Eğitim ve Öğretim Süreçlerinin Yönetiminde Bir Karar Destek Modeli

1. Eğitim ve Öğretim Süreçlerinin Yönetiminde Bir Karar Destek Modeli Prof.Dr.M.A.Eyler Prof.Dr.Y.C.Erensal Marmara Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü

2. Amaç • Eğitim süreçlerinin performansının ölçülmesi arzulanmaktadır. • Eğitim süreçlerinin kalitesini artırma amacıyla, bir stratejik eylemler portföyüne odaklanmak ve bu doğrultuda kaynakların daha etkin yönetilmesi hedeflenmektedir.

3. Girdiler • Stratejiler • Çoklu kriter/Performans göstergeleri • Performans göstergelerinin stratejik amaca uygun tanımlanmış ağırlıkları • Her performans göstergesine tanımlanmış performans ölçütleri • Performans ölçütlerinin mevcut ve hedeflenen değerleri • Eylem planları, yani faaliyetler • Eylem planlarının stratejik göstergelere olan katkı payı değerleri • Eylemlerin, faaliyetlerin performans değerleri

4. Çıktılar • Belirlenen strateji doğrultusunda yapılan eylemlerle kısa-orta ve uzun vadede katedilen mesafe hakkında karar vericiye bir fikir vermeli • Mesafe sadece geçmişle kıyaslanarak katedileni değil, hedeflenene yakınlığı ile de ölçülmeli • Teorik değil, gerçekçi,anlamlı ve pratik olmalı • Ölçüm “sayısal” kanıt tarzında farklı ölçekli boyutları bir araya getiren bir “indeks” olmalı. • Bu indeks hedefinize ne kadar uzak olduğunuzu söylemeli, ya da geliştirilmesi gereken zayıf konulara (negatif sapma) ya da gereksiz kaynak yığılmalarına (pozitif sapma) işaret edebilmeli • Oluşturulacak model hedeflenen ile mevcut durum arasındaki mesafeyi kısaltacak “optimum eylemler güzergahını”, yani eylem kombinasyonlarına işaret edebilmeli

5. 1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler • Gerçek özerklik yalnızca hesap verebilirlikle değil aynı zamanda yerindenlik (subsidiarity) ile de bağlantılıdır: Her bir üniversitede sorumluluk delege edilmeli, sorumluluğun hangi düzeyde üstlenileceğinin tanımı yapılmalı ve hesap verilebilir olmalıdır. Vizyon, Temel Hedefler Strateji Strateji: Mezunların istihdam edilebilirliğinin ve üst düzey temel ve uygulamalı araştırma için itici güç olan eğitim ve öğretim kalitesinin etkin yönetimi Öğrenci niteliği Olanaklar, Eğitim ve Öğretim Alt Yapısı Öğrencinin başarısı ve gelişimi Öğrenci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelliği Kalite güvencesi çalışmaları Göstergeler

6. 1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler • Stratejinin ayak izleri; seçilen performans göstergeleri ve bu performans göstergelerine verilen ağırlık Vizyon, Temel Hedefler • Göstergelerin ölçütleri için bilinen Müdek “Eğitim Öğretim Kalitesi ve Alt Yapısı Performans Alanı Gösterge Ölçütleri”nden faydalanılarak oluşturulabilir. Strateji Strateji: Mezunların istihdam edilebilirliğinin ve üst düzey temel ve uygulamalı araştırma için itici güç olan eğitim ve öğretim kalitesinin etkin yönetimi Öğrenci niteliği Olanaklar, Eğitim ve Öğretim Alt Yapısı Öğrencinin başarısı ve gelişimi Öğrenci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelliği Kalite güvencesi çalışmaları Göstergeler Ölçütler • Şimdilik her göstergeye ait tek bir ölçütünün olduğu varsayılmıştır. Yüzdelik dilimi Kadrolu Öğr. Elm. düşen öğrenci sayısı Mevcut dönem mezunlarında işsizlik % Öğrenci memnuniyeti indexi Danışman Öğretim elemanı sayısı Seçmeli ders % Ayrılan bütçenin yıllara göre değişim oranı

7. 1.Adım: Strateji-Stratejik Göstergeler Ölçütler nasıl taşınacak?

8. 2.Adım: Stratejik göstergelerin ayak izi • Kriter ağırlıklarının saptanması • AHP (preference weight’lerinin) • Göstergelere/Ölçütlere hedeflerinin konması (kısa, orta, uzun vade)

9. 2.Adım: Stratejik göstergelerin ayak izi-Ölçüt ilişkisi • Stratejik göstergelerin ağırlıkları AHP ile bulunabilir. • Her göstergeye bir ölçüt tanımlanmıştır. Aslında birden çok ölçüt olabileceğinden stratejik göstergeler içerisindeki ağırlık toplamı 1 olsa da kuşkusuz kendi içerisinde farklılaşacaktır. • Yandaki tabloya bakılacak olursa en önemli ve odaklanılması gereken ölçüt “bütçe kaynağındaki değişim oranı”

10. 3.Adım: Eylemlerin stratejik göstergelere katkısı ve performansı

11. 3.Adım: Eylemlerin stratejik göstergelere katkısı ve performansı • Amaç min.sapma ile stratejik hedefleri tutturacak optimum eylemler-aktiviteler dizisinin belirlenmesi Vizyon, Temel Hedefler Strateji Strateji: Mezunların istihdam edilebilirliğinin ve üst düzey temel ve uygulamalı araştırma için itici güç olan eğitim ve öğretim kalitesinin etkin yönetimi Öğrenci niteliği , Eğitim ve Öğretim Alt Yapısı Öğrencinin başarısı ve gelişimi Öğrenci Menuniyeti İş ve Meslek çevrelerinin memnuniyeti Ders planlarının güncelliği Kalite güvencesi çalışmaları Göstergeler Ölçütler Yüzdelik dilimi Kad. Öğr. Elm. düşen öğrenci sayısı Mevcut dönem mezunlarında işsizlik % Öğrenci memnuniyeti indexi Danışman Öğretim elemanı sayısı Seçmeli ders % Ayrılan bütçenin değişim oranı

12. 3.Adım: Eylemlerin stratejik göstergelere katkısı ve performansı • Faaliyetlerin performans değerlendirmeleri ışığında her bir stratejik göstergeye olan katkısı • Katkının normalizasyonu • Normalize katkının kaynak ederi olan mevcut durum • Normalize ve hedeflenen ağırlığın karşılaştırılarak bir sonraki dönem için balans ayar katsayısı bj

13. 4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) Farklı boyutlarda taşınan saha verilerinin boyutsuz bir tabloda nasıl toplanacağı :.......... Fonksiyonlar U(x)= 5 şayet x≤Alt sınır y şayet Alt sınır≤ x≤ Üst sınır y= (Üst sınır-x) * 5 (Üst sınır-Alt sınır) 0 şayet x≥ Üst sınır U(x)= 0 şayet x≤Alt sınır y şayet Alt sınır≤ x≤ Üst sınır y= (x-Üst sınır) * 5 (Üst sınır-Alt sınır) 5 şayet x≥ Üst sınır 0 şayet x≤Alt sınır y şayet Hedef ≥ x ≥ Alt sınır 5 şayet x=Hedef z şayet Hedef ≤ x≤Üst sınır 0 şayet x≥ Üst sınır y, z lineer oranlı fonksiyonlar U(x)=

14. 4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) • Saha çalışması-Veri analizi • Gösterge/Ölçüt gerçek verilerle beslenmesi • Bu çalışmada daha önce vurgulandığı üzere bir model çatısı sunulmaktadır. • Karar vericinin hedeflenen stratejik göstergelere ulaşmada, “eylem planını en etkin nasıl yönetebileceği” konusunda bir “karar destek modeli ile desteklenmesi” için araştırma henüz sürdürülmektedir.

15. 4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar (linear utility functions) ℝ = [0;∞); • i=1,2,3...s faaliyetlerin performansını belirleyen x ε ℝ s sx1 vektör; • A = {aij} (i=1,2,3...s) s adet eylemin (j=1,2,3…t) t adet kurumsal göstergelere katkısı Şayetx ={x1, x2, x3… xs} kurumun s adet faalliyetinin mevcut performans değeri ise (xi ≥ 0), tüm faaliyetin her bir göstergeye kaykısının normalize değeri :

16. 4.Adım: Ölçütlerin stratejik göstergelere katkısını değerlendirecek fonksiyonlar: Goal Programming • b ε ℝ t(j=1,2,3....) adet kurumsal göstergelye ait tx1 boyutlu hedef vektörü • n ε ℝ +t hedeflerden negatif sapma vep ε ℝ +t hedeflerden pozitif sapma; problemin weighted goal programming (WGP) formülasyonu : Minimizasyonu Öyle ki

17. 5.Adım: Toplam Performans Yönetim Modeli Bileşik Indeksinin Yorumlanması • Kurumun eğitim öğretim süreçlerinin belirlenen göstergeler doğrultusundaki bileşik performans indeksi • Mükemmel-ideal performans %si

18. Sonuç • Belirlenen stratejinin göstergelere tercüme edilmesiyle kısa-orta ve uzun vadede eylemlerle katedilen mesafe hakkında fikir sahibi olunabilir • Bu mesafe geçmiş ve gelecekte pozisyon hakkında kuruma ışık tutabilir ve kaynakların daha etkin yönetimini güvence altına alabilir • Teorik değil, gerçekçi ve pratiklik konusunda model anlamlı • Ölçüm “sayısal” kanıt tarzında “indeks” sunarak yönetimin “hesap verebilirliği” ve denetimin “izlenebilirliğini” ile güvence altına almaktadır. • Sunulan model kurumun zayıf /kuvvetli konularına işaret etmektedir.

19. Sonuç • Arzulanan hedef ile kurumun mevcut durumu arasındaki mesafesini kısaltacak optimum “eylemler güzergahının-veya eylemler rotasının” belirlenmesine yönelik sunulan bu model halen devam eden bir çalışma olup önümüzdeki aylarda tamamlanacak ve yayınlanacaktır.