Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

1. TESVİYE HESAPLARI • HARİTA OKUMA VE YORUMLAMA Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

2. Tesviye Hesapları Tesviye, arazi yüzeyini dozer, greyder gibi büyük arazi makinalarıyla düzleştirme işlemidir. Tesviye yapılacak bir alanda öncelikle yüzey nivelmanı işleminin tamamlanmış olması gerekir. Tesviye için genellikle kareler ağı şeklinde yüzey nivelmanı yapılır. Yüzey nivelmanı ışınsal metodla yapılmışsa tesviye yapmak mümkündür. Ancak hesaplamalar kareler ağına göre daha karmaşıktır.

3. Kareler Ağına Göre Tesviye Hesapları Kareler ağına göre yüzey nivelmanı yapılırken arazi birbirinin aynı olan karelere bölünür. Her bir kare hücre olarak ele alınır. Yüzey nivelmanı yapılırken her bir karenin her bir köşesinin yüksekliği belirlenir. Bu değerler tesviye hesaplamalarında doğrudan kullanılır.

4. 2.411 2.324 2.510 Kareler ağının köşelerine o noktalara ait yükseklikler yazılır. 2.492 2.485 2.607 2.582 2.501 2.671

5. 2.411 2.324 Her hücrenin köşelerindeki değerlerin ortalaması o hücrenin ortalama yüksekliğini verir. 2.492 2.485 Ort: 2.428 Aynı işlem tüm hücreler için yapılır.

6. 2.411 2.324 2.510 Her hücrenin ortasına o hücrenin ortalama yüksekliği yazılır. 2.428 2.505 2.492 2.485 2.607 2.515 2.588 2.582 2.501 2.671

7. Bütün hücrelerin yükseklik değerlerinin ortalaması tesviye yüksekliğini verir. Tesviye yüksekliğinden düşük yüksekliğe sahip hücrelerde, aradaki fark kadar dolgu, fazla yüksekliğe sahip hücrelerde ise aradaki fark kadar kazı yapılacak anlamına gelir. Toplam kazı toplam dolguya eşittir. +0.081 +0.004 2.428 2.505 -0.006 -0.079 2.515 2.588 Ortalaması=Tesviye yüksekliği 2.509 2.509-2.428= +0.081

8. 1 2 9 8 3 10 5 4 7 11 6 14 13 12 Işınsal Metoda Göre Tesviye Hesapları N I II

9. 1 2 9 8 3 10 5 4 7 11 6 14 14 13 12 Işınsal Metoda Göre Tesviye Hesapları N I II Okuma yapılan noktalar arasında üçgenler oluşturulur.

10. 1 2 2.414 2.420 2.420 I 2.426 Her bir üçgen alanın köşelerine yükseklik değerleri yazılır. Daha sonra bu üç yüksekliğin ortalaması o üçgen alanın ortalama yüksekliği olur. Aynı işlem tüm üçgenler için yapılır.

11. 2.427 2.420 2.433 2.429 2.430 2.412 2.424 2.437 2.432 2.436 2.427 2.428 2.428 2.429 2.432 2.438 2.441 2.434 Yükseklikleri bilinen üçgenlerin alanları bilinen yöntemlerle belirlenir.

12. Artık her bir üçgenin alan ve yüksekliği bilinmektedir. Bundan sonra tesviye yüksekliği ağırlıklı ortalama olarak bulunur. Bulunan tesviye yüksekliğinden düşük yüksekliğe sahip hücrelerde, aradaki fark kadar dolgu, fazla yüksekliğe sahip hücrelerde ise aradaki fark kadar kazı yapılacak anlamına gelir.

13. 1 2 A1 A2 Şekil Alan m2 Yükseklik A3 A1 1243 2.429 A2 2009 2.484 A3 1024 2.515 A4 A4 2118 2.532 4 3 Örnek: Üçgenlere ilişkin yükseklik ve alanlar I Kazı ve dolgu miktarlarını bulunuz.

14. 1 2 Şekil Alan m2 Yükseklik A1 1243 2.429 A2 2009 2.484 A3 1024 2.515 A4 2118 2.532 4 3 Örnek: Üçgenlere ilişkin yükseklik ve alanlar 2.429 I 2.484 2.515 Kazı ve dolgu miktarlarını bulunuz. 2.532

15. Şekil Alan m2 Yükseklik A1 1243 2.429 A2 2009 2.484 A3 1024 2.515 A4 2118 2.532 Üçgenlere ilişkin yükseklik ve alanlar

16. 1 T.Y=2.494 m. 2 +0.065 2.429 olmalıdır. I +0.010 -0.021 2.484 2.515 1243x0.065+2009x0.010- 1024x0.021-2118x0.038=˜0 Toplam dolgu ile toplam kazı hemen hemen eşit miktardadır. Yapılan işlem doğrudur. -0.038 2.532 4 3

17. HARİTA OKUMA VE YORUMLAMA Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

18. HARİTA YORUMLAMA: Haritaya baktığımızda bölgeyi üçboyutlu olarak zihnimizde oluşturabilmemiz en önemli noktadır. Bunu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde yapabiliriz.

19. Yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini verirken, yoğunlukları eğimi verir. Böylece haritaya baktığımızda arazinin resmini kafamızda oluşturabiliriz. Hafif Eğim

20. Dik Eğim

21. Uçurum

22. İç Bükey Tesviye eğrileri yukarıda sık aşağı doğru seyreliyor.

23. Dış Bükey Tesviye eğrileri yukarıda seyrek aşağı doğru sıklaşıyor.

24. Boyun

25. Tepe

26. Sırt

27. Doruk Çizgisi (Havza sınırı) = (Su ayrım çizgisi)

28. Vadi

29. Çöküntü

30. Derecik

31. Toplu olarak 1.TEPE 2.VADİ 3.SIRT 4.BOYUN 5.ÇÖKÜNTÜ 6.DERİN VADİ 7.OVAYA BAĞLANAN BURUN 8.UÇURUM 9.GEÇİT 10.DOLGU

32. Kendi kuzeyimiz N Harita kullanılırken önce kendi kuzeyimizi buluruz. Önümüz kuzeye gelecek şekilde pozisyon alır haritanın kuzeyini kendi kuzeyimize yönlendirerek haritayı yönüne oturturuz.

33. Kendi kuzeyimiz N Harita kullanılırken önce kendi kuzeyimizi buluruz. Önümüz kuzeye gelecek şekilde pozisyon alır haritanın kuzeyini kendi kuzeyimize yönlendirerek haritayı yönüne oturturuz.

34. Kendi kuzeyimiz N Harita kullanılırken önce kendi kuzeyimizi buluruz. Önümüz kuzeye gelecek şekilde pozisyon alır haritanın kuzeyini kendi kuzeyimize yönlendirerek haritayı yönüne oturturuz.

35. Kendi kuzeyimiz N Harita kullanılırken önce kendi kuzeyimizi buluruz. Önümüz kuzeye gelecek şekilde pozisyon alır haritanın kuzeyini kendi kuzeyimize yönlendirerek haritayı yönüne oturturuz.

36. Kendi kuzeyimiz N Harita kullanılırken önce kendi kuzeyimizi buluruz. Önümüz kuzeye gelecek şekilde pozisyon alır haritanın kuzeyini kendi kuzeyimize yönlendirerek haritayı yönüne oturturuz.

37. N Böylece harita yönüne oturtulmuş olur. Sonra kendi yerimizi haritada bularak diğer sabit noktaların yerlerini bulabiliriz.