Styl Romański

1. Styl Romański Architektura

2. Architektura, rzeźba, malarstwo Architektura Architektura romańska charakteryzowala sie wymierną przestrzenią dzięki zastosowaniu przęseł w budowlach stanowiących zespół geometrycznych brył wznoszonych z kamiennych ciosów. Najważniejszymi typami budowli były kościoły zakonne i pielgrzymkowe o geometrycznych, surowych formach. W rzutach stosowano formy centralne (okrągłe i wieloboczne) oraz plan krzyża łacińskiego w typie poantycznej bazyliki z kryptą pod chórem, z jednym lub trzema portalami flankowanymi dwiema wieżami w części zachodniej, i wieżą na skrzyżowaniu naw. W części wschodniej wznoszono 3, 5 lub 7 apsyd (typ benedyktyński) albo wieniec kaplic promienistych (kościoły pielgrzymkowe). Pod koniec XI w. rozwinięto różne systemy sklepienne tworzące grupy regionalne - sklepienia kolebkowe dominowały we Francji i w Hiszpanii, krzyżowo-żebrowe w Niemczech, kopułowe w południowo-zachodniej Francji, żebrowe we Włoszech. Oprócz sklepień i przęseł stosowanych w systemie wiązanym, do głównych elementów romańskiego wnętrza należały filary, arkady, empory, biforia i triforia. Rzeźba Rzeźba romańska była przede wszystkim rzeźbą architektoniczną, wypełniała portale i tympanony, pokrywała głowice kolumn, trzony filarów oraz węgary. Prezentowała w prostej, ornamentalnej lub znakowej formie logiczne przesłanie dostępne dla ogółu wiernych. Przemawiała do nich wyrazistą, ostro zarysowaną i ekspresyjną formą, która odznaczała się hieratycznością przedstawień i charakterystycznymi, wydłużonymi proporcjami. Tematów dostarczał Stary i Nowy Testament oraz żywoty świętych. W ornamencie dominowała plecionka, częste były również motywy zwierzęce i roślinne symbolizujące m.in. walkę dobra ze złem. Malarstwo Romańskie malarstwo ścienne było również związane z architekturą - tworzyło wielkie kompozycje wypełniające apsydy bazylik i pokrywające ich sklepienia, płaskie i linearne, o ograniczonej skali barw (ochra żółta i czerwona, zieleń i błękit). W skryptoriach klasztornych Anglii, Francji, Niemiec i Austrii uprawiano malarstwo miniaturowe. Malarstwo tablicowe rozkwitło w XIII w. we Włoszech (retabula). Kwitło też witrażownictwo, od wyobrażeń świętych wypełniających całe okna do małych scen w kwaterach. Snycerstwo dostarczało krucyfiksów i posągów Marii z Dzieciątkiem, złotnictwo zaś krzyży, relikwiarzy i naczyń liturgicznych (na tym polu wyróżniała się Nadrenia). Sztuka romańska rozwinęła się najpełniej we Francji, w obrębie jej szkół regionalnych działających na terenie Burgundii , Owernii, Langwedocji, Prowansji, Poitou i Périgord, Île de France, Normandii. We Włoszech głównymi ośrodkami sztuki romańskiej były: Piza, Modena, Werona, Parma. W Hiszpanii: Santiago de Compostela, Zamora, Salamanca, León. W Niemczech: Trewir, Spira, Moguncja, Wormacja, Kolonia.

3. Kościoły Kościoły wznoszone w stylu romańskim miały trzy lub pięć naw. Najczęsciej miały też nawy poprzeczne, tak, że całość miała kształt krzyża. Budowla od wewnątrz była przyozdabiana bardzo skromnie, a w krajach słowiańskich nie była prawie wcale przyozdabiana. W mniejszych kościołach wieża wznosiła się na głównym wejściem. Większe miały zazwyczaj dwie wieże, ustawione po dwóch stronach wejścia głównego. Prawdziwe olbrzymy prawie zawsze miały trzy portale wejściowe (wgłębienia w ścianie frontowej), z jednym wyraźnie większym od pozostałych. W stylu romańskim włoskim często wieże były nie połączone z samym kościołem. Już wtedy ukształtowała się klasyczna forma bazyliki, czyli dużego koscioła, otoczonego przez wieniec kaplic. Okna umieszczone były nad kaplicami, w części nawowej, wyższej od reszty.

4. Kraków, Kościół Św. Andrzeja Kościół Św. Andrzeja, wzniesiony w ostatnim dwudziestoleciu XI w., fundowany zapewne przez Sieciecha, palatyna Władysława Hermana, jako kolegiata z kilkoma kanonikami. Wkrótce potem znalazł się pod patronatem benedyktyńskiego opactwa w Sieciechowie, a za panowania Łokietka przeszedł na własność klarysek. Był głównym kościołem należącego do Starżów Toporczyków Okółu obok dwóch innych: Marii Magdaleny, Św. Marcina i może Św. Piotra Apostoła w północnej części osady. Wzniesiony w dwóch bliskich sobie fazach jest dwuwieżową bazyliką typu saskiego, złożoną z krótkiego, jednoprzęsłowego, trójnawowego korpusu, z transeptu i chóru zamkniętego apsydą. podobnie jak nawy boczne, których konchy, zachowane w dolnych partiach, odkryto w r. 1964.

5. Perła polskiej architektury romańskiej Perłą polskiej romańskiej architektury jest kolegiata w Tumie pod Łęczycą (na zdjęciu). Jest to najlepiej zachowana budowla tego typu w naszym kraju. Wyraźnie można rozpoznać w niej formę bazyliki. Proszę zwrócić szczególną uwagę na wieże. Ich niewielka wysokość, w porównaniu z nawą główną, również była charakterystyczna dla stylu romańskiego, a także na półokrągłe prezbiterium - kolejna cecha charakterystyczna. Wnętrza kościołów były raczej ciemne, a to z powodu małych okien i skromnie przyozdobione. Nowością są sklepienia krzyżowo-żebrowe, które się wtedy pojawiły. Powstały one w skutek połączenia pod kątem prostym dwóch, przecinających się łuków. Ciężar stropu rozkłada się wtedy na cztery różne miejsca, co pozwala na podtrzymanie wiekszej części dachu.

6. Zamki obronne Oczywiście architektura romańska to nie tylko kościoły, ale również, a może przede wszystkim zamki obronne. Na zdjęciu obok widnieje fragment zamku w Łęczycy. Myślę, że bez problemu można rozpoznać tu formy romańskie - przede wszystkim małe, zakończone półkolistym łukiem okna. Wieże najczęściej czoworkątne, ale zdażały się też okrągłe i sześciokątne.

7. Europa Jednym z przykładów architektury romańskiej jest zapewne budowla znajdująca się w gorącej Italii. W całej Europie do dziś istnieją setki doskonale zachowanych przykładów architektury Romańskiej. Niewątpliwie jednym z njasłynniejszych jest Krzywa Wieża w Pizie, we Włoszech (zdjęcie poniżej). Być może nawet nie domyślaliście się, że jest to budowla w tym stylu. Przykład ten ukazuje różnice między romanizmem słowaińskim, a włoskim. Wciąż jednak pozostają pewne cechy niezmienne, np. niewielkie okna, czy mała ilość ozdób zewnętrznych.

8. Opactwo Sainte-Foy w Conques (Rouergue) Od XI wieku przechowywane są tu relikwie Świętej Fides. Świątynia ta, znajdująca się na trasie pielgrzymek do Santiago de Compostela (nazywanej el camino de Santiago) to znakomity przykład kościoła pielgrzymkowego z trzema nawami, obejściem i galeriami, zdolnymi pomieścić tłumy pielgrzymów oraz umożliwiającymi ich uporządkowane przemieszczanie się do i z miejsca, gdzie znajdują się relikwie. Nawy są krótkie, lecz niezwykle wysokie, szczególnie dwukondygnacyjna nawa główna, która wznosi się na wysokość 22 m.

9. Przykłady budowli w Polsce Kolegiata w Tumie pod Łęczycą Kościół NMP w Inowrocławiu Kościół św. Jana Jerozolimskiego za murami Poznaniu Rotunda św. Prokopa

10. OPRACOWAŁ: • Patryk MisińskiSTYL ROMAŃSKI .