1.Ünite VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER egitimcininadresi

1. FEN KUŞAĞI 1.Ünite VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER www.egitimcininadresi.com www.egitimcininadresi.com

2. 1) SİNDİRİM SİSTEMİ - Sindirim sistemi 6 kısımdan oluşur; Ağız,yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak, anüstür. Besin maddelerinin içeriklerine göre karbonhidrat, yağ, protein, vitamin, su ve mineraller olarak gruplandırıldığını biliyoruz. Besin içerikleri büyük moleküllerdir. Büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere parçalanması gerekir. Yediğimiz besinler hücrelerimize geçebilecek duruma sindirim işlemi sonucunda gelir. Sindirim büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesidir. Öyleyse vücudumuzda sindirim nasıl gerçekleşir? Besinlerin hücrelerimiz tarafından kullanılabilecek kadar küçük parçalar bölerek kana geçişini sağlamak sindirim sisteminin görevidir. Sindirim çiğnemeyle başlar. Besinlerin çiğneme ve kas hareketleriyle küçük parçalara ayrılması mekanik sindirimdir. Besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına ise kimyasal sindirim denir. www.egitimcininadresi.com

3. SİNDİRİM NEDİR ? • Sindirim: Büyük moleküllü besin maddelerinin, sindirim sistemi organlarında parçalanarak, kana geçebilecek hale gelmesine sindirim denir. Büyük moleküllü besin maddeleri: • Karbonhidratlar           ------------------>GlikozProteinler                    ------------------>Amino asitYağlar                        ------------------>Yağ asidi+ gliserol (gliserin) Şeklindeki küçük moleküller haline gelerek kana geçerler. 1) Mekanik Sindirim: Besinlerin sindirim enzimleri kullanılmadan, yalnızca fiziksel olarak – dil, diş, mide, bağırsak hareketleri sayesinde- parçalanıp, küçük parçacıklar haline getirilmesidir. Yani besinlerin kesilmesi, parçalanması, mide ve bağırsaklarda salgılanan sular sayesinde boza kıvamına getirilmesidir. 2) Kimyasal Sindirim: Parçalanmış ve sulandırılmış besinlerin enzimler yardımıyla ( tükürük, mide ve bağırsak öz suları, pankreas ve karaciğer salgılarıyla) kimyasal değişime uğrayıp, yapı taşlarına parçalanmasına denir. Kimyasal sindirimde mutlaka enzim ve su kullanılır.  www.egitimcininadresi.com

4. SİNDİRİM SİSTEMİMİZİN SAĞLIĞINI KORUMAK İÇİN; • Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip içmemeliyiz. • Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yemeliyiz. • Sofradan tam olarak doymadan kalkmalıyız. • Yemek sırasında ve yemekten sonra fazla su içmemeliyiz. • Yemekten sonra bir saat kadar istirahat etmeliyiz. • Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile başlamalıyız. • Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmalıyız. www.egitimcininadresi.com

5. DERS KİTABIMIZDAN BİR BÖLÜM www.egitimcininadresi.com

6. www.egitimcininadresi.com

7. SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR • Karaciğer : Safra bir salgı üretir. Midenin hemen yan kısmında bulunan organımızdır.Çeşitli görevleri vardır.Bunlardan bazıları ; besin depolama, kan yapımı, madde sentezi, bazı atıkların etkisiz hale getirilmesi, kan proteinlerinin sentezlemesi ve kan hücrelerinin yıkımıdır…  www.egitimcininadresi.com

8. SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR • PANKREAS: Midenin alt kısmında bulunan bir organımızdır.Salgı bezi özelliğine sahiptir. Kan şekerinin ayarlanması için kana çeşitli hormonları salgılar.Bundan başka ürettiği çeşitli enzimleri pankreas öz suyu olarak, bir kanala ince bağırsağa kimyasal sindirimde görev yapar…  www.egitimcininadresi.com

9. SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR KARACİĞER – PANKREAS KARACİĞER PANKREAS www.egitimcininadresi.com

10. VÜCUTTA PANKREAS VE KARACİĞERİN YERİ www.egitimcininadresi.com

11. SİNDİRİM SİSTEMİMİZİN SAĞLIĞINI KORUMAK • Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip içmemeliyiz. • Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yavaş yemeliyiz. • Sofradan sindirim sistemimizi yoracak kadar çok yemeden kalkmalıyız. • Yemek sırasında ve yemekten sonra hemen fazla miktarda su içmemeliyiz. • Yemekten sonra 1 saat kadar bir şey yememeliyiz. (İstirahat etmeliyiz.) • Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile başlamalıyız. • Kafeinli ve asitli içiceklerden uzat durmalıyız. www.egitimcininadresi.com

12. Yok www.egitimcininadresi.com

13. İnsanlar beslenmek için çeşitli yiyecek ve içecekler yapısında çeşitli besin maddeleri bulunur.Yaşamamız için gerekli olan besin maddeleri karbonhidrat , yağ, protein, vitamin, mineral ve sudur. Enerji vericiler : Karbonhidrat, yağ, proteinEnerji verimi : Yağ, protein, karbonhidratYapıcı-onarıcı : Protein, yağ, karbonhidratDüzenleyiciler : Protein, vitamin, mineraller, suAçlık anında kullanım sırası : Karbonhidrat, yağ, proteinSindirim kolaylığı : Karbonhidrat, protein, yağ BESİNLER www.egitimcininadresi.com

14. www.egitimcininadresi.com

15. 2)BOŞALTIM SİSTEMİ • Besin maddelerinin hücrelerde kullanılması sonucu bazı atık ve zararlı ürünler oluşur. Hücrelerde oluşan atıklar kana geçer ve taşınırlar.Atıkların vücuttan atılması canlı yaşamı için gereklidir. Canlıların yaşama ve çoğalması için kan ve hücre sitoplazmasındaki çeşitli maddelerin belirli oranlarda tutulması zorunludur. www.egitimcininadresi.com

16. BOŞALTIM NEDİR ? • Canlılar yaşamın sürmesi için atıkların en kısa zamanda vücuttan uzaklaştırılması gereklidir.Hücrelerde ve kanda bulunan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım denir. • Boşaltım olayı bütün canlılarda ortak meydana gelir. İnsanlarda boşaltım sistemini oluşturan organlar; böbrekler, idrar borusu (kanalı) , idrar torbası (kesesi) ve üretradır. İnsanlarda deri, akciğerler ve kalın bağırsak’ta boşaltım yapan diğer organlardır. Ayrıca karaciğer de boşaltıma yardımcı organdır. İnsanlarda boşaltım sistemi, solunum ve dolaşım sistemleri ile birlikte çalışır. www.egitimcininadresi.com

17. ATIK MADDELERİ VÜCUDUMUZDAN UZAKLAŞTIRAN ORGANLAR • Deri :Deri vücudumuzu örten organımızdır.Deri üzerinde çok sayıda gözenek vardır ve kan damarlarıyla bağlantılıdır.Deri terlemeyi sağlayarak boşaltıma yardımcı olur. Ter sıvısı içerisinde su ve tuz gibi maddeler vardır. www.egitimcininadresi.com

18. Akciğer :Akciğerlerimiz solunum sisteminin temel organıdır. Vücudumuzdaki karbondioksit gazının uzaklaştırılmasını sağlar. Akciğerlerde gerçekleşen bu olaya soluk alışverişi denir. www.egitimcininadresi.com

19. Karın Boşluğunda Bulunan Karaciğer  • Karaciğer :Karaciğer vücudumuzdaki en önemli organlardan birisidir. Çok sayıda farklı görevi vardır. Karaciğer proteinlerin kullanılması ve parçalanması sırasında oluşan çok zehirli bir maddenin (NH3– amonyak) etkisiz hale getirilmesini sağlar. Çünkü amonyağın vücutta 0.1 g. Değerinin üzerine çıkması, insanlarda ölüme neden olabilir. www.egitimcininadresi.com

20. Sindirim Atıklarının Uzaklaştıran Kalın Bağırsak • Kalın Bağırsak :Sindirilmeyen besinler, besin atıklarının oluşmasına neden olur. Kalın bağırsak su, safra ve besin atıklarının vücuttan uzaklaştırılmasında görev yapar. Ancak kalın bağırsak kanda veya vücut içinde bulunan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılması şeklinde bir görev yapmaz. www.egitimcininadresi.com

21. Böbrek :Kanda bulunan zararlı maddeler ile su ve tuzların vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. Vücudumuzdaki boşaltım sisteminin temel organıdır. Diğer yapılar boşaltım yapılmasında böbreklere yardımcı olurlar. Ancak boşaltım en yoğun olarak gerçekleştiği organımız böbreklerdir. www.egitimcininadresi.com

22. ATIK MADDELERİ VÜCUDUMUZDAN UZAKLAŞTIRAN ORGANLAR www.egitimcininadresi.com

23. DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMİMİZ İnsan vücudunda, yaşamı süresince sindirim, solunum, dolaşım, boşaltım, öğrenme, hareket, büyüme ve refleks gibi çeşitli biyolojik olaylar meydana gelir. Bütün bu ve benzeri olayların yönetimini bir sistemimiz sağlar. Vücudumuzdaki sistem veya organların düzenli ve birbiriyle uyumlu çalışmasını kontrol eden yapılara denetleyici ve düzenleyici sistem denir. www.egitimcininadresi.com

24. SİNİR SİSTEMİMİZ • Vücudun yönetilmesini sağlayan temel sistemimizdir.Çevrenin fark edilmesini sağlar, vücut organlarının koordinasyonunu sağlar ve çevrede oluşan değişimlere karşı vücudun hazırlanmasını kontrol eder. Sinir sistemi nöron adı verilen milyonlarca sinir hücresinden meydana gelir. www.egitimcininadresi.com

25. SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI www.egitimcininadresi.com

26. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ • Kafatası ve omurga içerisinde bulunan sinirsel organlardan meydana gelir. Vücut organlarının yönetilmesi ve yaşam olaylarının kontrol edilmesinde görev yapar. Merkezi sinir sisteminde gelen bir bozulma çeşitli olayların akmasına neden olabilir. www.egitimcininadresi.com

27. ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ • Merkezi sinir sistemi ile vücut organları arasında bağlantıyı sağlayan sinir hücrelerinden oluşur. Bu sinirlerin görevi merkezi sinir sistemi ile organlar arasındaki duyuların ve emirlerin iletilmesini sağlamaktır. www.egitimcininadresi.com

28. www.egitimcininadresi.com

29. BEYİN • Kafatası içerisinde yer alan ve yumuşak yapıda sinir organıdır. Sinir hücrelerinin karmaşık şekilde birleşmesinden meydana gelir. Çevresinde kafatası kemikleri vardır ve beyni çarpma, darbe, sıcak ve soğuk etki ve mikroplardan korur. www.egitimcininadresi.com

30. BEYİNCİK • Beynin arka alt bölümünde bulunur. Yapı ve görünüşü beyne benzer. Kol ve bacak kaslarının kasılma derecesini ve birbiriyle uyumlu çalışmasını düzenler. Beyincik vücut hareketlerinin dengeli olmasını sağlar. www.egitimcininadresi.com

31. OMURİLİK SOĞANI • Beynin alt kısmında, boynun ense kısmında bulunur. Soğana benzer şekilde görünen küçük bir organdır. Yapısında istemsiz olarak çalışan iç organların yönetim merkezleri vardır. www.egitimcininadresi.com

32. OMURİLİK • Omurga içindeki yapısı ve çalışması hassas olan bir organdır.Omurga kemikleri bu organı dış etkenlerden korur. www.egitimcininadresi.com

33. DUYU ORGANLARIMIZ VE SİSTEMLERİN SAĞLIĞI • Canlılar değişen ortam şartlarından haberdar eden organlara duyu organları denir.Duyu organları görme, işitme, koku, tat ve dokunma duyularının algılanmasını sağlar. Duyu organlarımız birlikte çalıştığında çevremizi algılanmamız daha kolay olur. • Duyu organlarının kontrol merkezi BEYİNDİR. www.egitimcininadresi.com

34. GÖRME ORGANIMIZ GÖZ • Göz, çevremizden aldığı ışık sayesinde görmemizi sağlayan duyu organımızdır. Gözümüzü koruyan yapılar kaşlar, göz kapakları, kirpiklerdir.Gözümüzde ayrıca gözyaşı bezleri ile göz yuvarlığını göz çukuruna bağlayan ve bunların hareketini sağlayan kaslar bulunur. www.egitimcininadresi.com

35. www.egitimcininadresi.com

36. Göz sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabaka (retina) olmak üzere üç bölümdenoluşur.Gözün Bölümleri : a) Sert Tabaka: Gözün dışında bulunan beyaz renkli kısımdır ve gözü dış etkilerden korur. Işığı kıran bu tabakaya saydam tabaka (kornea) adı verilir.b) Damar Tabaka: Sert tabakanın altında yer alır ve gözün beslenmesini sağlayan damarlardan oluşur. Damar tabaka, gözün ön kısmındaki irisi oluşturur. iris gözün renkli kısmıdır. irisin ortasında bulunan kısma göz bebeği adı verilir. iris, gözümüze gelen ışığın şiddeti fazla olduğunda göz bebeğini daraltır, az ışıklı ortamlarda ise göz bebeğinin büyümesini sağlar.c) Ağ Tabaka (Retina): Işığa karşı duyarlı almaçların bulunduğu kısımdır. Ağ tabakadaki sinirler birleşerek göz yuvarlağının arka tarafından çıkıp beyne gider. Sinirlerin göz yuvarlağından dışarı çıktığı yere kör nokta adı verilir. Kör nokta ışığa karşı duyarlı değildir ve burada görüntü oluşmaz. Kör noktanın üst kısmında ve göz bebeğinin hizasında bulunan çukur bölgeye sarı leke denir. Görüntü sarı lekede meydana gelir. Ağ tabakanın ön kısmında göz merceği bulunur. www.egitimcininadresi.com

37. NASIL GÖRÜRÜZ ? 1. Cisimlerden yansıyan ışık ışınları, önce saydam tabakaya gelir ve burada kırılır. Kırılan ışın ardından göz bebeğine gelir. 2. Göz bebeğinden gelen ışınlar, göz merceğinde tekrar kırılarak ağ tabaka üzerine düşer. 3. Ağ tabakada yer alan sarı leke üzerinde ters bir görüntü oluşur. Oluşan görüntü buradaki görme almaçları tarafından algılanır. 4. Algılanan görüntü, görme sinirleri vasıtasıyla beyindeki görme merkezine iletilir. Ters görüntü, beyindeki görme merkezinde düz olarak algılanır. Böylece görme gerçekleşir. www.egitimcininadresi.com

38. www.egitimcininadresi.com

39. GÖZ KUSURLARI • Göz kusurları doğuştan olabileceği gibi sonradan da oluşabilir. Doğuştan olan bazı göz kusurları şunlardır: Miyopluk, hipermetropluk, astigmatizm, kataraktır. www.egitimcininadresi.com

40. RENK KÖRLÜĞÜ • Renk körlüğü (Daltonizm): Kırmızı ve yeşil renklerin birbirinden ayırt edilemediği bir göz kusurudur. Tedavisi yoktur. Yandaki resim renk körlüğünün belirlenmesinde kullanılır www.egitimcininadresi.com

41. ŞAŞILIK • Gözü hareket ettiren kasların uyumsuzluğu sonucunda oluşur, ameliyatla giderilebilir. www.egitimcininadresi.com

42. www.egitimcininadresi.com

43. UNUTMA :! • Göz görmemizi sağlayan duyu organımızdır. • Göz kaşlar, göz kapakları, kirpikler ve gözyaşı bezleri ile göz yuvarlığını göz çukuruna bağlayan ve bunların hareketini sağlayan kaslardan oluşmuştur. • Gözün görmeyi sağlayan bölümlerinin sert tabaka, damar tabaka ve ağ tabakadır. • İris gözümüze gelen ışığın şiddeti fazla olduğu zaman göz bebeğini daralttır, az ışıklı ortamlarda ise göz bebeğinin büyümesine sebep olur. www.egitimcininadresi.com

44. GÖZ Göz çukurunda bir bilyeBilye deyip geçme, marifetini dinleIşınlar geldi korneaya Kırdı attı arkaya Göz bebeğinden geçti merceğeBiraz daha kırıldı oradaŞimdi geldi sıraSarı lekeye ters düşen cisme Almaçlar hemen algıladı Çabucacık beyne yolladıBeyin baktı sarsıldıDüşünmeye başladı 10 salise geçti aradanHemen yolladı durmadanGözümde belirmeye başladı ışıkGörüyorum çevremde pek çok varlık www.egitimcininadresi.com

45. İŞİTME ORGANIMIZ KULAK • Kulaklarımız işitmemizi ve dengemizi sağlayan duyu organımızdır. Suya atılan bir taşın oluşturduğu dalgalar gibi havada da ses dalgaları mevcuttur. Bu ses dalgaları kulağımızdaki duyu almaçları ile algılanır. Kulak dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç bölümden oluşur. www.egitimcininadresi.com

46. www.egitimcininadresi.com

47. KULAĞIN BÖLÜMLERİ • a) Dış Kulak: Kulak kepçesinden ve kulak yolundan oluşur. Kulak yolunun sonunda kulak zarı bulunur. Kulak kepçesi kıkırdak bir yapıya sahiptir. Kulak yolu, kulak kepçesini orta kulağa bağlayan bir kanaldır. Kulağımız kulak kiri olarak adlandırılan bir sıvı salgılar. Bu sıvı, kulak yolundaki kıllar ile birlikte kulağa giren toz vb. maddelerin kulak zarına ulaşmasını engeller.b) Orta Kulak: Orta kulakta çekiç, örs, üzengi kemikleri, östaki borusu ve oval pencere bulunur. Üzengi kemiği vücudumuzun en küçük kemiğidir. Çekiç kemiği kulak zarına, üzengi kemiği ise iç kulaktaki oval pencereye temas eder. Bu özellikleri ile kulak kemikleri, kulak zarını iç kulağa bağlayan bir köprü oluşturur. Östaki borusu orta kulaktan yutağa açılır. Böylece orta kulak ile vücudun dışı arasındaki basınç farkını dengeleyerek kulak zarının yırtılmasını engellemiş olur.c) iç kulak: Dalız, salyangoz ve yarım daire kanallarından oluşur. Dalız, oval pencereden gelen ses dalgalarını salyangoza iletir. Salyangozda işitme sinirleri vardır ve gelen ses dalgaları işitme sinirleri ile beyne iletilir. Vücudumuzun dengesinin bozulup bozulmadığını beyinciğe bildirme işini salyangozun üst kısmındaki yarım daire kanalları yapar. www.egitimcininadresi.com

48. NASIL İŞİTRİZ ? • İç kulakta yarım daire kanalları vücudun dengesini sağlanmasında önemli rol oynar. Vücudun durumu değiştiğinde buradan beyne giden mesajlar sonucu beyin vücudun konumunu değiştirip denge sağlar. www.egitimcininadresi.com

49. DOKUNMA ORGANIMIZ DERİ • Deri, en büyük duyu organımızdır ve vücudumuzun dışını tamamen kaplar. Ayrıca vücut ısısını ayarlar, solunum ve boşaltıma yardımcı olur ve vücudu dış etkilerden korur. Derinin üzerinde dokunmayı, basıncı, ağrıyı, sıcağı, soğuğu vb. duyuları algılayan almaçlar vardır. www.egitimcininadresi.com

50. DERİNİN BÖLÜMLERİ • a) Üst deri: Derinin alt bölümlerini koruyan tabakadır. Bu tabakada kan damarları ve sinirler bulunmaz. Üst derinin en dış bölümü ölü hücrelerden meydana gelmiştir. Bu bölümün altında canlı hücrelerden oluşan bir tabaka bulunur. Bu tabaka, deriyi güneşten gelen zararlı ışınlardan korur. Üst deride ayrıca derinin rengini belirleyen hücreler de vardır.b) Alt deri: Üst deriye göre daha kalın olan alt deri, canlı hücrelerden oluşur. Alt deride kan damarları, kıl kasları, sinirler, ter bezleri, yağ bezleri, kıl kökleri ve duyu almaçları yer alır. Bu bölümün en altında ise yağ tabakası bulunur. Yağ tabakası vücudu çarpmalara ve vurmalara karşı korur ve vücudun ısı kaybını önler. Burada yer alan ter bezleri, terleme ile boşaltıma yardımcı olur. www.egitimcininadresi.com