Mr Ivan Pihler STANJE PČELARSTVA VOJVODINE

1. UNIVERZITET U NOVOM SADU POLJOPRIVREDNI FAKULTET Mr Ivan Pihler STANJE PČELARSTVA VOJVODINE Novi Sad, 2009. god.

2. UVOD Zа med i pčele se zna otkako se zna za ljudski rod Taj ,,slatko – gorki‘’ kontakt sa pčelama potiče iz najstarijih civilizacija Slika nastala 5 hiljada godina p.n.e

3. Kolo - ARTHROPODA Klasa - INSECTA Red - HYMENOPTERA Familija - APIDAE Podfamilija - APINAE Rod - APIS Apis mellifera Apis florea Apis cerana Apis dorsata

4. Zapadna medonosna pčela • (Apis mellifera) Kranjska, siva ili domaća karnika(Apis mellifera carnica) Italijanska žuta pčela(Apis mellifera ligustica) Kavkaska pčela(Apis mellifera caucasica) Tamna pčela(Apis mellifera melifera) Afrička pčela(Apis mellifera scutelata)

5. Sastav pčeljinjeg društva radilica trut matica

6. Razvojni stadijumi pčela

7. UZGOJ MATICA • Pod prirodnim uslovima u pčelinjem društvu će se pojaviti nova mlada matica u sledeća tri slučaja: • kada se javi rojevni nagon i stara matica ode sa rojem; • 2. ukoliko dođe do tihe zamene stare mladom maticom; • 3. ako postojeća matica iz bilo kog razloga nestane. • Za planski uzgoj matica koriste se dva osnovna načina: • bez presađivanja larvica i • 2. sa presađivanjem larvica.

8. Uzgoj matica bez presađivanja larvica Dobijanje matičnjaka na podrezanom saću Dobijanje prisilnih matičnjaka

9. Milerov metod Alejev metod

10. Uzgoj matica presađivanjem larvica Dulitlov (Doolittle)metod uzgoja matica Izgled rama sa leglom od roditeljske matice (rodonačelnice)

11. Počeci matičnjaka • Presađivanje larvica se može raditi na više načina: • presađivanje larvica na mleč • presađivanje larvica na suvo i • dvostruko presađivanje

12. Zreli zatvoreni matičnjaci spremni za dodavanje nukleusima Dodavanje zrelog matičnjaka u oplodnjak Izgled pravilno izleženog matičnjaka

13. U profesionalnoj proizvodnji matica pčelari koriste oplodnjake raznihkonstrukcija i  veličina. Formiranim oplodnjacima  dodaje se neoplođena matica ili matičnjak.

15. Sparivanje matica može biti: • prirodno i • kontrolisano

16. Boje za obeležavanje matica

17. Oplođene matice transportiraju se i dodaju pčelinjim zajednicama u kavezima različitog tipa.

18. Nasleđivanje pola normalno leglo 25% praznih ćelija 50% praznih ćelija

19. SELEKCIJA PČELA • EKONOMSKE ODNOSNO • PROIZVODNE OSOBINE PČELA • MORFOMETRIJSKE OSOBINE PČELA • kubitalni indeks, • diskoidalni pomak, • boja prstenova, • dužina jezika, • veličina golenice zadnje noge, • masa • medna produktivnost • agresivnost, • brzina prolećnog razvoja, • sklonost ka rojenju, • tolerantnost na bolesti, • higijensko ponašanje

20. MORFOMETRIJSKE OSOBINE PČELA Boja prstena Boja prstenova na abdomenu je najbolje vidljiv znak rasne pripadnosti pčela

21. Dužina jezika Kubitalni indeks Kubitalni indeks = a / b a b

22. EKONOMSKE ODNOSNO PROIZVODNE OSOBINE PČELA Medna produktivnost Testiranje na mednu produktivnost se vrši po Szabo-ovoj metodi dvostrukim merenjem pčelinjih društava u razmaku od tri dana. Razlika u težini predstavlja vrednost testa.

23. Agresivnost (ćud) ocenjuje se ocenama od 1 do 4 prema sledećim kriterijumima: 4 - vrlo blage, pčele prilikom otvaranja košnice i rukovanja mirno hodaju i ne izleću 3 - normalne, pčele se nemirno kreću, poneke poleću i ne napadaju 2 - pomalo agresivne, pčele su izrazito nemirne, poleću i pokušavaju ubosti 1 - agresivne pčele, pčele napadaju pri otvaranju košnice, a pri pregledu bodu pčelara.

24. Kvalitet legal se ocenjuje sa ocenama od 0 – 3 po sledećem kriterijumu : 0 – bez prisustva legla 1 – leglo od matice trutovnjače ili lažne matice 2 – mešano trutovsko i radiličko leglo i šareno leglo 3 – normalno leglo Za izuzetan kvalitet legal predviđena je i ocean E (ekstra)

25. Rojidbeni nagon ocenjujemo pri svakom pregledu zajednica. U kontrolni karton se upisuju uočene promene u rubriku “primedbe”. U tu se rubriku upisuje i pojava (rojevnih ili tihe izmene) matičnjaka. Rojidbeni nagon ocenjuje se ocenama 1 do 4 prema sledećim kriterijumima: 4 - bez rojidbenog nagona 3 - pojava matičnjaka, pojavu rojidbenog nagona može se spriječiti uobičajenim postupcima premeštanjem okvira s leglom i dodavanja satnih osnova 2 - rojive, rojidbeni nagon je moguće sprečiti tek dodavanjem više okvira sa satnim osnovama ili celog nastavka 1 - izrojene, usprkos sprovedenim merama za sprečavanje rojenja zajednica se izrojila.

26. Nagon za čišćenjem legla (“pin test”) Kontrola se vrši nakon 6,12, 24 i 48 sati i vrši se prebrojavanje broja očišćenih ćelija. nakon 6 h očistile su ________________ nakon 12 h očistile su ________________ nakon 24 h očistile su _________________ nakon 48 h očistile su _________________ Ovim se testom procenjuje nagon za čišćenjem legla, a važan je u borbi protiv bolesti pčelinjeg legla

27. Kontrolni pregled pčelinjih društava u selekciji

28. Dva tipa pčela koji se najčešće sreću u Vojvodini Apis mellifera carnica (sivka) Apis mellifera carnica banatica (banatska žuta)

29. Pčelinji proizvodi • Med • Matični mleč • Polen • Vosak • Propolis • Pčelinji otrov

30. NASTAJANJE MEDA • Glavna sirovina  NEKTAR • Nektar – slatka supstanca koju izlučuju žlezde smeštene u cvetu biljke, a ponekad i izvan cveta • Izlučivanje nektara  usled bubrenja biljnih ćelija, na površini ćelijskih opni izlučuje se nektar u vidu minijaturnih kapljica; • Kapljice se spajaju s kapljicama iz susednih ćelija, formirajući veće kapljice; • Pod uticajem spoljašnjih faktora (temperatura) nektar gubi deo vode i sadržaj šećera u njemu se povećava • Udeo šećera u nektaru  20 – 55%

31. SMEŠTANJE NEKTARA U KOŠNICE • Pčele jezikom uvlače nektar u usni otvor i dalje u “medni želudac” Pčele prenose nektar u posebne ćelije – “saće” • Saharozu prevode u monosaharide glukozu i fruktozu • Med zre u košnici dobijajući specifična svojstva

32. 1 kg meda  potrebno je skupiti 3 puta veću težinu nektara  200 000 izleta pčela; • Jedna pčela obiđe 150 cvetova; • Pčele sakupljaju nektar u blizini košnica, ali i do nekoliko kilometara dalje od košnica • Svojstva i vrsta meda  zavisno od pčelinje paše u okolini košnica; • “Medonosne biljke”  izvor nektara, ispaša pčela

33. Katastar pčelinje paše Zbirka podataka o prisustvu medonosnog bilja na određenom području, koji vodi Regionalna odgajivačka organizacija • Katastar određuje osnovni medonosni potencijal pojedinih vrsta pčelinje paše za područje svih opština u Republici Srbiji i obvezna je osnova za pripremanje i sprovođenje pašnog reda na području pojedine opštine ili više opština. • Katastar sadrži: • – alfanumeričku bazu podataka, • – digitalnu kartu i • – analognu kartu. • Karte sadrže ucrtane državne granice Republike Srbije, granice okruga, gradova i opština. • Na kartama su ucrtani svi pčelinjaci koji su označeni simbolom i predstavljaju samostalni objekat. • Unutar oznake – simbola se nalaze šifre pod kojima se skladište podaci o geografskom položaju svakog pčelinjaka, podaci o pčelaru i povereniku pašnog reda.

34. Katastrom se u pogledu pašnih resursa, određuje: • 1. vremenski pojava medenja, • 2. površina medonosnog bilja u hektarima i njihov procenjeni relativni udeo u ukupnom biljnom sastavu na području medonosnog pašnjaka, • 3. očekivanost pčelinjih paša.

35. PČELINJA PAŠA 1.Medonosne biljke u šumama: leska, vrba, bagrem, kesten, lipa, bor...

36. 2. Livadske, krmne i korovske biljke: maslačak, visibaba, ljubičica, žalvija, beli bosiljk, plavi bosiljak, bela detelina...

37. 3. Voće i jagodičaste biljke: jabuke, trešnje, bademi, kajsije, jagode, maline, kupine...

38. 5. Industrijske i lekovite medonosne biljke:suncokret, facelija, uljana repica, duvan, kamilica...

39. 4. Povrtarske medonosne biljke: krastavac, dinja, lubenica, bundeva, crni luk...

40. HVALA NA PAŽNJI !