DE BIJBEL LEZEN GISTEREN, VANDAAG EN MORGEN

1. DE BIJBEL LEZENGISTEREN, VANDAAG EN MORGEN

2. DE WONDEREN VAN EXODUSHET HISTORISCH ONDERZOEK NAAR DE UITTOCHT VAN NADERBIJ BEKEKENHANS DEBEL

3. TER INLEIDING: BIJBEL EN HISTORICITEIT • De Bijbelse teksten als uitkomst van een theologische reflectie op de geschiedenis i.p.v. weergave van de feitelijke geschiedenis • Het tweevoudige risico van fundamentalisme • het Bijbels fundamentalisme dat de Bijbel als ‘Woord van God’ onverkort voor waar aanneemt • het atheïstisch fundamentalisme dat de Bijbel als ‘Woord van God’ elke vorm van historiciteit ontzegt  het belang om elke periode afzonderlijk zorgvuldig af te wegen in het licht van alle relevante gegevens

4. DRIE NIVEAUS VAN HISTORICITEIT « [S]i la foi historique d’Israël n’est pas fondée dans l’histoire, cette foi est erronée et la nôtre aussi. » (R. de Vaux, Les patriarches hébreux et l’histoire, in Revue Biblique 72 [1965] 5-28, p. 7) • De Bijbelse teksten als feitelijke beschrijving van gebeurtenissen die tot in detail werkelijk hebben plaatsgevonden…? • De Bijbelse teksten als aanzienlijk aangedikte beschrijving van een historische kern die onder de eigenlijke teksten bewaard is gebleven…? • De Bijbel als reflectie van historisch gesitueerde ervaringen van een volk die op ‘verdichtingsfiguren’ geprojecteerd worden…?

5. TWIJFELS BIJ EEN MASSALE UITTOCHT • De samenhang van een grootschalige uittocht met een grootschalige intocht, waarvan de archeologie tot een aanzienlijk ander beeld heeft geleid • De totale afwezigheid van buitenbijbelse bevestigingen voor de uittocht en woestijntocht van een groep van 600.000 mannen met vrouwen en kinderen • De problematische datering van de uittocht • Ex 1,11: de bouw van de voorraadsteden Pitom en Raämses als aanknopingspunt • 1 K 6,1: de bouw van de tempel in het 4de jaar van Salomo, 480 jaar na de uittocht  een tweevoudige uittocht…?

6. TWIJFELS BIJ EEN MASSALE UITTOCHT • De implicaties van de Merneptah-stèle The princes prostrate saying: ‘Shalom!’Not one of the Nine Bows lifts its head: Tehenu is pacified, Hatti at peace,Canaan is captive with all woe.Askhelon is conquered, Gezer seized,Yanoam made nonexistent;Israel is wasted, bare of seed,Hurru is become a widow for Egypt.All who reamed have been subduedby the King of Upper and Lower Egypt.  de onmogelijkheid om de uittocht onder Merneptah te dateren!

7. SPECULATIES OVER EEN BESCHEIDENER KERN • Een kleinschaliger uittocht van zeshonderd ‘families’ i.p.v. ‘duizenden’ mensen (vgl. Ex 12,37; Nu 1,45-46)…? • Indirect Egyptisch vergelijkingsmateriaal • afbeeldingen waarop oosterse volkeren dwangarbeid verrichten • een grensverslag over de vlucht en achtervolging van enkele slaven • Indirecte argumenten voor het werkelijke bestaan van Mozes…?

8. WANHOPIGE REDDINGSPOGINGEN • ‘Naturalistische’ verklaringen van de wonderen in Exodus • de brandende doornstruik als optische illusie veroorzaakt door gas uit de bodem…? • de ‘plagen’ als reeks van natuurrampen t.g.v. giftige algen of een vulkaanuitbarsting…? • het ‘zeewonder’: een tijdelijke terugtrekking van het water veroorzaakt door dezelfde vulkaanuitbarsting…? • rook, vuur, aardbeving én bazuingeschal bij de Sinaï als voorboden van een vulkaanuitbarsting…?

9. WANHOPIGE REDDINGSPOGINGEN • Kritische bedenkingen bij ‘naturalistische’ verklaringen • de onmogelijkheid om andere details te verklaren, vb. het veertig dagen durende verblijf van Mozes op de berg • de ‘ongelooflijke’ samenloop van omstandigheden die eens te meer een deus ex machina vergt • de redding van de historische waarheid ten koste van de theologische waardevan Exodus

10. EEN THEOLOGISCH I.P.V. HISTORISCH BOEK • De onoverkomelijke bezwaren tegen een historiserende lectuur als uitnodiging voor een theologische benadering • De wondere gebeurtenissen in Exodus als verhalende uitdrukking van het geloof in een bevrijdende God • Exodus (‘uittocht’) als boek over het verbond i.p.v. over de uittocht, die slechts een uitdrukking van dit verbond is • De blijvende herkenbaarheid van het geloof in een God die zich het lot van mensen aantrekt en hen wil bevrijden • ‘Egypte’ als symbool voor de aan God tegengestelde samenleving en de uittocht als uitnodiging  een boek over de toekomst i.p.v. over het verleden…