań 2001, • M. Szreder, Metody i techniki sondażowych badań opinii, Warszawa 2004.

4. Warunki zaliczenia ćwiczeń • W skład oceny końcowej wchodzą następujące kryteria: Obecność – 10p. Aktywność podczas zajęć - 40p. Kolokwium zaliczeniowe na ostatnich zajęciach – 50p. • Ocena końcowa wynika z następujących przedziałów punktowych: 91 p. -100 p. – bdb (5,0) 81 p. – 90 p. - +db (4,5) 71 p. - 80 p. – db (4,0) 61 p. – 70 p. - +dst (3,5) 51 p. – 60 p. – dst (3,0) 0 p. – 50 p. – ndst (2,0)

5. Warunki zaliczenia kursu DL • 5 pytań testowych jednokrotnego wyboru z treści zawartych w kursie DL na kolokwium zaliczeniowym • 3 posty na AFD z analizą wybranych sondaży (temat sondażu, instytucja przeprowadzająca, użyte techniki sondażowe, próba badawcza, czas i miejsce realizacji sondażu, główne wnioski, link do źródła) • udział w 1 godzinie CZATUakademickiego

6. I) Pojęcie opinii publicznej. Rola opinii publicznej w życiu społecznym.

7. Kiedy myślę „opinia publiczna” to…?

8. „Opinia publiczna jest niewidzialną i tajemniczą potęgą, której nic nie jest w stanie się oprzeć, nic nie jest od niej bardziej zmienne, bardziej nieokreślone i silniejsze. A przy tym, przy wszystkich swych kaprysach, jest ona znacznie częściej, niż się wydaje, prawdziwa, rozsądna, sprawiedliwa” Napoleon Bonaparte

9. „Chcę, żeby zrobiono to, czego ludzie sobie życzą, moje zadanie polega na tym, by ustalić, czego chcą” Abraham Lincoln

10. DEFINICJA OGÓLNA • Opinia publiczna danej społeczności to zbiór dominujących w niej opinii w kwestiach publicznych ważnych dla tej społeczności w danym czasie. • Opinia publiczna wyraża aprobatę bądź dezaprobatę społeczeństwa względem kwestii istotnych z punktu widzenia ogółu.

11. Historia pojęcia • Instytucja ditta di borsa(opinia giełdy) w starożytnym Rzymie. • Dzieła Szekspira („Henryk IV”,1596r.) i Machiavellego („Książę”,1514r. )podkreślały wagę opinii publicznej w sprawowaniu rządów. • Termin wprowadził Jacques Necker, minister finansów Ludwika XVI, który dostrzegł jej zastosowanie we wszelkich przedsięwzięciach politycznych. • W XIX w. termin ten stał się problemem refleksji filozofów i teoretyków polityki, którzy rozważali w jaki sposób indywidualne przejawy woli zamienić na wolę państwa.

12. Podstawowe założenia • w każdym społeczeństwie istniejąkwestie publiczne, dotyczące każdej jednostki do niej należącej; • poglądy publiczne można komunikować, poddawać analizie i krytyce; • ważnymi kwestiami publicznymi są te problemy, które opinia dominująca uznaje za wymagające rozwiązania wspólnymi zasobami danej społeczności; • problemy publiczne są ważne oraz dotyczą całego społeczeństwa, a nie tylko pojednynczych grup społecznych.

13. RODZAJE PUBLICZNOŚCI

14. Czy opinia publiczna zajmuje się tylko sprawami aktualnymi?

15. CZAS I ZASIĘG ODDZIAŁYWANIA OPINII PUBLICZNEJ • Może ona dotyczyć spraw zarówno teraźniejszych jak i przeszłych; choć skupia się na sprawach krajowych, dotyczy również problemów o charakterze globalnym, czy spraw znajdujących się na styku spraw wewnętrznych i zagranicznych. • Postawy Polaków względem wejścia do strefy Euro. • Postawy Polaków względem stanu wojennego. • Opinie Polaków o kryzysie gospodarczym w Grecji.

16. Czy opinia publiczna a opinia społeczna to tożsame pojęcia?

17. Opinia Publiczna a opinia społeczna • Często obok terminu opinia publiczna używa się określenia opinia społeczna, które jest pojęciem szerszym. • Opinia społeczna dotyczy problemów nie wiążących się bezpośrednio z polityką, takich jak wychowanie, transplantacja organów, aborcja, eutanazja, kara śmierci, system wartości materialnych i niematerialnych, satysfakcja z poziomu życia, itp.

18. Opinia Publiczna a opinia społeczna

19. Kto ma wpływ na kształtowanie opinii publicznej?

20. KREATORZY OPINII PUBLICZNEJ

21. FUNKCJE OPINII PUBLICZNEJ

22. Jakie czynniki mają wpływ na tworzenie się procesu opiniotwórczego?

24. Postawa i JEJ KOMPONENTY „trwała ocena – pozytywna lub negatywna- ludzi, wydarzeń, zjawisk społecznych, obiektów i pojęć”

25. Polaryzacja opinii • Opis: proces głębokiego zróżnicowania poglądów i ocen wyrażanych przez społeczeństwo, a dotyczących wybranych zjawisk i wydarzeń społecznych, politycznych, ekonomicznych i kulturowych, poparcia dla partii politycznych, polityków, osób oraz instytucji publicznych itp.; • Efekt: polaryzacja opinii powoduje tworzenie się w społeczeństwie dwubiegunowych postaw i ocen: albo zdecydowanie krytycznych albo zdecydowanie pozytywnych; • Pozytywna strona: polaryzacja opinii ułatwia nam szybką identyfikację i poczucie wspólnoty z tą częścią społeczeństwa, z którą dzielimy własne poglądy; • Negatywna strona: zaczynamy widzieć świat w kategoriach czarno-białych, coraz mniej w przestrzeni publicznej jest miejsca na opinię „środka”; • Przykład: wyjaśnianie przyczyn katastrofy smoleńskiej.

26. Badanie STANU opinii PUBLICZNEJ • „Stan opinii publicznej” to jej zasób, zawartość treściowa czy też przedmiotowa w konkretnej społeczności i konkretnym czasie. • Stan opinii publicznej poznajemy poprzez badania społeczne. Są to najczęściej: • sondaże opinii • wywiady(indywidualne wywiady pogłębione oraz zogniskowane wywiady grupowe) • analiza treści mediów

27. Krótka historia badań opinii publicznej • Pierwsze badania opinii publicznej miały miejsce w 1883 roku, kiedy to Charles H. Taylor, wydawca Boston Globe dla obliczenia wstępnych wyników głosowania posłużył się sondażem, by na tej podstawie przewidzieć ostateczny wynik wyborów. • W USA w 1935 roku powstał pierwszy instytut badania opinii publicznej w Princeton – Instytut Gallupa, założony przez George'a Horace Gallupa -przeprowadzano badania opinii publicznej o nazwie Gallup poll, dotyczące opinii publicznej, oddziaływania reklamy i czytelnictwa.

28. Historia badań opinii publicznej w Polsce • W PRL niewiele było badań opinii publicznej. • W latach 1948-1956 władze zabraniały tego typu badań, później były one prowadzone tylko na pewne tematy i cenzurowane, część badań była utajniona, powstawały na zlecenie różnych organów władzy. • W 1958 roku powstał OBOP (Ośrodek badania Opinii Publicznej), a po stanie wojennym w 1982 roku powstało CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej). • Jednak dopiero po roku 1989 pojawiły się sondaże czy prognozy wyborcze dla partii i polityków, często publikowane w środkach masowego przekazu.

29. RYNEK BADANIA OPINII W POLSCE

30. iI) Sondaż jako metoda badania opinii publicznej

31. Etapy procesu badawczego 1. PROBLEM BADAWCZY 2. PYTANIA,TEZY I HIPOTEZY BADAWCZE 7. UOGÓLNIANIE (GENERALIZOWANIE)+ RAPORT TEORIA 6. ANALIZA DANYCH 3. WYBÓR METODY BADAWCZEJ 4. DOBÓR PRÓBY BADAWCZEJ Z OKREŚLONEJ POPULACJI 5. ZBIERANIE DANYCH

32. 1. Problem badawczy • Bodziec intelektualny wywołujący reakcję w postaci badań naukowych. • Problem musi być jasno i precyzyjnie sformułowany w postaci zdania twierdzącego. Problemy, których nie można empirycznie uzasadnić (nie można zidentyfikować na podstawie obserwacji) lub takie, które dotyczą subiektywnych preferencji, wierzeń, wartości, czy upodobań nie poddają się badaniom np.: Czy kolor różowy jest ładniejszy od fioletowego?

33. FORMUŁOWANIE PROBLEMU BADAWCZEGO - przykłady • Preferencje partyjne Polaków. • Stosunek Polaków do innych narodów. • Wprowadzenie euro w Polsce - akceptacja, skutki, uwarunkowania. • Ocena sytuacji na rynku pracy i poczucie zagrożenia bezrobociem. • Postawy wobec zakazu palenia w miejscu publicznym.

34. 2. FORMUŁOWANIE pytań Badawczych • Pytania badawcze są uszczegółowieniem problemu badawczego. • Np. Preferencje partyjne Polaków. • Które partie polityczne cieszą się najwyższym poparciem Polaków? • Jakie cechy demograficzno społeczne wpływają na preferencje polityczne? (płeć, wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania, dochody, itp.) • Programy których partii są według Polaków najbardziej adekwatne do sytuacji gospodarczej kraju? • Czy preferencje polityczne przekładają się na zachowania wyborcze?

35. 3. Cechy hipotez badawczych • jasno sformułowane: pojęcia niejasne, niejednoznaczne należy zdefiniować pojęciowo tj. za pomocą innych pojęć (definicja operacyjna = operacjonalizacja) • konkretne: badacz określa związki pomiędzy zmiennymi – dodatnie lub ujemne • sprawdzalneza pomocą dostępnych metod • nie są wartościujące, wartości wyznawane przez badacza, subiektywne preferencje nie powinny wpłynąć na proces badawczy

36. JAK STAWIAMY HIPOTEZĘ? • Hipoteza badawcza musi być wyrażona w postaci związku pomiędzy zmienna zależną, a zmienna niezależną. zmienna niezależna „Osoby o wyższym wykształceniu, częściej głosują na partie centrowe niż osoby o wykształceniu niskim” zmienna zależna

37. przykłady hipotez • „Mieszkańcy dużych miast rzadziej deklarują udział w wyborach niż mieszkańcy wsi” • „Kobiety cechują się wyższym wskaźnikiem religijności niż mężczyźni” • „Rodziny z osobą stale bezrobotną znacznie częściej narażone są na patologizację życia społecznego niż rodziny w których wszyscy dorośli członkowie są aktywni zawodowo”

38. 4. Relacje pomiędzy metodą, narzędziem, a techniką badawczą METODA: badania terenowe TECHNIKA: sondaż NARZĘDZIE: kwestionariusz ankiety

39. 4. Dobór próby badawczej • DEFINICJA: Dobór próby to ściśle określone postępowanie badawcze polegające na wyodrębnieniu z szerszego zbioru elementów o wspólnych cechach (tzw. populacja generalna) ograniczonej liczby ich reprezentantów w celu oszacowania jakiś ich właściwości lub relacji, zachodzących między nimi.

40. Dobór próby – jednostki analizy Jednostki analizy: • Jednostki • Grupy • Instytucje • Społeczeństwa

41. Czym jest sondaż (pooling, survey)? • Sondaż jest to badanie opinii publicznej, rodzaj badań statystycznych w celu określenia preferencji ludności. • Sondaż nie daje pełnego obrazu, a jedynie przybliżony wynik. Stanowi jednak silny wyznacznik trendu. • Sondaż prawidłowo przeprowadzony powinien uwzględniać różne grupy społeczne, wiekowe i zawodowe.

42. Sondaż – wady i zalety

43. PROBLEM Z ANKIETEREM… • wpływ ankieterski (także efekt ankieterski) to wpływ jaki ankieter wywiera na respondenta podczas realizacji wywiadu; • wpływ ten nie wynika z celowych działań ankietera, lecz z jego mimowolnych sygnałów, którymi daje do zrozumienia która odpowiedź jest pożądana oraz sposobu interpretacji antycypacji jego cech społecznych przez respondenta; • jednym z takich czynników jest przede wszystkim płeć ankietera, ale także czasami jego światopogląd czy nawet poglądy polityczne, co rzutować może na sposób zadawania pytań respondentowi, a w konsekwencji na udzielane przez respondenta odpowiedzi.

44. TECHNIKI zbierania danychsondażowych • Ankieta pocztowa • Wywiad bezpośredni • Wywiad telefoniczny • Ankieta on-line • Ankieta internetowa

45. Ankieta pocztowa

46. Wywiad osobisty (ankiety audytoryjne i indywidualne)

47. Wywiad telefoniczny

48. Porównanie metod sondażowych Źródło: C. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych

49. Schemat badania exit poll TNS OBOP

50. Zalety badania exitpool • 900 reprezentatywnie dobranych komisji wyborczych; • około 100 000respondentów; • średni błąd pomiaru w badaniu około 1,5 pkt. proc.; • wybrane osoby proszone są o samodzielne wypełnienie ankiety, która zawiera pytania o to jak respondent (wyborca) zagłosował w wyborach, o wybrane poprzednie zachowania wyborcze oraz o ogólną charakterystykę społeczno-demograficzną; • wypełnione samodzielnie kwestionariusze respondenci wrzucają następnie do specjalnie oznakowanych urn; • badania typu exitpollniosą ze sobą najmniejsze ryzyko błędu, bowiem nie ma w nich już miejsca na nieścisłości wynikające z ewentualnych zmian preferencji pomiędzy momentem udziału w badaniu, a oddaniem głosu.