TEORII I MODELI NA ZDRAVSTVENA NEGA

1. TEORII I MODELI NA ZDRAVSTVENA NEGA UTVRDUVAWE NA POTREBAZA NEGA

2. POTREBA ZA NEGA • ~ovekovite potrebi se razlikuvaat od potrebite na drugiot `iv svet • tie se pobogati, poraznovrsni • reakciite se poraznovrsni • poinakov e na~inot na nivnoto zadovoluvawe • osnovnite potrebi se univerzalni, no na~inot na ispolнuvawe i zadovoluvawe se razlikuva po vozrast, kultura, obrazovane, razvitok i dr.

3. UPN e organizirano i sistematsko sobirawe na podatoci za reagirweto na bolniot na bolesta ili `ivotnata sostojba, kako i ocenka na verodostojnost na informaciite i dokumentirawe na site relevantni podatoci vo vid na sestrinska anamneza • toa e mnogu va`na etapa • obezbeduva baza na podatoci za planot • sestrata za da mo`e da gi sogleda i utvrdi potrebite, treba da zna e {to se potrebi! • na koj na~in se zadovoluvaat potrebite, osobeno ako zdravjeto e naru{eno ili ima ograni~uvawe predizvikano od bolest

4. Marej i King: • potrebata e dvi`e~ka sila vo mozokot • vlijae vrz odnesuvaweto, znaeweto, aktivnosta, razbiraweto • potrebata e pratena so чувство i emocii • ja razviva fantazijata za da ja zadovoli, ubla`i ili smiri potrebata So tek na vreme, ~ovekot gi kultiviral potrebite, vo sklad so normite ili sopstveni odluki (ubeduvawa)!

5. MODELI NA POTREBITE ZA NEGA(OBIDI DA SE KLASIFICIRAAT POTREBITE) Model po Abraham Maslov: • hierarhiski pristap • vo vid na piramida • fiziolo{kite potrebi se bazata • organizirani po dominacija • koga ponsikite potrebi }e se zadovolat, mo`e da se pojavat potrebite od slednata skala na piramidata

6. HIERARHISKATA PIRAMIDA PO A. MASLOV ESTSTSKI POTREBI KOGNICIJA SAMOAKTUELIZACIJA PO^IT I SAMOPO^IT ZA[TITA I SIGURNOST FIZIOLO[KI POTREBI

7. Model po Ri~ard Kali{: Prilagoduvawe na modelot na Maslov; fiziolo{kite potrebi gi podelil na: • Potreba za samoodr`uvawe • Potreba za stimulacija qubo- pitnost do- `ivivawe na novo rako- tvorba aktivnost seks izbeguvawe bolka elimi- nacija vozduh voda odmor tempe- ratura hrana

8. nezadovoluvawe na potrebite po Kali{ predizvikuvaat : • namaluvawe na interesiraweto • se razvuva ~uvstvo na dosada • bolniot ostanuva podolgo vo postela • bara pomo{ za odr`uvawe na li~nata higiena , zaradi otsustvo na voqa • slabee vnimanieto i се namaluva reakcijata na stimulusi MS treba da gi prepoznae ovie znaci za da mo`e navreme da ja naso~i negata pravilno

9. Model na V. Henderson(site komponenti na ~ovekot: fiziolo{kata, emocionalnata, socijalnata i intelektualna) Potreba za: • di{ewe • vnes na hrana i te~nosti • eliminacija niz site pati{ta • dvi`ewe i odr`uvawe na sekoja polo`ba na teloto • son i odmor • оdbirawe na obleka koja mu odgovara

10. 7. odr`uvawe na telesnata toplina vo normalni granici, prilagoduvawe vo oblekuvaweto i modifikacija na uslovite na okolinata 8. odr`uvawe na ~istota na teloto, so soodvetno oblekuvawe i za{tita na ko`ata i sluoko`ata 9. izbegnuvawe i otstranuvawe na opasnosti od okru`uvaweto 10. komunicirawe so drugi so cel da seispolat emociite, potrebite i stravuvaweto

11. 11. po~ituvawe na veruvaweto i ubeduvaweto na ~ovekot 12. rabota na ne{to {to sozdava ~uvstvo na ispolnetost (zadovolstvo) 13. iгra i u~estvo vo razni oblici na rekreacija 14. u~ewe, otkrivawe na novi soznanija, qubopitnost

12. Osnovnite ~ove~ki potrebi vo ~ie zadovoluvawe MS mo`e da dejstvuva smostojno, mo`e da se nezavisni od sestrinskata dijagnoza, no taa vlijae i mo`e da gi menuva • Na potrebata za nega vlijaat nekoi znaci, i simptomi • potrebite za nega se vo zavisnost so vozrasta, emociite i drugi osobini na bolniot • Vrz potrebite za nega vlijaat dva faktori според V. Henderson : • patolo{ki sostojbi • sostoјbi koi se sekoga{ prisutni i vlijaat vrz osnovnite ~ove~ki potrebi

13. 1. Patolo{ki sostojbi: • vidliv disblanas na te~nosti i elektroliti: (gladuvawe, te{ki povra}awa, dijareja) • akutna potreba za kislorod • [ok (kolaps i krvavwe) • naru{uvawe vo svesta-nesvestica, koma, delirium • izlo`enost na studeno ili toplo, {to mo`e da predizvikanaru{uvawe na telesnata temp. • akutni febrilni sostojbi • lokalna povreda, rani ili infekcii • kontagiozni sostojbi(infektivni) • predoperativna sostojba • postoperativna sostojba • prolongirana i uporna bolka

14. 2. Postojano prisutni sostojbi: • Vozrast • temperament • normalno, eufori~no, hiperaktivno • anksiozno, upla{eno, agitirano, histeri~no • depresivno i hipoaktivno • socijalen i kulturolo{ki status • fizi~ki i intelektualni sposobnosti: • normalna telеsna masa • normalna inteligencija, subnormalna, nadarena li~nost • normalni ~ula (sluh, vid, dopir, ramnote`a, nedostatok na ~ulo) • normalna motorika, podvi`nost, gubewe na motorika

15. Potreba na bolen za nega spored J. Kreger: • Postojat 22 potrebi koi se podeleni vo tri grupi: • Fiziolo{ki potrebi • Sociopatolo{ki potrebi • Potrebi povrzani so okru`uvaweto Prvite dve potrebi, se zdravstveni potrebi.

16. Prednosti od poznavawe na razni modeli • pomaga pri sobirawe na podatocite, a MS da napravi najsoodveten izbor za sostojbata: spored korisnikot na nega, uslovita za rabota i iskustvoto na sestrata • ~ovekovoto bitie funkcionira vo celost i e vo postojana promena • pri sobiraweto na podatocite treba da se vnimава: • fiziolo{kite, emotivnite, sociolo{kite i intelektuali potrebi na subjektot • pri optimalno zdravje potrebite subjektot sam si gi zadovoluva, no slednite prepreki go onevozmo`uvaat i toga{ bara pomo{ za ZN:

17. VIDOVI NA PREPREKI: • biolo{ki: bolest, povreda, invalidnost, nepodvi`nost • emotivni: strav, vozbuda, napregnatost, zagri`enost • intelektualni: nedostatok na informacii,znaewe, razbirawe • socio-ekonomski: zategantost na me|u~ove~ki odnosi, namaleno socijalno opkru`uvawe, osamenost, negri`a na drugi, lo{i materijalni uslovi, lo{i uslovi na `ivot i `iveewe • ekolo{ki: temperatura, zagadenost, klima, buka • kulturolo{ki: obi~ai, sistem na vrednost, jazik..

18. Stru~nata aktivnost na sestrata e naso~ena kon pomo{ за lu|eto za da gi sovladaat ovie prepreki, s# do mo`nosta sami da mo`at da si gi zadovoluvaat potrebite- za toa MS e kompetentna

19. MS- vospostavuva ramnote`a me|u ona {to taa treba da napravi za bolniot i ona {to bolniot treba da go napravi sam ili so sestrinska pomo{ • vo organiziran Z. sistem, {tom se utvrdi deka bolniot mo`e sam da gi zadovoluva potrebite MS prestanuva da mu pomaga -elasti~en pristap - a se naso~uva kon drugite bolni na koi im e pove}e potrebna. • na ovoj na~in se racionalizira rabotata na MS • Elasti~niot pristap-sovremen,=rabota so lu|e • tradicionalniot=rabota za lu|eto

20. Метод на здравствена нега • Метод на целосно решавање на проблем

21. METODI I OBLICI NA RABOTA VO ZN SO BOLEN • neposredno individualno neguvawe • zdravstveno vospituvawe • u~ewe i podu~uvawe • terapevtska komunikacija • metod na celosno re{avawe na problemot • modifikacija na zdravstveno odnesuvawe • soo~uvawe i borba so problemot

22. METOD NA CELOSNO RE[AVAWE NA PROBLEMOT (problem solving metod) Metod na celosno re{avawe na specifi~en problem Maksimalno koristewe na potencijalite na bolniot Medicinskasestra ima uloga na moderator Go usmeruva bolniot postapno i nenametlivo kon pravoto re{enie Metodot e mnogu slo`ena intelektualna aktivnost Primenliv kaj bolen spremen za aktivno u~estvo i koj ima pozitiven stav

23. Etapi na rabota pri metodot na celosno re{avawe na problemot • Da se utvrdi problemot-sestrinska dijagnoza i da se postavat realni celi • Da se pobarat mo`nosti za re{avawe na problemot i da se sogledaat posledicite • Da se izbere najdobar metod za re{avawe na konkretniot problem (uslovi za realizacija?; oprema, finansiski sredstva...) • Da se podgotvi i realizira planot koj go prifatile i MS i bolniot • Da se evaluiraat rezulatite (stepen na postignatata cel)

24. MODIFIKACIJA NA ZDRAVSTVENOTO ODNESUVAWE • Strate{ka zada~a - koregirawe na zdravstvenoto odnesuvawe • Menuvawe i odviknuvawe od lo{ite naviki (menuvawe na stavovi) • Intenzivirawe na pozitivnoto zdravstveno odnesuvawe (pr. mlada majka i malo dete) • Pratewe na promenite vo odnesuvawe • Evaluacija na postignatoto (so pi{ani dogovori, upatstva) Modifikacija na planot i metodata ako celta ne e postignata

25. SOO^UVAWE SO PROBLEMOT(BORBA SO PROBLEMOT) • Svesen napor da se razre{i {tetna, opasna, predizvikuva~ka ili konfliktna sostojba • Na~inot na reagirawe zavisi od: • Osobinite na li~nosta • Rspolo`ivi resursi i potencijali na li~nosta (op{ta zdravstv. sostojba, finansiski sredstva, odnosi vo familijata...) • Vid i slo`enost na problemot (telesen-bolest, operacija.., psiholo{ki, socijalen i vrzan za okolinata-zagadenost, klimatski uslovi, uslovi na `iveewe...)

26. Reagiraweto zavisi od dol`inata na postoeweto i intenzitetot na problemot Re{avawe na problemot: • Direkten na~in (konkretno re{avawe na problemot) • Idirekten metod (negativni-alkohol, kocka, pu{ewe ili pozitivni - slikawe, pi{uvawe ...odbranbeni mehanizmi)

27. Uspe{no re{avawe na problemot namalena nelagodna sostojba so~uvan integritet na bolniot funkcionira na zadovolitelen na~in